چیستى اخلاق جنسى

جواب: مقصود از «اخلاق جنسى» مجموعه ى دیدگاه ها و نظرهاى اخلاقى و خوبى و بدى هایى است که درباره ى غریزه ى جنسى وجود دارد. غرض از اخلاق جنسى، سامان دهى مطلوب غریزه ى جنسى است که یکى از قوى ترین غرایز و قواى درونى انسان است. موضوع اخلاق جنسى، غریزه ى جنسى و اسباب و آثار مستقیمِ نفسانى، اندیشه اى و رفتارى آن است.

در نتیجه مسائلى هم چون: حکمت وجود غریزه ى جنسى در انسان، جهت گیرى کلى در بهره مندى از آن، شناساندن آفات و خطرهاى ناشى از آن، معرّفى راهکارهاى عملى پیش گیرى از این خطرها و بهره ورى معقول و مشروع از غریزه ى جنسى و نیز مسائل جزئى تر، از قبیل حیا، عفت و پوشش خاصّ زنان، ایجاد حریم هاى جنسى، ممنوعیت ازدواج با محارم، مشاهده و انتشار تصاویر خلاف عفت، ستایش ازدواج و نکوهش تجرّد و... در حوزه ى اخلاق جنسى مورد مطالعه قرار مى گیرد .

درباره ى اخلاق جنسى، سه دیدگاه مهم مطرح است: دیدگاه افراطى، دیدگاه تفریطى و دیدگاه اسلام (نظریه ى اعتدال).

دیدگاه افراط گرایانه

این نظریه، آزادى باز را مطرح مى نماید و از اندیشه هاى برخى نویسندگان مغرب زمین، مانند فروید، راسل، مارکس، انگلس و... است .

فروید، روان شناس معروف اتریشى، با تکیه بر «روان ناخودآگاه آدمى» معتقد است: همه ى بیمارى هاى روانى، در نتیجه ى واپس زدن و سرکوب غریزه ى جنسى به وجود مى آید و از قوى ترین غرایز انسانى است که نقش اساسى را در زندگى هر انسانى بر عهده دارد. فروید اغلب عواطف و احساسات بشرى را ناشى از غریزه ى جنسى مى داند که حتى در کودکان نیز وجود دارد لذا نتیجه مى گیرد تنها راه سعادت و سلامت روان آدمى، ارضاى غرایز بشرى، خصوصاً غریزه ى جنسى و از میان برداشتن هر گونه محدودیت و ممنوعیت در این باره است و بدون این ارضا، انواع بیمارى هاى روانى به او روى خواهد آورد لذا سلامت روانى بشر به آزادى گسترده ى غریزه ى جنسى بستگى دارد. [1]

راسل که یک فیلسوف اجتماعى به شمار مى آید، معتقد است: اخلاق جنسى کلیسا با طبیعت بشر به طور جدّى در تعارض است و ضرورى است که بنیاد اخلاق جنسى، که از هر گونه محدودیت هاى جنسى ـ و به ادعاى او خرافاتى ـ از قبیل عفاف، پوشش و مانند آن به دور است، وجود داشته باشد از این رو پیشنهاد مى کند که باید به یک نوع کمونیسم جنسى روى آورد و محدودیّت آن، فقط ضرر به دیگران باشد. او معتقد است به هیچ وجه نباید در مقابل غریزه ى جنسى، محدودیتى را به وجود آورد; زیرا نتیجه ى آن به عکس است. [2]

دیدگاه سرکوب گرایانه

طبق نظریه ى دوم که تفریطى است و در برابر نظریه ى پیشین قرار دارد، باید غریزه ى جنسى را سرکوب نمود. در این نگرش به ریاضت و ترک دنیا بسیار سفارش مى شود. چنین نگاهى را مى توان در آیین هاى هندى، چینى، ایران باستان، یونان و در ادیان یهود و مسیحیّت یافت. به نمونه اى از تعالیم آنها اشاره مى کنیم: در دین هندو، به ویژه در تعالیم اولیه ى آن آمده است:

برهمنان براى شناخت اصل و حقیقت عالم یا «اَتمان» دارایى، خانواده، زن و فرزند را ترک مى کنند و مانند گدایان و فقیرانه، آوارگى را اختیار کرده و به این سوى و آن سوى رهسپار مى شوند. [3]

در آیین بودا چون زندگى، سراسر درد و رنج است و منشأ همه ى این رنج ها را لذّت و شهوات نفسانى مى دانند، براى رهایى از آن، به دورى از هر گونه لذّتى سفارش مى شود. این آیین به پیروان خود مى آموزد:

همان گونه که اگر سر فردى را قطع کنند با تنه ى خود نمى تواند ادامه ى حیات دهد، راهبى که با موجودى رابطه ى شهوانى داشته باشد، راهب و شاگرد نیست; بنابراین، راهب باید در تمام دوران زندگى خود از این کار کور خوددارى کند. [4]

در مکتب «کلبى»، از مکاتب یونان باستان که برخى از شاگردان سقراط آن را پدید آورده اند، قایل اند که «تمام ثمرات تمدن» از قبیل حکومت، ثروت شخصى، ازدواج، دین و همه ى لذت هاى جنسى، مصنوعى و بى ارزش است و چنانچه رستگارى و نجاتى هست، همانا در ترک جامعه و در بازگشت به زندگى ساده و زاهدانه است. [5]

در پاسخ به چنین نگرش هایى باید گفت که خداى متعال هیچ وسیله و ابزارى را بدون حکمت و غرض در وجود انسان قرار نداده است. اگر در جهت مثبت و درست از مجموعه ى امکانات و سرمایه هایى که در اختیار انسان قرار داده شده است، بهره بردارى گردد، همه ى آنها براى رسیدن به کمال نقش سازنده اى ایفا مى کنند; لذا آنچه اهمیت دارد، تأمین صحیح خواسته ها و نیازهاى انسانى است و با چنین برخورد معتدلانه اى، آدمى مى تواند به فضایل انسانى و مکارم اخلاقى دست یابد.

نظریه ى اعتدال گرا

نظریه ى سوم که یک نظریه ى اعتدالى است و اسلام بر آن تأکید مىورزد، نه با آزادى یلهوار جنسى موافق است و نه رهبانیت و سرکوب غریزه ى جنسى را آموزش مى دهد. دیدگاه اسلام نسبت به غریزه ى جنسى، بهره ورى هدایت یافته و مهار شده و معتدلانه است زیرا وجود غریزه ى جنسى در انسان، بر اساس حکمت هایى هم چون پایدارى و بقاى نسل انسان بوده است .

براى بهبود یافتن انسان از غریزه باید تدابیر عملى صورت گیرد. اسلام آن را جزء برنامه ها و دستورهاى عملى خود قرار داده و ازدواج را که قانونى جامع و کامل است، نه یک اقدام اضطرارى و از روى ناچارى، بلکه یک ارزش اخلاقى معرفى کرده و عزوبت و تجّرد را سخت مورد نکوهش قرار داده است; چنان که پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله)مى فرماید:

ازدواج کرده ى در حال خواب، بهتر از ازدواج نکرده ى در حال روزه و شب زنده دارى است. [6]

قرآن کریم، ضمن تشویق به ازدواج، در مورد آثار و برکات آن نیز مى فرماید:

بى همسران و غلامان و کنیزانِ درستکارتان را همسر دهید، اگر تنگدست اند خداوند آنان را از فضل خویش بى نیاز خواهد کرد و خدا گشایشگر داناست. [7]

چون اسلام دین جامع و فراگیر و دقیقى است، به همه ى جنبه هاى وجودى انسان توجّه کرده و براى پیش گیرى از فسادهاى اخلاقى و جنسى، دستورهایى را ارائه نموده است مانند: جلوگیرى از خیالات و اندیشه هاى باطل جنسى و تصّور امور پندارى و شهوت انگیز، به وجود آوردن حریم هاى خاص میان افراد نامحرم، (یعنى خوددارى از نگاه شهوت انگیز به نامحرم، خوددارى از تجمّل و خودنمایى و زیورنمایى و هم نشینى و خلوت با آنان) و گوش نکردن به غنا و موسیقى هاى تحریک کننده ى جنسى. در مجموع، اسلام به عفّت و حیاى جنسى سفارش هاى ویژه اى نموده است. [8]

پی نوشت ها :

[1]. ر.ک: فیلیس شاله، فروید و فرویدیسم، ترجمه ى اسحاق وکیل; اندیشه هاى فروید، به نقل از: احمد دیلمى و مسعود آذربایجانى، اخلاق اسلامى، ص 233 ـ 237.

[2]. مرتضى مطهرى، اخلاق جنسى در اسلام و جهان غرب; محمد تقى جعفرى، بررسى و نقد افکار راسل.

[3]. هربان الدنبورک، فروغ جادو، ترجمه ى بدرالدین کتابى، ص 53، به نقل از: احمد دیلمى و مسعود آذربایجانى، اخلاق اسلامى، ص 234.

[4]. همان، ص 235.

[5]. پاپکین و استرول، کلیات فلسفه، ص 27، به نقل از: همان، ص 235.

[6]. سبزوارى، جامع الاخبار، ص 272، ح 741; کلینى، کافى، ج 1 و 5، ص 328، ح 1.

[7]. سوره ى نور، آیه ى 3.

[8]. براى اطلاع بیش تر ر.ک: احمد دیلمى و مسعود آذربایجانى، اخلاق اسلامى، ص 233 ـ 250; حبیب الله طاهرى

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع : کتاب اخلاق و عرفان ، رضا رمضانى