هویت زن در اسلام
كتاب: ترجمه تفسیر المیزان جلد 2 صفحه 406
نویسنده: علامه سید محمد حسین طباطبایىاسلام بیان مىكند كه زن نیز مانند مرد انسان است، و هر انسانى چه مرد و چه زن فردى است از انسان كه در ماده و عنصر پیدایش او دو نفر انسان نر و ماده شركت و دخالت داشتهاند، و هیچ یك از این دو نفر بر دیگرى برترى ندارد، مگر به تقوا، همچنانكه كتاب آسمانى خود مىفرماید: "یا ایها الناس انا خلقناكم من ذكر و انثى، و جعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا، ان اكرمكم عند الله اتقیكم". (1)
بطورى كه ملاحظه مىكنید قرآن كریم هر انسانى را موجودى گرفته شده و تالیف یافته از دو نفر انسان نر و ماده مىداند، كه هر دو بطور متساوى ماده وجود و تكون او هستند، و انسان پدید آمده(چه مرد باشد و چه زن)مجموع مادهاى است كه از آن دو فرد گرفته شده است.
قرآن كریم در معرفى زن مانند آن شاعر نفرمود: "و انما امهات الناس اوعیة" (2)، و مانند آن دیگرى نفرمود:
بنونا بنوا ابناءنا و بناتنا
بنوهن ابناء الرجال الاباعد (3)
بلكه هر فرد از انسان(چه دختر و چه پسر)را مخلوقى تالیف یافته از زن و مرد معرفى كرد، در نتیجه تمامى افراد بشر امثال یكدیگرند، و بیانى تمامتر و رساتر از این بیان نیست، و بعد از بیان این عدم تفاوت، تنها ملاك برترى را تقوا قرار داد.
و نیز در جاى دیگر فرمود:
"انى لا اضیع عمل عامل منكم من ذكر او انثى، بعضكم من بعض" (4)
در این آیه تصریح فرموده كه كوشش و عمل هیچكس نزد خدا ضایع نمىشود، و این معنا را تعلیل كرده به اینكه چون بعضى از بعض دیگر هستید، و صریحا نتیجه آیه قبلى كه مىفرمود:
"انا خلقناكم من ذكر و انثى..." (5)
را بیان مىكند، و آن این است كه مرد و زن هر دو از یك نوع هستند، و هیچ فرقى در اصل خلقت و بنیاد وجود ندارند.
آنگاه همین معنا را هم توضیح مىدهد به اینكه عمل هیچ یك از این دو صنف نزد خدا ضایع و باطل نمىشود، و عمل كسى به دیگرى عاید نمىگردد، مگر اینكه خود شخص عمل خود را باطل كند.و به بانگ بلند اعلام مىدارد: "كل نفس بما كسبت رهینة" (6)، نه مثل مردم قبل از اسلام كه مىگفتند: "گناه زنان به عهده خود آنان و عمل نیكشان و منافع وجودشان مال مردان است!"و ما انشاء الله به زودى توضیح بیشترى در این باره خواهیم داد.
پس وقتى به حكم این آیات، عمل هر یك از دو جنس مرد و زن(چه خوبش و چه بدش)به حساب خود او نوشته مىشود، و هیچ مزیتى جز با تقوا براى كسى نیست، و با در نظر داشتن اینكه یكى از مراحل تقوا، اخلاق فاضله(چون ایمان با درجات مختلفش و چون عمل نافع و عقل محكم و پخته و اخلاق خوب و صبر و حلم)است، پس یك زنى كه درجهاى از درجات بالاى ایمان را دارد، و یا سرشار از علم است، و یا عقلى پخته و وزین دارد، و یا سهم بیشترى از فضائل اخلاقى را دارا مىباشد، چنین زنى در اسلام ذاتا گرامىتر و از حیث درجه بلندتر از مردى است كه هم طراز او نیست، حال آن مرد هر كه مىخواهد باشد، پس هیچ كرامت و مزیتى نیست، مگر تنها به تقوا و فضیلت.
و در معناى آیه قبلى بلكه روشنتر از آن آیه زیر است، كه مىفرماید: "من عمل صالحا من ذكر او انثى و هو مؤمن فلنحیینه حیوة طیبة، و لنجزینهم اجرهم باحسن ما كانوا یعملون" (7).
و نیز آیه زیر است كه مىفرماید:
"و من عمل صالحا من ذكر او انثى و هو مؤمن فاولئك یدخلون الجنة، یرزقون فیها بغیر حساب" (8).
و نیز آیه زیر است كه مىفرماید:
"و من یعمل من الصالحات من ذكر او انثى و هو مؤمن فاولئك یدخلون الجنة، و لا یظلمون نقیرا" (9)
علاوه بر این آیات كه صریحا تساوى بین زن و مرد را اعلام مىكند، آیات دیگرى هست كه صریحا بىاعتنائى به امر زنان را نكوهش نموده، از آن جمله مىفرماید:
"و اذا بشر احدهم بالانثى ظل وجهه مسودا و هو كظیم، یتوارى من القوم من سوء ما بشر به، ا یمسكه على هون ام یدسه فى التراب، الا ساء ما یحكمون" (10).
و اینكه مىفرماید خود را از شرمسارى از مردم پنهان مىكند، براى این است كه ولادت دختر را براى پدر ننگ مىدانستند، و منشا عمده این طرز تفكر این بود كه مردان در چنین مواقعى تصور مىكردند كه این دختر به زودى بزرگ خواهد شد، و ملعبه و بازیچه جوانان قرار خواهد گرفت، و این خود نوعى غلبه مرد بر زن است، آن هم در یك امر جنسى كه به زبان آوردن آن مستهجن و زشت است، در نتیجه، ننگ زبان زد شدنش به ریش پدر و خاندان او مىچسبد.
همین طرز تفكر، عرب جاهلیت را واداشت تا دختران بى گناه خود را زنده زنده دفن كنند.سبب دیگر قضیه را كه علت اولى این انحراف فكرى بود در گذشته خواندید، و خداى تعالى در نكوهش از این عمل نكوهیده، تاكید كرده و فرمود:
"و اذا الموؤدة سئلت، باى ذنب قتلت". (11)
از بقایاى اینگونه خرافات بعد از ظهور اسلام نیز در بین مسلمانان ماند، و نسل به نسل از یكدیگر ارث بردند، و تاكنون نتوانستهاند لكه ننگ این خرافات را از صفحه دل بشویند، به شهادت اینكه مىبینیم اگر زن و مردى با یكدیگر زنا كنند، ننگ زنا در دامن زن تا ابد مىماند، هر چند كه توبه هم كرده باشد، ولى دامن مرد ننگین نمىشود، هر چند كه توبه هم نكرده باشد، با این كه اسلام این عمل نكوهیده را هم براى زن ننگ مىداند، و هم براى مرد، هم او را مستحق حد و عقوبت مىداند و هم این را، هم به او صد تازیانه مىزند و هم به این.
پىنوشتها:
1. هان اى مردم، ما یك یك شما را از نر و ماده آفریدیم، و شما را شعبه و قبیلهها قرار دادیم تا یكدیگر را بشناسید، و بدانید كه گرامىترین شما نزد خدا باتقواترین شما است."سوره حجرات، آیه 13"2. مادران تنها و تنها صدف و ظرف پیدایش انسانها هستند.
3. فرزندان پسران ما، فرزندان خودمان هستند و اما فرزندان دختران ما، فرزند مردمى بیگانهاند.
4. من عمل هیچ عامل را ضایع و بى نتیجه نمىكنم چه مرد و چه زن، بعضى از شما از بعضى دیگر هستید."سوره آل عمران، آیه 195"
5. سوره حجرات، آیه 13
6. هر كسى در گرو عمل خویش است."سوره مدثر آیه 38"
7. هر آن كس كه عمل صالح بجا آورد، چه مرد باشد و چه زن، به شرطى كه عملش توام با ایمان گردد، بر او زندگى طیب و پاكى داده و اجرشان بر طبق بهترین عملى كه مىكردند مىدهیم."سوره نحل، آیه 97"
8. و هر كس عملى صالح كند، چه مرد باشد و چه زن، به شرط اینكه ایمان داشته باشد، چنین كسانى داخل بهشت مىشوند و بدون حساب روزى خواهند داشت."سوره مؤمن، آیه 40"
9. و كسى كه عملى را از اعمال صالحه انجام دهد، چه مرد باشد و چه زن، البته به شرط آنكه داراى ایمان باشد، چنین كسانى داخل بهشت مىشوند و به اندازه خردلى ستم نمىشوند."سوره نساء، آیه 124"
10. و هر گاه یكى از آنان اطلاع حاصل مىكند كه خداوند دخترى به او داده، صورتش شروع به سیاه شدن مىكند و این در حالى است كه مالامال از خشم است و خود را از شرمسارى، از مردم پنهان نموده، فكر مىكند، آیا پیه و روغن این ذلت را بر خود بمالد و دخترش را نگهدارد و یا براى رهائى از این ننگ، او را زنده زنده در خاك كند، آگاه باشید كه در این طرز تفكر سختخطا كردهاند."سوره نحل، آیه 59"
11. روزى كه از دختر زنده به گور شده مىپرسند به چه گناهى كشته شد."سوره تكویر، آیه 9"
