طرح كوفی‌عنان،انتخابات پارلمانی و آینده سوریه
بیش از یک سال از بحران سوریه می گذرد؛ بحرانی که هر روز بر پیچیدگی آن افزوده شده است و حالا خیلی ها در داخل و خارج از سوریه امیدوارند که طرح کوفی عنان بتواند نقطه روشنی برای آینده این کشور محسوب شود.
با بحرانی تر شدن اوضاع در سوریه و بالا گرفتن کار میان طرف های درگیر در این بحران، کوفی عنان به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریهوارد عمل شد و پس از انجام سفرهایی به کشورهای مختلف، طرحی را در شش بند برای پایان دادن به مساله سوریه مطرح کرد.
مهمترین مضمونی که در این شش بند عنوان شده، آتش بس، عقب نشینی نیروهای دو طرف، التزام به آن و راهکارهای اجرایی مربوط به این محور و تاکید بر ضرورت گفت و گو و مذاکره دولت سوریه با طرف های مخالف است.
پس از چند روز از انتشار رسمی این طرح، دولت بشار اسد اعلام کرد که این طرح را می پذیرد اما از سوی دیگر برخی اعضای تاثیرگذار در اتحادیه عرب که خواهان اعمال فشارهای بیشتر بر دولت حاکم بر سوریه بودند، انتقادهایی به این طرح وارد کردند.
البته "كمیته وزارتی اتحادیه عرب" ـ کمیته ای که حدود دو ماه قبل به منظور پیگیری بحران سوریه از سوی اتحادیه عرب تشكیل شد ـ در جلسه ای که در قطر و ارتباط با بحران سوریه برگزار کرده بود، ضمن حمایت از طرح كوفی عنان، روشن شدن سقف زمانی اجرای این طرح را خواستار شد.
با وجود این که مطرح كردن چنین خواسته ای به منزله پذیرش و استقبال از طرح کوفی عنان محسوب می شد، در پایان این جلسه ـ که نمایندگان كشورهای الجزایر، عراق، سودان، قطر، مصر، عربستان، عمان و 'نبیل العربی ' دبیر كل اتحادیه عرب در آن حضور داشتند ـ شیخ حمد بن جاسم ـ وزیر امور خارجه قطر ـ در كنفرانس مطبوعاتی مشترك خود با العربی، به عنان در ارتباط با ماموریتش هشدار داد و خواستار هوشیاری در برابر اقدامات دولت سوریه شد.
شیخ حمد بن خلیفه ـ امیر قطر ـ نیزبا اكراه از طرح عنان استقبال كرد و در یك مصاحبه مطبوعاتی در رم، شانس موفقیت این طرح را تنها سه درصد خواند و با این اظهارات پیشاپیش در قبال این طرح موضع گرفت.
وقتی کنفرانس استانبول در رابطه با بحران سوریه برگزار شد، هیلاری کلینتون ـ وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا ـ از طرح کوفی عنان استقبال کرد اما گفت تا وقتی که نیروهای ارتش سوریه از شهرها خارج نشوند، زندانیان سیاسی از زندادن های سوریه آزاد نگردند و شرایط اولیه برای یک گفت و گوی سالم در فضای باز سیاسی فراهم نیاید، به منزله این است که دولت بشار اسد همچنان اراده ای واقعی برای پذیرش و اجرای طرح کوفی عنان را ندارد
واکنش ها زمانی با لحنی تند و تیزتر مطرح شد که بشار اسد اعلام کرد طرح را می پذیرد ولی نیروهای ارتش سوریه را ـ که برای مقابله با تحرکات مخالفان وارد عمل شده بودند ـ از شهرهایی مثل حمص خارج نکرد؛ در حال که یکی از بندهای طرح کوفی عنان همین بود.
بر همین اساس بود که وقتی کنفرانس استانبول در رابطه با بحران سوریه برگزار شد، هیلاری کلینتون ـ وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا ـ از طرح کوفی عنان استقبال کرد اما گفت تا وقتی که نیروهای ارتش سوریه از شهرها خارج نشوند، زندانیان سیاسی از زندادن های سوریه آزاد نگردند و شرایط اولیه برای یک گفت و گوی سالم در فضای باز سیاسی فراهم نیاید، به منزله این است که دولت بشار اسد همچنان اراده ای واقعی برای پذیرش و اجرای طرح کوفی عنان را ندارد.
از سوی دیگر، شیخ حمد بن جاسم ـ وزیرخارجه قطر ـ نیز در یك كنفرانس مطبوعاتی در دوحه گفت: ما هیچ تغییر ماهیتی در برخورد سوریه با طرح عنان مشاهده نكرده ایم.
به نظر می رسد یكی از عواملی كه موجب شد تا هم بشار اسد لااقل در مقام سخن طرح كوفی عنان را بپذیرد و درعین حال انتقاد برخی مخالفان داخلی و خارجی دولت حاكم بر سوریه را برانگیزد، سخن نگفتن از پیش شرط برای كناره گیری بشار اسد در طرح شش بندی كوفی عنان باشد و این مساله در شرایطی اتفاق افتاده است تا پیش از این، اغلب طرف های تاثیرگذار مخالف نظام سوریه بر لزوم کناره گیری بشار اسد تاکید داشتند.
از سوی دیگر خبرهای رسیده از سوریه حاكی از آن است كه درگیری ها در برخی شهرهای این كشور همچنان ادامه دارد و تصرف برخی مناطق در شهر حمص، موجب عقب نشینی نیروهای مخالف دولت شده است تا ارتش سوریه و شخص بشار اسد به یك پیروزی نظامی در این درگیری ها دست پیدا كرده باشند.
شاید همین مساله هم موجب شد كه مخالفان سیاسی نظام بشار اسد به جای پافشاری های قبلی بر برخوردهای شدید با دولت حاكم و شخص بشار اسد، بر اجرای طرح كوفی عنان كه طرحی مسالمت آمیز قلمداد می شود تاكید بیشتری كنند تا مذاكرات و گفت و گوهای سیاسی برای حل بحران سوریه، بر ادامه درگیری ها و اصرار بر گزینه های نظامی اولویت پیدا كند.
نكته قابل توجه دیگر در مساله سوریه، نزاع روسیه و آمریكا در دو طرف این درگیری ها است كه حالا با مطرح شدن پیشنهادات كوفی عنان به عنوان نماینده سازمان ملل، به نظر می رسد كه توافقاتی بین این دوكشور (روسیه و آمریكا) صورت گرفته باشد و پیام دولتمردان روسیه به بشار اسد نیز می تواند موید این مطلب باشد، چراكه در این پیام از اسد خواسته شد كه اقدامات قابل توجه عملی برای اجرای طرح كوفی عنان نشان دهد تا مسكو بتواند برای پیدا كردن راه حلی منطقی در جهت حل بحران سوریه، مذاكراتی جدی تر و موثرتر با غرب ترتیب دهد.
یكی از عواملی كه موجب شد تا هم بشار اسد لااقل در مقام سخن طرح كوفی عنان را بپذیرد و درعین حال انتقاد برخی مخالفان داخلی و خارجی دولت حاكم بر سوریه را برانگیزد، سخن نگفتن از پیش شرط برای كناره گیری بشار اسد در طرح شش بندی كوفی عنان باشد و این مساله در شرایطی اتفاق افتاده است تا پیش از این، اغلب طرف های تاثیرگذار مخالف نظام سوریه بر لزوم کناره گیری بشار اسد تاکید داشتند
شرایط امروز سوریه به گونه ای است كه بشار اسد می گوید مخالفان باید سلاح ها را زمین بگذارند تا شاید از برخوردهای ارتش این كشور كاسته شود و مخالفان هم معتقدند كه بشار اسد قادر به اجرای بندهای طرح كوفی عنان نیست.
در چنین شرایطی است كه باید انتخابات پارلمانی سوریه برگزار شود؛ انتخاباتی كه می تواند برای پیشبرد اصلاحات احتمالی در این كشور بسیار اثرگذار باشد. طبیعی است در صورتی كه با این شرایط، برخوردهای گذشته همچنان ادامه پیدا كند، نه انتخابات پارلمانی سوریه به خوبی برگزار خواهد شد و نه طرح مسالمت آمیز كوفی عنان به نتیجه ای خواهد رسید.
حسین آشنا بخش سیاست تبیان
