دوستی های ارزشمند
«یك روز تصمیم گرفتم زودتر از بقیه شب‌ها به خانه برگردم و زمان بیشتری پیش بچهها و همسرم باشم. به همین دلیل با كلی برنامه‌ریزی موفق شدم ساعت 9 شب به خانه برسم. وقتی پیچیدم داخل كوچه، دیدم 8 ـ 7 تا جوان یا بهتر است بگویم نوجوان، گوشه خیابان ایستاده‌‌اند و مشغول صحبت هستند.
دقیق‌تر كه نگاهشان كردم فهمیدم سن و سالی ندارند، ولی آن وقت شب، به جای این كه كنار پدر و مادرشان باشند، توی كوچه بودند. ماشین را پارك كردم و پیاده شدم و گفتم خدا را شكر كه پسر من فقط 4 سالش است، اما خیلی زود نگرانی بر جانم چنگ انداخت؛ بالاخره پسر من هم بزرگ می‌شد...»
این مساله دغدغه بسیاری از پدر و مادرهاست؛ این كه فرزندانشان با چه كسانی دوست می‌شوند؟ وقتی با آنها هستند چه برخوردی دارند، چه می‌گویند و چه كار می‌كنند؟ چطور باید به آنها نشان داد دوست خوب كیست و رابطه دوستانه چه معنا و حد و حدودی دارد؟
اغلب والدین نگران روزی هستند كه فرزندانشان بزرگ می‌شوند و به جمع دوستان می‌پیوندند. خیلی از آنها چون نمی‌دانند چطور باید كودك یا نوجوان را با مفهوم دوست خوب آشنا كرد، حتی ممكن است دوستی‌های فرزندشان را محدود كنند. این در حالی است كه متخصصان و كارشناسان، دوستی و روابط دوستانه را بخش مهمی از زندگی فردی می‌دانند و تاكید می‌كنند به هیچ‌وجه نباید كودكان را از روابط دوستانه محروم كرد.دكتر پروین ناظمی، روان‌شناس و مدرس دانشگاه ضمن بیان این كه انسان موجودی اجتماعی است و به حضور در جمع نیاز دارد، به «جام‌جم» می‌گوید: فطرت انسان به گونه‌ای است كه از بودن در جمع و برقراری ارتباط با سایر افراد لذت می‌برد و دوست دارد در چنین شرایطی زندگی كند. بنابراین كاملا مشخص است كه تنها بودن برایش عذاب‌آور خواهد بود.
شاید شما هم با افرادی برخورد داشته‌اید كه ترجیح می‌دهند تنها باشند و به نوعی از حضور در جمع فرار می‌كنند؛ این افراد انزوا و گوشه‌نشینی را دوست دارند در حالی كه متخصصان اعتقاد دارند این تنهایی و كناره‌گیری از جمع به مرور موجب كسالت، ناراحتی و افسردگی آنها می‌شود و مشكلات زیادی برایشان به وجود خواهد آورد.
تاثیر دوستان در شكل‌گیری شخصیت بچهها
شاید شما هم بچه‌هایی را دیده باشید كه از جمع دوستان‌شان راضی هستند، دوستانی كه در مهدكودك، مدرسه و.... پیدا كرده و با آنها همراه شده‌اند؛ این كودكان و نوجوانان زمانی كه در خانه و كنار سایر اعضای خانواده هستند نیز این رضایت و شادی را ابراز می‌كنند. در مقابل بچه‌هایی هستند كه نمی‌توانند رابطه دوستی برقرار كنند یا با افرادی دوست هستند كه مشكل دارند؛ اثرات چنین دوستی‌هایی را هم می‌توان در رفتار بچهها دید و متوجه آن شد.
در واقع بخشی از شخصیت انسان در روابط دوستانه و در تعامل با دوستان شكل می‌گیرد و می‌توانیم بگوییم هنگامی كه رابطه دوستی مطلوب و مناسبی برقرار شود، بسیاری از نیازهای انسان پاسخ داده شده و احساس تنهایی و افسردگی نیز از او دور می‌شود.همچنین می‌توان گفت تاثیر دوستان بخصوص در دوران نوجوانی به حدی است كه آنها تعیین‌كننده اصلی موقعیت نوجوان در آینده هستند؛ بنابراین باید پذیرفت كه گاه حتی اثرپذیری نوجوانان از همسالانشان بیشتر از افراد دیگر مانند والدین و مربیان است.
دكتر ناظمی با تاكید بر این كه دوستی و معاشرت با سایر افراد یكی از عوامل مهم، موثر و تعیین‌كننده در شكل‌گیری شخصیت كودكان است، می‌گوید: یكی از نكات مهم در تربیت كودكان، آموزش مفهوم و معیارهای دوست‌یابی است تا آنها از این طریق بتوانند با شناخت خصوصیات دوست خوب، بهترین افراد را برای برقراری رابطه دوستی انتخاب كنند؛ فراموش نكنید بخش مهمی از اخلاق و صفات رفتاری كودك تحت‌تاثیر دوستانش قرار می‌گیرد و براساس شخصیت آنها ایجاد می‌شود و همین مساله نشاندهنده اهمیت آموزش دوست‌یابی است.
دوست خوب كیست؟
دكتر ناظمی با تاكید بر این نكته كه دوستی در هر مرحله‌ای از زندگی و در هر سن و سالی نیاز انسان است و باید مورد توجه قرار گیرد، یادآور می‌شود: ایجاد رابطه دوستانه مثبت می‌تواند صفات اخلاقی و رفتاری مناسب را در انسان ایجاد كند و گاه تاثیرات این رابطه تا جایی پیش می‌رود كه حتی ممكن است مسیر زندگی انسان را تغییر دهد و آن را دگرگون كند؛ به عنوان نمونه ممكن است كودكی كه نمرات خوبی در مدرسه نمی‌گرفته، پس از دوستی با همكلاسی‌اش كه بچه‌ای زرنگ و درسخوان است، در این زمینه پیشرفت چشمگیری كند و به دانش‌آموزی موفق تبدیل شود.
نكته: بچهها هنگام بازی علاوه بر فراگیری احترام به حقوق دیگران، یاد می‌گیرند كه خودشان را با سایر دوستان انطباق دهند و قرار گرفتن در جمع همسالان ، حس اعتماد به نفس آنها را تقویت می‌كند.
البته باید ملاك‌های دوست خوب را برای فرزندتان تعریف كرده و او را تشویق كنید با چنین افرادی دوست شود. والدین هم باید بدانند ویژگی‌های دوست خوب چیزی جدا از خصوصیات یك انسان خوب نیست كه باید مورد توجه قرار گیرد، ولی اگر خانواده به هر دلیلی نتواند ارزش‌ها و صفات دوست خوب را به فرزندش آموزش دهد، كودك یا نوجوان با توجه به ارزش‌های ذهنی خودش دوست انتخاب می‌كند.دكتر ناظمی ضمن بیان مطالب فوق، درباره تفاوت سنی دوستان هم هشدار می‌دهد: تفاوت سنی زیاد دوستان می‌تواند برای كودكان و نوجوانان دردسرساز شود و به همین دلیل آنها حتما باید با بچه‌های همسن و سال خود دوست شوند.
گاهی والدین به دلیل ترس و نگرانی از تاثیر دوستان بر شخصیت كودكان و نوجوانان، سعی می‌كنند خودشان نقش دوست او را بازی كنند و با این كار در عمل، كودك را از داشتن روابط دوستانه محروم می‌كنند. دكتر ناظمی ضمن اشتباه دانستن این روش تاكید می‌كند: بچهها نیاز دارند با هم”‹سن و سالان خود در ارتباط باشند و والدین هیچ‌گاه نمی‌توانند برای كودك چنین جایگاهی داشته باشند؛ بنابراین بهترین كار آن است كه والدین اجازه دهند بچهها روابط دوستی را تجربه كنند، اما كنترل و نظارت و هدایت نیز باید بر این روابط وجود داشته باشد.
بچهها پس از تولد در ارتباط با خانواده قرار می‌گیرند، سپس به مهد و پس از آن به مدرسه می‌روند، راهی دانشگاه می‌شوند و بتدریج فرآیند اجتماعی‌شدن در مورد آنها شكل می‌گیرد. دوستی وسیله‌ای است كه باعث می‌شود این فرآیند زودتر پیش برود و بهتر رشد كند؛ در واقع زمانی كه بچهها رشد اجتماعی پیدا می‌كنند، می‌آموزند چگونه با سایر افراد برخورد كنند و یاد می‌گیرند دوستان ناباب نقش مخربی در زندگی آنها دارند. اگر بچهها چنین تجربه‌ای را نداشته و در محیطی محدود بزرگ شده باشند، به طور حتم نمی‌توانند با مسائل اجتماعی برخورد مناسبی داشته باشند.
دكتر ناظمی با اشاره به بازی‌های كودكانه می‌گوید: زمانی كه بچهها مشغول بازی هستند و با هم در یك گروه بازی می‌كنند، با رعایت قوانین بازی می‌آموزند كه باید به حقوق دیگران احترام بگذارند. علاوه بر این، در روابط دوستانه حس همدلی و همدردی تقویت می‌شود. از سوی دیگر بچهها هنگام بازی با سایر همسالان می‌آموزند كه خودشان را با دیگران تطابق دهند و همین تطابق موجب ایجاد تفاهم می‌شود. در ضمن، وقتی بچهها در گروه همسالان خود قرار می‌گیرند، اعتماد به نفس و خودباوری بیشتر و بهتری نیز كسب می‌كنند.
در كنار رشد اعتماد به نفس و پر كردن اوقات فراغت، رابطه دوستانه مناسب می‌تواند در بهبود وضعیت درسی كودك نیز موثر و مفید باشد. علاوه بر این، در یك رابطه دوستانه واقعی و مناسب، حمایت و همكاری میان دوستان همسن و سال موجب می‌شود حل مسائل و مشكلات برای آنها راحت‌تر باشد.از سوی دیگر همكلامی با دوستان موجب آرامش می‌شود و دوستی كه بتواند فرد را هنگام درگیرشدن با مشكلات و گرفتاری‌ها به خوبی راهنمایی كند، كمك بزرگی برای او به حساب می‌آید؛ از این‌رو كسانی كه در زندگی با مشكلات و ناكامی‌های بزرگ روبه‌رو می‌شوند، اگر كنار دوستان خوبی باشند خیلی زودتر و راحت‌تر زندگی معمول را از سر می‌گیرند.
منبع : جام جم آنلاین
