وقتی عضلات بدن می‌گیرند

عضلات ما با استراحت و انقباض متناوب خود، سبب حرکت اندام‌ها می‌شوند، مثلا عضلات نگهدارنده گردن با انقباض و استراحت خود، سبب حرکت گردن می‌شوند.

انقباض غیر ارادی عضلات را اسپاسم یا گرفتگی عضله می‌گویند. گاهی اوقات گرفتگی عضلات به حدی است که توسط فردی دیگر قابل مشاهده و یا قابل لمس می‌باشد.

گرفتگی می‌تواند قسمتی از عضله و یا کل آن را درگیر گند و بیشتر عضلاتی که با هم کار می‌کنند، همزمان درگیر شده و گرفتگی برایشان رخ می‌دهد.

انواع گرفتگی عضلات

1- گرفتگی واقعی:
این نوع گرفتگی، قسمتی از یک عضله و یا گروهی از عضلات را که با هم کار می‌کنند، درگیر می‌کند، مانند عضلاتی که انگشت را می‌سازند. بیشتر محققین علت این گرفتگی را تحریک بیش از حد عصب می‌دانند.

این نوع گرفتگی عضلانی، شایع‌ترین نوع است که در شرایط زیر رخ می‌دهد:

- آسیب: اسپاسم عضلانی مداوم که ممکن است به عنوان یک مکانیسم محافظ پس از یک آسیب مانند شکستگی استخوان رخ دهد. در این حالت، اسپاسم سبب محدود شدن حرکت شده و اثر آسیب وارده را کمتر می‌کند. آسیب عضله به تنهایی ممکن است سبب اسپاسم عضله شود.

- فعالیت شدید: هنگامی که عضلات فردی با فعالیت‌های شدید عادت نداشته باشد، گرفتگی عضلات برایش اتفاق می افتد، مانند گرفتگی‌هایی که در طول فعالیت‌های شدید یا بعد از آن اتفاق می افتد. سالمندانی که فعالیت‌های ورزشی شدید و کششی انجام می‌دهند، بیشتر در معرض این نوع گرفتگی عضلات می‌باشند.

- گرفتگی عضلات در حالت استراحت: این نوع گرفتگی عضلات بیشتر در سالمندان شایع است، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد، حتی در کودکی. این گرفتگی بیشتر در طول شب رخ می‌دهد و خیلی خطرناک نیست، اما می‌تواند سبب اختلال در خواب شبانه شود (معمولا به عنوان گرفتگی شبانه شناخته می‌شود) و ممکن است چند بار در طی یک شب و یا چند شب در طی یک هفته رخ دهد.

- از دست دادن آب بدن: گاهی گرفتگی عضلات به سبب از دست دادن آب بدن، به صورت عرق کردن در طی فعالیت‌های ورزشی شدید یا در اثر گرما رخ می‌دهد. این نوع گرفتگی معمولا در هوای گرم اتفاق می افتد و می‌تواند جزء علایم اولیه گرمازدگی باشد.

- کلسیم و منیزیم خون: کاهش کلسیم یا منیزیم، به طور مستقیم سبب تحریک پذیری بالای عصب و تحریک عضله می‌شود. این نوع گرفتگی بیشتر در سالمندان تجربه می‌شود و یا برای بعضی زنان در طول دوران بارداری اتفاق می افتد. کمبود کلسیم و منیزیم در خانم های باردار بسیار شایع است و باید تحت نظر پزشک، از مکمل های آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنند.

کمبود کلسیم در موارد زیر وجود دارد:

*مصرف داروهای دیورتیک (ادرار آور)

*استفراغ بیش از حد

*کمبود کلسیم و منیزیم در رژیم غذایی: کمبود پتاسیم که سبب ضعف عضلانی می‌شود، جذب ناکافی کلسیم به دلیل کمبود ویتامین  D 

*عملکرد ضعیف غدد پاراتیروئید (غدد کوچکی در گردن که تنظیم و تعادل کلسیم را به عهده دارند)

- کزاز: در بیماری کزاز، همه سلول های عصبی در بدن فعال می‌شوند. این واکنش سبب اسپاسم یا گرفتگی عضلانی در سراسر بدن می‌شود. نام کزاز از اثر سم کزاز در اعصاب مشتق شده است.

2- گرفتگی‌های دیستونیک:
این نوع گرفتگی بیشتر در عضلات پلک، فک و گردن اتفاق می افتد و یا ممکن است برای دست و پا در طول انجام فعالیت‌های تکراری مثل نوشتن، تایپ کردن و ... اتفاق بیفتد. این گرفتگی به دلیل خستگی عضلانی می‌باشد و شایع نیست.

درمان و جلوگیری از گرفتگی عضلات

هنگام گرفتگی عضلات می‌توانید با انجام کارهایی از درد و عوارض ناشی از آن بکاهید. کارهایی مانند ماساژ محل گرفتگی، کشش آن محل، یخ گذاشتن روی محل گرفتگی، گرم کردن محل گرفتگی و یا دوش گرفتن.

برای کاهش احتمال ابتلا به گرفتگی‌های عضلانی به نکات زیر توجه کنید:

- قبل از فعالیت ورزشی یا کار شدید، بدن خود را گرم کنید تا آسیب‌های بعدی به وجود نیاید.

- به مقدار کافی آب بنوشید. مصرف نوشیدنی به خصوص مصرف آب کافی، قبل از فعالیت و در طول فعالیت و بعد از انجام فعالیت بسیار مهم می‌باشد و از کم آبی شدید بدن که سبب ایجاد گرفتگی عضلانی می‌شود، پیشگیری می‌کند.

- موادغذایی سرشار از منیزیم و کلسیم را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید

- از مکمل های کلسیم و منیزیم استفاده کنید و با تجویز پزشک و تحت نظر او در طول بارداری از این مکمل ها استفاده کنید تا از گرفتگی عضلانی که در طول دوران بارداری اتفاق می افتد، جلوگیری کنید.

- اگر گرفتگی عضلانی در طول شب به سراغتان می آید، می‌توانید قبل از خواب حرکات کششی انجام دهید و یا ورزش‌های سبک مثل دوچرخه سواری انجام دهید تا از گرفتگی عضلانی در طول شب پیشگیری کنید.

در اغلب موارد می‌توان با مراقبت از خود، از گرفتگی عضلانی پیشگری کرد، اما اگر فردی اغلب اوقات دچار گرفتگی عضلانی بدون هیچ دلیلی می‌شود، باید نزد پزشک متخصص برود تا مشکل او را بررسی کند.