قلیان‌های معطر سرطان‌زا ترند

شاید ساختار جذاب قلیان و صدای ناشی از قل قل آن برای بسیاری از مصرف كنندگان آن جذاب باشد، برخی نیز از سنتی بودن قلیان و لزوم احیای این سنت سخن می‌گویند! با این حال نه تنها در كشور ما، بلكه در سرتاسر دنیا مصرف قلیان دوباره به نقطه اوج خود رسیده است و تولید كنندگان تنباكوهای میوه ای نیز از این طریق سود كلانی به جیب خود زده‌اند.

خطرات و عوارض قلیان

تا كنون در خصوص خطرات مصرف قلیان هشدارهای زیادی داده شده است اما به نظر می‌رسد این هشدارها تأثیر به سزایی در مصرف قلیان نداشته است. البته رسانه های عمومی و صدا و سیما باید در این زمینه اقدامات مؤثرتری انجام داده و با تهیه و پخش برنامه های اجتماعی و تأثیرگذار كه در آن از نظر پزشكان و متخصصان و كارشناسان مسائل بهداشتی استفاده شده باشد مانع از تداوم روند فعلی شوند.

واقعیت امر این است كه با هر بار مصرف قلیان دود بسیار زیادتری در مقایسه با كشیدن یك نخ سیگار ایجاد می‌شود به صورتی كه مصرف یك نخ سیگار بین پانصد سی سی تا یك لیتر دود تولید می‌کند، اما استفاده یك بار از قلیان ده تا بیست لیتر دود تولید خواهد. دود استنشاق شده از قلیان، نه تنها همه مواد سرطان‌زای دود سیگار را دارا است، بلكه مونوکسید کربن بیشتری هم دارد. از سوی دیگر، تصور عامه بر این است كه چون دود قلیان از داخل آب عبور می‌کند، ضرر كمتری دارد. اما مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد، آنان كه قلیان می‌کشند در مقایسه با سیگاری‌ها نیكوتین بیشتری را به بدن خود راه می‌دهند، زیرا حجم بیشتری از دود وارد بدن آن‌ها می‌شود.

مواد سمی قلیان نه تنها کمتر از سیگار نیست بلکه بعضی مواد خطرناک از جمله قیر یا روده (سرطان زا)، مونواکسید کربن (آلاینده) و نیکوتین (ایجاد کننده وابستگی) موجود در دوده آن از سیگار بیشتر است.

با مصرف قلیان بیش از 600 ماده سمی و مهلک وارد ریه فرد مصرف کننده و اطرافیان خواهد شد.

در صنعت تنباکو، مرغوب‌ترین آن در اختیار کارخانه های سیگار سازی قرار می‌گیرد و تفاله های تنباکو جهت قلیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقدار تنباکوی مصرفی در یک وعده قلیان معادل مصرف 20 تا 50 نخ سیگار است و به همین دلیل با افزایش سطح نیکوتین خون مصرف کننده به ظاهر تفننی برای رفع نیاز خود به روش سهل‌تری که همان مصرف سیگار است، روی می‌آورد.

بنابراین اعتیاد در قلیان کشی با روی آوردن به استعمال سیگار و اعتیاد به مصرف سیگار نمایان می‌شود.

در قلیان، نامرغوب بودن تنباکو، درجه حرارت بالا، تولید گاز منواکسید کربن ناشی از سوختن ناقص ذغال آتشدان، احساس گیجی بعد از مصرف تنباکو که افراد نشانه مرغوب بودن تنباکو می‌دانند در واقع از گاز منواکسید کربن است، مکش‌های ریوی عمیق و رطوبت حاصل از آب باعث بروز بیماری‌های ریوی، سرطان‌های مختلف از جمله سرطان لب، ریه، معده و مثانه می‌شود.

تنباکوهای تحت عناوین میوه ای، عطری و اسانس دار نه تنها بی ضرر نیستند بلکه عوارض به مراتب بیشتری نسبت به تنباکوی ساده دارند زیرا مواد آروماتیک (ترکیبات حلقه ای) موجود در آن‌ها بر اثر حرارت زیاد خاصیت سرطان زایی و سمی فوق‌العاده ای پیدا می‌کنند به علاوه مزه و طعم مناسب و سهولت مصرف این گونه تنباکوها نسبت به تنباکوهای معمولی باعث افزایش گرایش بیشتر نوجوانان و جوانان به مصرف و ایجاد وابستگی به آن‌ها خواهد شد.

مصرف قلیان در اماکن سربسته مثل سفره خانه های سنتی یا قهوه خانه‌ها عوارض آن را دو چندان می‌کند و سلامت اطرافیان به ویژه کودکان و نوجوانان را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.

همچنین استفاده از قلیان به صورت مشترک خطر انتقال بیماری‌های عفونی را نیز در پی خواهد داشت.

قلیان اعتیادآور است؟

بر خلاف اعتقادات و باورهای افراد قدیمی كه قلیان را بی ضرر می‌دانستند، دود منتشره از قلیان حاوی مقادیر خیلی زیاد مواد سمی است. ضمن اینكه نیكوتین قلیان نیز مانند سایر موارد دخانی، اعتیادآور است.

آخرین بررسی كمیته مبارزه با استعمال دخانیات وزارت بهداشت درمان و علوم پزشكی نشان می‌دهد كه در حال حاضر 15 درصد جوانان كشور مصرف كننده مستمر قلیان هستند كه به دلیل دسترسی آسان به آن احتمالاً سراغ دیگر مواد دخانی هم خواهند رفت.

این آمار از آنجا نگران كننده است كه جامعه كنونی ایران بدون آگاهی از عواقب استفاده از قلیان از آن به عنوان یك وسیله برای تفریح استفاده می‌کنند.

در حال حاضر نزدیك به 40 كافه سنتی و 50 قهوه خانه فقط در تهران وجود دارد كه در آن‌ها بدون توجه به سن مراجعه كنندگان قلیان ارایه می‌شود.

«محمد عباسپور» عضو هیئت رئیسه كمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در این رابطه به پایگاه اطلاع رسانی پلیس می‌گوید: با بررسی‌هایی كه ما در كمیسیون اجتماعی از نیروی انتظامی، بهزیستی و تمام ارگان‌های امنیتی انجام داده‌ایم مشخص شده كه 90 درصد عوامل مربوط به گرایش جوانان به مصرف قلیان یا سایر مواد دخانی زاییده پدیده شوم بیكاری است.

وی ادامه داد: جوان دارای انرژی است و اگر این انرژی هدایت نشود ویرانگر خواهد بود.

او گسترش ورزش‌های همگانی در بین جوانان را به عنوان یكی از راهكارهای كاهش مصرف دخانی در بین جوانان دانست و افزود: مسئولین كشور تا زمانی كه بحث كار را سرلوحه برنامه های خود قرار ندهند و از آن غافل شوند در جامعه هم بحث تئوری‌های سیاسی ایجاد خواهد شد و هم بحث تئوری‌های انحرافی اجتماعی.

نگاه سنتی دلیل بی تفاوتی خانواده های ایرانی به قلیان

یک جامعه شناس مسایل اجتماعی دلیل بی تفاوتی خانواده های ایرانی به اثرات زیان بار مصرف قلیان را رواج آن از قدیم‌الایام می‌داند که هیچ وقت هم با سرزنش مواجه نشده است.

دکتر غلامرضا علیزاده معتقد است که نگرش سنتی به این پدیده که بسیار سیر صعودی در میان جوانان به خصوص دختران دارد منجر به بروز ناهنجاری‌های بسیاری می‌شود. این روزها یکی از دلایلی که منجر به جذب جوانان به سوی قلیان شده، نداشتن مکان تفریح و نداشتن برنامه برای اوقات فراغت آن‌هاست. سفره خانه های که قلیان هم دارند بعضاً در مناطق تفریحی و خوش آب و هوا هستند و همین مسئله به طور ناخودآگاه اشتیاق جوانان را برای استعمال قلیان افزایش می‌دهد.

علیزاده با تاکید بر اینکه باید با این مسئله برخورد مناسب و منطقی انجام شود، می‌گوید: یکی از دلایل گرایش و علاقه جوانان و نوجوانان به قلیان تنباکوی معطر است. در واقع بسیاری از آن‌ها به دلیل این باور اشتباه و مقایسه آن با بوی بد سیگار ترجیح می‌دهند از این تنباکوها استفاده کنند در حالی که از اثرات و پیامدهای ناگوار آن ناآگاهند.

آنچه که مشخص است استفاده از قلیان به یک اپیدمی نامرئی در کشور تبدیل شده و اراده جدی برای مقابله با آن وجود ندارد، همه دستگاه‌های ذی‌ربط برای مقابله با این پدیده پاس کاری می‌کنند و جوانان نیز کشیدن قلیان را به جز عادت، ژست هم می‌دانند، ژستی که مسلماً برای آن‌ها کم خطر نخواهد بود.

اگر از این ژست برای جوانان بگذریم باید پرسید با همه اما و اگرهای بیان شده برای قلیان و خطرات آن، چرا جوانان از آن استفاده می‌کنند؟ آیا جز این است که آن‌ها برای پر کردن اوقات فراغت خود برنامه ای ندارند.

آیا جز این است که دست خانواده‌ها هم برای جایگزینی تفریحات سالم خالی است. بهتر نیست دستگاه‌های ذی‌ربط به جای هشدارهای پیاپی وارد عمل شوند و از تولید ورود تنباکو و فعالیت اماکن ارائه دهنده قلیان جلوگیری کنند.

آیا نان شب صاحبان این مشاغل تنها باید از آسیب رساندن به سلامت مردم تأمین شود، آیا نمی‌شود این مکان‌ها را به پاتوق‌های فرهنگی سالم تبدیل كرد.