آجیل سرشار از مواد مغذی

مغزها که بر اساس شواهد از 10000 سال قبل از میلاد به عنوان منبع غذایی انسان بوده اند، حاوی مواد مغذی متنوع و ارزشمندی هستند و امروزه بیش از 25 نوع از آن ها در سراسر دنیا می روید.

این گروه از موادغذایی، حاوی موادمغذی گوناگونی مثل پروتئین، آهن، روی، کلسیم، پتاسیم و بسیاری از ریزمغذی ها بوده و مصرف برخی از آن ها می تواند در تقویت سیستم ایمنی، کاهش کلسترول خون، کاهش خطر بیماریهای قلبی- عروقی و پیشگیری از استئوپروز مفید باشد.

در این مقاله به معرفی برخی از انواع خشکبار و ارزش تغذیه ای آن ها می پردازیم.

گردو

گردو با نام علمیJuglans از خانوادهJuglandaceae است. نام علمی این جنس از کلمه لاتینJocvis-Glans به معنی فندق ژوپیتر گرفته شده است.

انواع این درخت در چین، ژاپن، فرانسه و آمریکا کشت می شود. از مهم ترین گردوهای موجود در دنیا گردوی معروف به گردوی ایرانی است و احتمالاً کهن ترین، درخت گردو در ایران و در اورگان شهرکرد وجود دارد که تاریخ کشت آن به زمان یزدگرد ساسانی حدود 1400 سال پیش می رسد.

مغز گردو، ماده خوراکی خوش طعمی است که مقدار زیادی چربی، پروتئین، مواد قندی و نشاسته ای و سایر موادمغذی را داراست که هم به عنوان خوراکی و آجیل و هم به عنوان ماده اولیه برای تهیه روغن های گیاهی و دارو از آن استفاده می شود.

موادمغذی موجود در 100 گرم گردو:

668 کالری، 15 گرم پروتئین، 69 گرم چربی، 6 گرم اسیدهای چرب اشباع، 12 گرم اسید چرب غیراشباع با یک باند مضاعف، 48 گرم اسید چرب غیراشباع با چند باند مضاعف، 94 میلی گرم کلسیم، 3 میلی گرم آهن، 3 میلی گرم روی، 4 میلی گرم ویتامینE، 4 گرم فیبر.

گردو از نظر موادمغذی به ویژه اسیدهای چرب ضروری و اسیدهای چرب غیراشباع غنی بوده و بر خلاف سایر خشکبار گردوی تازه و جوان حاوی مقادیری ویتامینC نیز است.

6 عدد گردوی کامل حدود 40 گرم وزن داشته و 2 میلی گرم ویتامینE را تأمین می کند( میزان ویتامینE مورد نیاز روزانه در مردان حدود 4 میلی گرم و در زنان حدود 3 میلی گرم است) . همچنین 100 گرم گردو حاوی بیش از 1 میلی گرم مس است که برابر با مقدار مورد نیاز روزانه یک زن بالغ می باشد. در طب سنتی چینی از گردو برای تخفیف التهاب و کمک در بهبود سرفه استفاده می کردند. هم چنین تصور بر این بوده که مصرف گردو برای کاهش علائم التهاب زانو مفید است. گیاه شناسان غربی نیز به طور سنتی برگ گردو را برای درمان آلودگی های انگلی روده به کار می برده اند.

مصرف گردو به طور منظم برای حفظ  لطافت پوست مفید است. روغن گردو نیز به دلیل دارا بودن اسیدلینولئیک در حفظ شادابی پوست مؤثر می باشد. ویتامین و روی موجود در گردو نیز برای پوست مفید هستند.

گردو و خشکبار به دلیل این که منابع خوبی از مس هستند برای عملکرد سیستم ایمنی مفیدند.

مصرف گردو به دلیل وجود ویتامینB6 برای زنانی که از مشکلات عادت ماهانه رنج می برند مناسب است. تحقیقات نشان داده افرادی که همراه با یک رژیم پایین آورنده کلسترول( کم چربی و کم کلسترول) گردو مصرف می کنند، میزانLDL کلسترول آنها حدود 4/16 درصد بیشتر کاهش می یابد که این امر احتمالاً به دلیل وجود چربی های غیراشباع گردو به ویژه اسید لینولئیک است که بعد به اسید گامالینولئیک و سپس به پروستاگلندین ها تبدیل شده که از تشکیل پلاک در رگهای خونی جلوگیری کرده و به انبساط عروق و کاهش فشار خون کمک می کند.

پسته

پسته گیاهی نیمه گرمسیری از خانوادهAnacardiaca و جنسPistacia است که در سال 1737 میلادی توسط لینه نام گذاری علمی شده است. درباره محل پیدایش پسته منابع مختلف نظرهای گوناگونی را بیان می کنند. یک نویسنده فرانسوی آن را بومی ایران ، عربستان و سوریه دانسته است. برخی پسته را بومی ایران و برخی پسته را از آسیای غربی می دانند.

درخت پسته از 9-7 سالگی به بار می نشیند و دمای 45 درجه بالای صفر و 25 درجه زیرصفر را تحمل می کند. پسته گیاهی مقاوم در برابر خشکی و کم آبی است و در ایران، در مناطق دامغان، کرمان، آذربایجان، قزوین، اردستان و رفسنجان به مقدار زیاد کشت می شود.

مغز پسته ماده ای نیروزا و سرشار از موادمغذی است. پسته حاوی مقادیر خوبی آهن و کلسیم است که ماده غذایی بسیار مفیدی برای افزودن به رژیم گیاهخواران است. در طب سنتی، جوشانده برگ و پوست درخت پسته را در درمان بیماری های پوستی مانند جرب و خارش استفاده می کردند.  پسته را در تقویت حافظه، قلب و معده نیز مؤثر می دانند.

مواد مغذی موجود در 100 گرم پسته:

601 کالری، 17 گرم پروتئین، 55 گرم چربی، 6 گرم فیبر، 4 میلی گرم ویتامینE، 110 میلی گرم کلسیم، 3 میلی گرم آهن، 2 میلی گرم روی، 6 میکروگرم سلنیوم، 58 میکروگرم فولات.

بادام

بادام درختی است از خانوادهRosaceaeو از جنسPrunus. دانشمندان گیاه شناس موطن اصلی بادام را به ایران نسبت می دهند. بادام از آسیا به اروپا و از آن جمله به شمل آفریقا و بعدها در اواسط سده نوزدهم به آمریکا برده شده است.

به طور تقریبی انواع بادام کشت شده ، بر خلاف انواع وحشی مغز شیرین دارند، ولی در برخی از کشورها مانند ایران بادام تلخ نیز وجود دارد که مغز آنها جداگانه جمع آوری شده و به مصارف صنعتی و تهیه روغن بادام تلخ می رسد. علت تلخی برخی از گونه های بادام وجود اسیدسیانیدریک در مغز آن هاست.

بادام، حاوی مقادیر زیادی ویتامینE بوده و از منابع غیرحیوانی غنی از کلسیم است. درطب چینی نوشیدنی ای که از بادام تهیه می شود برای بهبود سرفه و آسم استفاده می شده و به عقیده هندی ها بادام باعث افزایش قدرت فکری و روحی می شود.

مواد مغذی موجود در100 گرم بادام:

612 کالری، 21 گرم پروتئین، 56 گرم چربی، 7 گرم فیبر، 24 میلی گرم ویتامینE، 240 میلی گرم کلسیم، 3 میلی گرم آهن، 3 میلی گرم روی، 6 میکروگرم سلنیوم، 48 میکروگرم فولات.

بعضی از مطالعات نشان داده اند که بعد از افزودن بادام به رژیم غذایی، پس از 3 هفته مقدارLDL خون حدود 10 درصد کاهش می یابد. بادام هم چنین منبع خوب کلسیم است.

بادام نارس که با پوست آن خورده می شود و چغاله بادام نامیده می شود، در هر 100 گرم حاوی 46 کالری، 6/2 گرم پروتئین، 50 میلی گرم کلسیم، 6/1 ملی گرم آهن و 7 میلی گرم ویتامینC است. چغاله بادام یکی از منابع خوب ویتامینA به شمار می رود و مقدار کلسیم و آهن آن نیز قابل ملاحظه است.

بادام زمینی

یکی از دانه های روغنی بسیار با ارزش و خوش طعم است که به آن پسته شامی نیز می گویند. این دانه از گیاهی یک ساله به دست می آید. زادگاه اولیه این گیاه برزیل است، ولی امروزه در بسیاری از کشورها از جمله ایران نیز می روید. روغن آن به نام آراشید یکی از روغن های مرغوب است که در طباخی و صنعت از آن استفاده می شود.

اسیدهای چرب غیراشباع اولئیک و لینولئیک سهم عمده ای از چربی های بادام زمینی را تشکیل داده و مقادیر خوبی از ویتامینE را تأمین می کنند. بادام زمینی از منابع خوب روی است که در تقویت سیستم ایمنی نقش دارد.

همچنین به دلیل دارا بودن اسید فولیک در پیشگیری از بیماریهای قلبی نیز می تواند مفید باشد.

کره بادام زمینی که در سال 1800 به بازار آمد، حاوی موادمغذی موجود در بادام زمینی بوده و منبع خوبی از کلسیم و آهن برای گیاهخواران می باشد. انواع کم چربی آن نیز به بازار آمده است.

مواد مغذی موجود در 100 گرم بادام زمینی:

564 کالری، 26 گرم پروتئین، 46 گرم چربی، 6 گرم فیبر، 10 میلی گرم ویتامینE، 60 میلی گرم کلسیم، 3 میلی گرم آهن، 4 میلی گرم روی، 3 میکروگرم سلنیوم، 110 میکروگرم فولات.

فندق

فندق درختچه ای از خانوادهBetulaceac و از جنسCorylus است.

فندق بومی اروپا، آسیای صغیر و قفقاز است و در ایران نیز کشت این درخت از زمان های بسیار قدیم متداول بوده است.

فندق حاوی موادمغذی زیادی است. میوه فندق غنی از اسیدهای آمینه است.

همچنین فندق حاوی مقادیر زیادی ویتامینE می باشد. مقدار اسیدلینولئیک در فندق تازه بیشتر است و در میوه خشک این مقدار کمتر می شود. فندق با دارابودن فولات ممکن است در پیشگیری از بیماریهای قلبی- عروقی مؤثر باشد.

نوعی از فندق معروف به فندق هندی تلخ بوده و تنها مصرف دارویی دارد و در جنوب ایران به ویژه بلوچستان زیاد است.

نارگیل

برخلاف سایر خشکبار بیشتر چربی نارگیل به صورت اشباع است. شیره نارگیل که در مرکز آن قرار دارد، حاوی مقادیری ویتامینC است.

موادمغذی موجود در 100 گرم نارگیل:

351 گرم کالری، 3 گرم پروتئین، 36 گرم چربی، 7 گرم فیبر، 1 میلی گرم ویتامینE، 1 میلی گرم کلسیم، 2 میلی گرم آهن، 1 میلی گرم روی، 1 میکروگرم سلنیوم، 26 میکروگرم فولات.

شاه بلوط

از انواع خشکبار کم چرب بوده و حدود 86 درصد کالری آن از کربوهیدرات تأمین می شود. مصرف آن به عنوان یک میان وعده مناسب است.

* تذکر :

در هنگام خرید خشکبار به تازگی و تاریخ مصرف آن ها توجه کرده و از خرید انواعی که بوی کپک یا ماندگی می دهند بپرهیزید. توجه داشته باشید که یکی از مهم ترین اصول در تنظیم برنامه غذایی روزانه رعایت تعادل است و افراط و تفریط در مصرف هر ماده غذایی می تواند نتایج نامطلوبی به همراه داشته باشد. از این رو بعد از ذکر تمام خواص و فواید ذکر شده درباره مصرف خشکبار، افراط در مصرف آن ها به هیچ وجه توصیه نمی شود.