راه هایی برای رسیدن به اهداف
با فرصت كوتاه و عمر محدودى كه داریم، باید از پرداختن به امورى كه ضایع كننده وقت است، خوددارى نموده و به مسائل ضرورى، مهمّ و حیاتى كه تأمین كننده دنیا و جهان آخرت است، بپردازیم.
ما باید هدف خود را مهمترین و ضرورىترین مسائل، قرار داده و براى رسیدن به آن تلاش كنیم؛ زیرا با پرداختن به مسائل غیر مهمّ، امور اساسى و با ارزش را از دست مىدهیم و از رسیدن به هدف عالىِ خلقت، باز خواهیم ماند.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىفرمایند:
مَنِ اشْتَغَلَ بِغَیْرِ الْمُهِمِّ، ضَیَّعَ الْاَهَمَّ.(1)
كسى كه به امور غیر مهمّ بپردازد، مسائل مهمّتر را ضایع مىسازد.
با پرداختن به مسائل بىارزش و غیر ضرورى، از رسیدن به هدفهاى بزرگ و عالى باز خواهید ماند. این حقیقتى است كه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آن را در ضمن كلامى كوتاه بیان فرمودهاند، تا براى جامعه بشریّت بالأخص جوانان و نوجوانان، درسى آموزنده باشد.
اگر جامعه بشریّت از این گفتار درس بیاموزد، تحوّلى عظیم در اجتماع كنونى به وجود خواهد آمد.
پس چون عمر ما محدود است و توانایى و قدرت احاطه بر همه امور را نداریم، باید آن را در بهترین، مهمّترین و با عظمتترین امور صرف كنیم، و از پرداختن به امور بىارزش - كه جز تباهى و از دست دادن عمر گرانبها اثرى ندارد - بپرهیزیم.
براى استفاده از عمر و پرداختن به امور پرارزش و با اهمیّت، نباید فكر و اندیشه ما به مسائل جزئى مشغول باشد، تا به خوبى بتوانیم بهترین اهداف عالى را بدست آوریم.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىفرمایند:
إِنَّ رَأْیَكَ لایَتَّسِعُ لِكُلِّ شَیْءٍ فَفَرِّغْهُ لِلْمُهِمِّ.(2)
فكر تو وسعتى كه همه امور را فرا بگیرد ندارد، پس آن را براى امور مهمّ فارغ بگذار.
به نتیجه هدف توجّه كنید
براى انتخاب مهمّترین و بهترین هدف، باید سرانجام و نتیجه هدف كاملاً روشن باشد. از این رو باید برنامه و كارى را طرح ریزى كنیم و انجام آن را هدف خود قرار دهیم كه نسبت به آن شناخت داشته باشیم و كاملاً آن را بررسى و تحقیق نموده، و سرانجامِ آن براى ما روشن باشد.
در صورتى كه پایان آن را با موازینى كه از فرمایشات خاندان وحى دریافت كردهایم مطابق یافتیم، اراده و همّت خود را براى رسیدن به آن تقویت نمائیم و از غفلت و فراموشى دست برداریم.
پیغمبر اكرمصلى الله علیه وآله وسلم فرمودند:
إِذا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبّرْ عاقِبَتَهُ فَإِنْ كانَ خَیْراً فَأَسْرِعْ إِلَیْهِ وَاِنْ كانَ شَرّاً فَانْتَهِ عَنْهُ.(3)
هر گاه به كارى همّت گماشتى، در سرانجام آن بیندیش؛ اگر كار پسندیدهاى بود، در انجام آن شتاب نما و اگر زشت و شرّ بود، خود را از انجام آن باز دار.
بنابر این هر گاه سرانجام كارى را كه هدف خود قرار دادهاید، بررسى و تحلیل نمودید و آینده آن را خوب تشخیص دادید، آن را شروع كنید و از امروز و فردا كردن دست برداشته و تا مانعى برایتان پیش نیامده، از فرصت استفاده كنید. این راهى است كه بزرگان رفتهاند. شما مىتوانید پاى خود را جاى پاى آنان بگذارید و مسیر آنان را بپیمائید.
هدف از خلقت انسانها چیست؟
همانگونه كه گفتیم انسان در زندگى باید داراى هدف باشد. به این جهت باید عالیترین هدفها را بشناسد و بهترینِ آنها را انتخاب كند.
آشنائى با راز خلقت انسانها، مىتواند راهنماى ما باشد و حقیقت را براى ما آشكار سازد.
خداوند در قرآن مجید مىفرماید:
«وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونَ ».(4)
جنّ و انس را نیافریدم، مگر براى آن كه عبادت كنند.
تفسیر نورالثقلین در ذیل آیه شریفه، روایتى را از امام صادقعلیه السلام این گونه آورده است:
قالَ: خَرَجَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلى أَصْحابِهِ فَقالَ: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ذِكْرُهُ، ما خَلَقَ الْعِبادَ إِلاَّ لِیَعْرِفُوهُ، فَإِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإِذا عَبَدُوُه اِسْتَغْنَوْا بِعِبادَتِهِ عَنْ عِبادَةِ مَنْ سِواهُ، فَقالَ لَهُ رَجُلٌ: یَابْنَ رَسوُلِ اللَّهِ بِأَبی أَنْتَ وَاُمّی فَما مَعْرِفَةُ اللَّهِ؟
قالَ: مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمانٍ إِمامَهُمْ الَّذی تَجِبُ عَلَیْهِمْ طاعَتُهُ(5)
امام صادقعلیه السلام فرمودند: امام حسینعلیه السلام بر اصحاب خود وارد شدند و فرمودند: اى مردم، خداوند بندگان را نیافریده است مگر براى این كه او را بشناسند؛ تا آن گاه كه او را شناختند، به عبادت او بپردازند؛ در این هنگام بوسیله عبادت او، از بندگى غیر او بى نیاز شوند. شخصى به آن حضرت عرض كرد: اى فرزند پیامبر، پدر و مادرم فدایت باد، مقصود از معرفت خداوند چیست؟
امام حسینعلیه السلام فرمودند: مقصود از معرفت خداوند این است كه اهل هر زمانى، امامى را كه اطاعت از فرمان او بر آنان واجب است، بشناسند.
با توجّه به آیه شریفه و روایتى كه آوردیم، روشن مىشود كه هدف از خلقت جنّ و انس، رسیدن به مقام عبودیّت است و این در صورتى تحقّق پذیر است كه همراه با معرفت خدا باشد و كسى داراى معرفت و شناخت خداوند است كه با مقام امام عصر عجلّاللَّه تعالى فرجه آشنایى داشته باشد.
پس در این روزگار، وظیفه ما این است كه نسبت به امام زمان ارواحنا فداه معرفت و شناخت داشته باشیم و خدمت به آن بزرگوار را در سرلوحه برنامه زندگى خویش قرار دهیم؛ زیرا امام صادقعلیه السلام در كلامى شگفت آور وظیفه همگان را در این دوران به همه شیفتگان مقام ولایت، این گونه مىآموزند و مىفرمایند:
لَوْ أَدْرَكْتُهُ لَخَدَمْتُهُ أَیَّامَ حَیاتی.(6)
اگر امام عصرعلیه السلام را درك نمایم، تا زنده باشم به او خدمت مىكنم!
با بهره گیرى از مطالب گذشته، مىتوانید در صورت رسیدن به مقام عبودیّت و كسب معارف دینى، به امام زمان ارواحنا فداه بهتر خدمت كنید؛ تا از دریاى بیكران الطاف آن وجود مقدّس بهرهمند شوید و از خدمت كنندگانِ به آن بزرگوار باشید.
آرى خدمت به دین و امام و حجّت زمان در هر دوران، راه كسانى است كه به مقام عبودیّت راه یافتهاند. سلمانها، ابوذرها و مقدادها و سایر اصحاب خاصّ خاندان وحى، بر اثر رسیدن به مقام بندگى و عبودیّت خداوند با تمام وجود در خدمت به اهل بیتعلیهم السلام كوشیدند و بر موفقیّتهاى خود افزودند.
این است راه آنانى كه به هدفِ خلقت نائل شدند. شما نیز در راه آنان گام بردارید تا كامیاب شوید.
در زندگیت اگر هدف ندارى از گنج جهان به جز خزف ندارى
راههایى براى رسیدن به هدف
1 - به هدف خود، امیدوار باشید
بسیارى از مردم، خواهانِ رسیدن به مقامات بزرگ، و خواستار پیشرفتهاى ارزنده در علم و معارف هستند؛ تا از این راه همچون مردان بزرگ، بتوانند در سرنوشت افراد جامعه خود، مؤثّر بوده و مردم را به سوى معنویّت سوق داده و آنان را راهنمایى كنند.
این خواستهاى است كه در نهاد بسیارى از افراد نهفته است. اما از آنجا كه از راز موفقیّت مردان بزرگى كه صفحات تاریخ را با نام خود روشن ساختهاند، اطلاعى ندارند؛ از رسیدن به این آرزوى بزرگ ناامید بوده و آن را خیالى خام بیش نمىپندارند!
با توجّه به درسهاى انسان سازى كه از مكتب اهل بیتعلیهم السلام مىآموزیم و با اشعّه تابناكى كه از راهنمائیهاى حیاتبخش آن بزرگواران بر قلوب ما مىتابد، این حقیقت را مىیابیم كه آرمانهاى بزرگ، اهداف و مقاصد عالى، از امورى است كه خاندان وحى، همواره همه دوستان و شیفتگان خود را به سوى آن فرا خواندهاند و آنان را همیشه از یأس و ناامیدى بر حذر داشتهاند.
آن بزرگواران نه تنها در گفتار خود، بلكه در دعاها نیز به ما درس امید و آرزو آموختهاند. از این رو به ما فرمان دادهاند در روزهاى جمعه بخوانیم: ... اَلّلهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ أَقْرَبِ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَیْكَ.(7)
خداوندا، مرا از نزدیكترین كسانى كه به تو تقرّب یافتهاند، قرار ده.
این گونه دعاها، درس امید براى همه كسانى است كه در خود احساس حقارت مىكنند و امید و آرزو را براى رسیدن به هدفهاى عالى و ارزنده، در قلب همه شیفتگان مكتب اهل بیت علیهم السلام مىپروراند.
تذكّر یك نكته :
با كسانى كه ناامیدند و با تصمیمها و اهداف شما مخالفند، همنشینى نكنید. مجالست با آنان در ایجاد یأس و ناامیدى و شكست در تصمیم گیرىها و رسیدن به اهداف شما مؤثّر است. اگر مجبور به همنشینى با این گونه افراد هستید، آنان را از تصمیم و هدف خود، آگاه نكنید و آن را همچون راز، در دل خود پنهان كنید.
برخى از افراد مىتوانند با پوزخند و تمسخر، آینده دیگران را تغییر دهند و آنان را همچون خود، از رسیدن به اهداف بزرگ و عالى مأیوس كنند و در نتیجه از موفقیّت باز دارند. این گونه افراد مانع ترقّى شما هستند و مىتوانند با گفتن چند كلمه، موفقیّت را از شما سلب كنند. وظیفه شما این است كه این گونه افراد را بشناسید؛ تا در صورت برخورد با آنان، با گفتار زهرآگین آنان مسموم نشوید.
2 - نقش طلب و جستجو در دستیابى به هدف
از بزرگترین دامهاى شیطان، سخت نشان دادن و محال جلوه دادن كسب مقامات عالیه است. شیطان با وسوسهها و نیرنگهاى خود این گونه القاء مىكند: آیا رفتن به راهى با این همه دشوارى امكان پذیر است؟ آیا ممكن است هدف و مقصدى را با همه عظمتى كه دارد، به پایان رساند؟ آیا ...
گاهى نه تنها قبل از شروع به فعالیّت، به وسوسه و خطورات گمراه كننده و یأس آور مىپردازد، بلكه گاهى افرادى را كه در مسیر قرار گرفتهاند، از راه خارج مىسازد.
همه جویندگانِ اهداف بزرگ، باید توجّه داشته باشند كه انسان به گونهاى خلق شده است كه اگر مدّتى سختیها را تحمّل نماید، با گذشت زمان مشكلات و سختیها براى او به كارهاى سهل و ساده تبدیل مىشود و بر اثر تكرار - اگرچه برنامه در ابتداء مشكل باشد - به آن خو گرفته و عادت مىنماید.
گذشته از اینها خداوند بزرگ بسیارى از مشكلات را براى جویندگان آن آسان مىكند و براى دستگیرى و كمك به دوستان اهل بیت عصمتعلیهم السلام آنها را سبك مىگرداند. چه بسیار است مسائل بزرگ و سنگینى كه خداوند ثقل و سنگینى آنها را براى جویندگان آنها برطرف كرده است.
حقیقت، یكى از این گونه مسائل است؛ زیرا حق تلخ است و سنگین، مخصوصاً براى آن كس كه غرق در آلودگیها و تابع هواهاى نفسانى و وسوسههاى شیطانى باشد. براى این گونه افراد حق سنگینتر است. زیرا با خواستههاى آنان سازگار نیست؛ ولى براى گروه دیگرى كه جویاى حقیقت و در طلب رسیدن به حقیقت هستند، حق سنگینى ندارد.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىفرمایند:
وَالْحَقُّ كُلُّهُ ثَقیلٌ وَقَدْ یُخَفِّفُهُ اللَّهُ عَلى أَقْوامٍ طَلَبُوا الْعاقِبَةَ.(8)
حق همهاش سنگین است، ولى خداوند آن را بر افرادى كه جویاى عاقبت هستند، سبك مىگرداند.
از این فرمایش به دست مىآوریم كه طلب، نقش بسیار مهمّ در آسان شدن مشكلات دارد. آنان كه اهداف بزرگ را سخت مىشمارند و دسترسى به آن را محال مىدانند، كسانىهستند كه در مقام طلب و رسیدن به آرزوهاى بزرگ نیستند.آنان كه از صمیم قلب در مقام طلب و دست یافتن به خواستههاى خود بودهاند، به مقصود خود رسیدهاند؛ هر چند خواستههاى آنان بزرگ و سنگین بوده است و از آنجا كه كاملاً در مقام طلب و جویاى رسیدن به اهداف خود بودهاند، سنگینى و سختى آن برایشان تبدیل به سهولت و آسانى شده و به گونهاى كه خود تصور نمىكردهاند به اهداف خود نائل شدهاند.
یقین داشته باشید طلب نمودن، در جستجو بودن، جویا بودن و در طلبِ یافتن گمشدهاى بودن، سرانجامى رضایت بخش و مسرّت آفرین دارد.
بنابر این براى كامیابى و رسیدن به اهداف بزرگ، باید در مقام طلب برآمده و به جستجوى آن بپردازید؛ تا زمینه دستیابى به آن براى شما فراهم شود.
به گوشهاى نشستن، تنها به خیال و آرزو بسر بردن و دست از طلب كشیدن انسان را به مقصد نمىرساند. كسانى در راه رسیدن به آمال و آرزوهاى قلبى خویش كامیاب مىشوند كه در طلب و جستجوى دستیابى به آنها باشند.
كسى كه براى رسیدن به هدف خود به جستجو و طلب مىپردازد، بىنصیب نخواهد بود و چنانچه به همه مقصود خویش دست نیابد، مقدارى از آن را بدست مىآورد. این خود اثر و نتیجه مهمّى است كه در طلب نهفته است.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىفرمایند:
مَنْ طَلَبَ شَیْئاً نالَهُ اَوْ بَعْضَهُ(9)؛ هر كس چیزى را طلب كند، به همه آن یا مقدارى از آن نائل مىشود.
بنابر این باید بزرگترین و ارزشمندترین هدفها را انتخاب كرده و در راه رسیدن به آن، به تلاش و جستجو بپردازیم. در این صورت یا كاملاً به مقصود خود دسترسى پیدا مىكنیم و به مقصد نهایى خود مىرسیم، و یا به مقدارى از آنچه را كه هدف خود قرار دادهایم، دست مىیابیم.
3 - در خدمت مردان بزرگ
در مكتب اهل بیتعلیهم السلام رسیدن به مراحل عالىِ كمال، از عظمت بسیارى برخوردار است. به همین جهت در این باره راهنمائىهاى فراوانى در كلمات هدایت كننده ائمّه هدىعلیهم السلام وارد شده است.
یكى از این فرمایشات كه در صورت عمل به آن از آیندهاى بهتر بهرهمند مىشوید، همراه بودن با مردان بزرگ و خود ساختهاى است كه به اهداف بزرگ نائل شدهاند. در ضمن شعرى كه از امام صادقعلیه السلام نقل شده، آمده است:
عَلَیْكَ بِأَهْلِ الْعُلى(10)؛ بر تو باد به شخصیّتهاى والا مقام و بزرگوار.
زیرا دیدن این گونه افراد و بودن با آنان و همنشینى و مصاحبت با آنان در افكار و رفتار انسان تأثیر مىگذارد و اراده آدمى را قوى ساخته و به سوى اهداف بلند سوق مىدهد. همّت بلند آنان، افراد ضعیف الإراده را بلند همّت مىكند و مقام عالى آنان، افراد بىهدف را بیدار مىنماید.
آرى در محضر مردان بزرگ با هدفهاى ارزنده آشنا مىشوید و شور و اشتیاق رسیدن به آنها در شما شعلهور مىشود.
4 - مخالفت با نفس یا راه رسیدن به اهداف عالى
كسى كه مىخواهد به هدفهاى بلند دست یابد، باید ضعف و سستى را كنار بگذارد و با هواهاى نفس، مردانه به مبارزه برخیزد.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىفرمایند:
مَنْ أَحَبَّ نَیْلَ الدَّرَجاتِ الْعُلى فَلْیَغْلِبِ الْهَوى(11)؛ كسى كه دوست دارد به درجات عالى برسد، باید بر هواى نفس خود غالب باشد.
این فرمانِ ملكوتى كه از زبان صاحب ولایت ملك و ملكوت حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام صادر شده است، درسى آموزنده براى همه انسانهایى است كه خواهان رسیدن به مقامات بزرگ دینى و معنوى هستند و براى دست یابى به اهداف عالى تلاش مىكنند.
این فرمان آسمانى، پیامى است بزرگ براى همه انسانها بالاخصّ نوجوانان و جوانان عزیزى كه در آرزوى آیندهاى درخشان بسر مىبرند.
5 - توسّل به اهل بیتعلیهم السلام براى رسیدن به هدفهاى بزرگ
1 - تصمیم و اراده.
2 - قدرت بر انجام هدفى را كه در نظر دارد.
3 - توفیقى كه از جانب خداوند او را دستگیرى نماید.
در هر یك از این سه مورد اگر ضعفى رخ دهد، انجام برنامه از پیشرفت باز مىماند و كار متوقّف مىشود. براى داشتن این سه شرط و ادامه آن تا رسیدن به هدف و مقصود، باید خاندان وحى را وسیله قرار دهیم.
در زیارت حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىخوانیم:
بِكَ اَتَوَسَّلُ إِلَى اللَّهِ فی بُلُوغِ مَقْصُودی(12)؛ براى رسیدن به هدف و مقصودم، شما را وسیله بسوى خداوند قرار مىدهم.
نه تنها در ابتداء كار و براى بدست آوردن شرایطى كه گفتیم، بلكه تا هنگام رسیدن به هدف و مقصود، باید متوسّل باشیم و جانشینان خدا و امیران جهان هستى را واسطه فیوضات الهى و رسیدن به اهداف خود قرار دهیم.
نتیجه بحث
عالىترین و بهترین هدف را شناسایى كنید و آن را انتخاب نمائید و با اراده قوى براى رسیدن به آن تلاش كنید. از مردمى كه داراى همّت نیستند پرهیز نمائید و با افرادى كه اهداف بلند را در سر مىپرورانند، همنشینى كنید؛ تا به این وسیله عالىترین و پرارجترین هدف براى شما مشخّص شود. در صورتى كه واقعاً در جستجوى رسیدن به بهترین هدف باشید، خداوند مهربان سختیها و مشكلات آن را براى شما آسان مىكند.
از هم اكنون مواظب باشید دنیاى رنگارنگ كنونى شما را از هدف عالى انسانى دور نسازد و سراب را آب جلوه ندهد.
هدف از خلقت انسانها، عبادت و بندگى خداوند و رسیدن به مقام عبودیّت است و این در صورتى تحقّق پذیر مىباشد كه از شناخت مقام ولایت و كسب معارف الهى كه نتیجه آن تقرّب به خداوند است، بهرهمند باشید.
یقین داشته باشید در صورت دست یافتن به مقام عبودیّت و كسب معارف الهى، بهتر مىتوانید به مكتب حیاتبخش اهل بیتعلیهم السلام و بالأخصّ امام زمان ارواحنا فداه، خدمت كنید. این ارزندهترین راه تقرّب به خداوند بزرگ است. براى نزدیك شدن به خدا، این راه را هدف خود قرار دهید و براى رسیدن به آن تلاش كنید.
تا رشته زندگى به كف مىباشد اقبال تو در برج شرف مىباشد
عمر تو بود صدف در این بحر وجود درِّ صدف عمر، هدف مىباشد
پی نوشت ها :
(1) - شرح غرر الحكم: 330/5.
(2) - شرح غرر الحكم: 606/2 .
(3) - بحار الأنوار: 342/72.
(4) - سوره الذّاریات، آیه 56.
(5) - تفسیر نورالثقلین: 122/5.
(6) - بحار الأنوار: 148/51.
(7) - بحار الأنوار: 339/90.
(8) - نهج البلاغه: نامه 53.
(9) - شرح غرر الحكم: 305/5.
(10) - بحار الأنوار: 24/47.
(11) - شرح غرر الحكم: 394/5.
(12) - بحار الأنوار: 332/100.
فرآوری : محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع : کتاب سرار موفقیّت ، جلد اول ،سید مرتضى مجتهدى سیستانى
