دستگاه های بدن مهره داران

بیش از 20 هزار گونه از ماهی ها نام گذاری شده اند و در عین حال تعداد موجود این جانوران به مراتب بیش از این تعداد است.

با بررسی مهره داران از ساده ترین های آن ها (ماهی) تا تکامل یافته ترین آن ها (پستانداران) شاهد تحولات چشم گیری در همه دستگاه های بدن خواهیم بود که ناشی از سازگاری هایی است که هر گروه بسته به شرایط محیط زندگی شان کسب کرده اند.

از ویژگی های ماهی ها وجود خطوط جانبی و حس بویایی قوی آن هاست. خطوط جانبی نسبت به حرکات آب و حتی ارتعاشات ضعیف مولکول های آن حساس اند.

این امر سبب شده است که ماهی ها به راحتی به راحتی تغییر وضع محیط را احساس کنند و از مرکز خطر دور شوند.

حتی در بعضی از ماهی های استخوانی دستگاه تنظیم کننده ای وجود دارد که سبب می شود آن ها بتوانند تغییر غلظت آب را به هنگام مهاجرت به رودها و یا بر عکس تحمل کنند.

با توجه به محیط زندگی ماهی ها که آب است و مقدار اکسیژن محلول در آب به مراتب کمتر از اکسیژن موجود در هواست.

بنابراین دستگاه تنفسی ماهی ها یعنی آبشش ها به گونه ای سازش یافته است که می تواند از این اکسیژن اندک، حداکثر بهره را بگیرد.

ماهی ها را به گروه هایی شامل دهان گردان، ماهی های غضروفی و ماهی های استخوانی ، طبقه بندی می کنند.

دهان گردان

این گروه ساده ترین و ابتدایی ترین مهره داران زنده کنونی هستند این جانوران آرواره ندارند و شامل گونه های محدودی می شوند. دهان گردان امروزی با اجداد آن ها که 400 – 500 میلیون سال پیش می زیسته اند، تفاوت هایی دارند و همین تفاوت ها باعث بقای آن ها شده است.

نمونه ای از دهان گردان لامپری نام دارد که معمولاً جهت بررسی این گروه مورد مطالعه قرار می گیرد.

مشخصات لامپری

بعضی از گونه های لامپری در آب شیرین زندگی می کنند و برخی نیز در دریاها، اما حتی این گروه نیز برای تولید مثل به آب های شیرین مهاجرت می کنند.

لامپری های دریایی بدنی باریک و استوانه ای شکل دارند و طولشان تا 60 سانتی متر می رسد. پوست بدن نازک، لغزنده، قهوه ای مایل به سبز و بدون پولک است. جمجمه غضروفی و ستون مهره های اولیه ی اسکلت داخلی این جانور را تشکیل می دهند.

جانور فاقد دنده است، اما نوتوکورد در تمام طول عمر باقی می ماند. در لامپری و دیگر دهان گردان آرواره به صورت مشخص وجود ندارد.

در دو طرف سر 7 جفت شکاف آب ششی وجود دارد که هر یک به یک کیسه ی کروی ختم می شود. آب شش های پر مانند در این کیسه ها قرار دارند.

قلب لامپری ها دو حفره ای است. به جای آرواره، دهان قیف مانندی دارند که در آن ردیفی از دندان های شاخی و برنده وجود دارد.

در دهان یک زبان سوهان مانند دارند. جانور بامکش به سایر ماهی ها می چسبد و به وسیله ی زبان خود بدن میزبان را می شکافد و مانند یک انگل خون او را می مکد.

لامپری با ترشح ماده ی ضد انعقاد، مانع لخته شدن خون میزبان می شود. این جانوران معده ندارند. بنابراین خون مکیده شده مستقیماً وارد روده می شود.

دستگاه عصبی این موجودات شامل طناب عصبی پشتی (نوتوکورد) و مغز و عصب (پی ها) یی است که از این دو، جدا می شوند.

در روی سر، یک سوراخ بینی وجود دراد که گیرنده های بویایی در آن واقع است.

چشم ها، اندام های شنوایی و چشایی نیز همگی در سر هستند. جنس ها از هم جدا و لقاح خارجی است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی