تبیان، دستیار زندگی
هر کس سیر بخوابد در حالیکه همسایه مسلمانش گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مهناز وکیلی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

همسایه داری شرط ایمان به پیامبر

همسایه

آیا تا به حال، از دست همسایه ناراحت شده اید؟ یا به عکس، همسایه از شما رنجیده و دلخور شده؟ علت چیست؟

چگونه می توان از آن پیشگیری کرد و راه همزیستی و حسن معاشرت را با همسایگان داشت؟

این مسأله گاهی به نشناختن حقوق همسایه مربوط می شود، گاهی هم ریشه در رعایت نکردن آن دارد، ببینیم در دستورالعمل های مکتب ما چه نکاتی وجود دارد؟


حدود همسایه

بعضی می گویند، "چهاردیواری اختیاری" . اما این سخن نمی تواند معقول و مشروع باشد و با عرف هم سازگاری ندارد گرچه انسان ها را دیوارهای خانه ها از هم جدا می کند و هر کسی وارد محدوده خانه و زندگی خویش می شود اما زندگی اجتماعی افراد جامعه را به صورت اعضای یک خانواده در می آورد که باید با هم در تعامل و ارتباط و تعاون باشند. به همین جهت هر دو همسایه باید آرام بخش دیگری باشد و هر یک زیر سایه همسایه خود احساس امنیت، آسودگی و اعتماد کند.

هر چه روحیه دینی و اخوت میان افراد جامعه حاکم باشد و افراد قانونمند باشند به همان اندازه رابطه ها نزدیکتر و صمیمی تر و فاصله ها کمتر می شود و دو همسایه، بازوی یکدیگر می شوند و در غم و شادی و راحتی و رنج، شریک هم می گردند. برعکس آن در جوامع غربی و غرب زده هر چه علایق مذهبی کم رنگ تر و ضعیف تر باشد. زندگی ها حالت سردی و کسالت بار پیدا می کند که نه تنها یک دیوار بلکه دیوارهای متعددی میان دو همسایه و دو هم محل، یا کسانی که در یک خیابان و یا ... به سر می برند، پدید می آید و همه از احوال هم غافلند.

حالا از خودمان بپرسیم که همسایه کیست؟ و وظیفه ما نسبت به او چیست؟ حد و حریم همسایگی تا کجاست؟

گاهی هم باید جور همسایه را کشید. این شرط همسایگی خوب است. حسن همجواری تنها این نیست که اذیت و رنجی به همسایه نرسانیم. گاهی تحمل سختی ها و ناملایمات که از سوی او برایمان پیش می آید مصداق این حُسن همجواری است. اگر بخواهیم روابط از هم نگسلد، باید صبور بود و با تحمل و گرنه پاسخ بدی را با بدی دادن و مقابله به مثل کردن. نشان حقارت روح است

همسایگی و حسن همجواری

داشتن بهترین خانه اما با همسایه ایی بد و مردم آزار، مفت هم نمی ارزد! افراد عاقل و هوشیار در جایی خانه می خرند که محلش خوب و همسایگانش سالم و با فرهنگ باشند و گرنه یا باید خانه را عوض کرد یا عمری در رنج و عذاب به سر برد، توجه به همسایه در خریدن و ساختن خانه، مغازه و محل کار نشانه خردمندی است.

حضرت علی علیه السلام در نامه ای به فرزندش امام حسن مجتبی(علیه السلام ) به عنوان توصیه هایی پدرانه می نویسد:

" ... سَل عن الرفیق قبل الطریق و عَن الجار قبل الدار... " (1)؛ پیش از سفر، از همسفر بپرس و پیش از خانه، از همسایه!

همسایه خوب داشتن نعمتی ارزشمند است و همسایه خوب بودن، محبت آور و رفیق ساز است.

همیشه دل ها متوجه جایی می شود که دوستی و نیکی از آن جا می جوشد. هر جا که شهد خیر باشد همه گرد آن می آیند لذا جامعه و محیط هم آبادتر می شود. حضرت علی علیه السلام می فرماید:

"مَن حَسُنَ جواره کَثُرَ جیرانه"(2) آنکه همسایگی اش نیکو باشد، همسایگان اش روز افزون می شوند.

از امام صادق علیه السلام آمده که: "حُسنُ الجوار یَعمِرُ الدیار و یَزید فی الاعمار"(3)؛ همسایه خوب، هم آبادیی ها را آبادان می سازد و هم عمرها را می افزاید.

توصیه به حسن همجواری

حضرت علی علیه السلام پس از آنکه از دست شقی ترین افراد کور دل و کج فهم، ضربت خورد و در بستر افتاد در آستانه ی شهادت توصیه هایی فرمودند از جمله:

"الله الله فی جیرانکم، فانها وصیّة نَبیَّکم، مازال یوحی بهم حتی ظَنَّنا اَنّه سیورتهم" (4)

خدای را خدای را، درباره همسایگان تان، که این وصیت پیامبر شماست. پیامبر خدا همواره نسبت به همسایگان سفارش می فرمود، تا حدی که گمان کردیم آنان را از ارث برندگان قرار خواهد داد!

گاهی هم باید جور همسایه را کشید. این شرط همسایگی خوب است. حسن همجواری تنها این نیست که اذیت و رنجی به همسایه نرسانیم. گاهی تحمل سختی ها و ناملایمات که از سوی او برایمان پیش می آید مصداق این حُسن همجواری است. اگر بخواهیم روابط از هم نگسلد، باید صبور بود و با تحمل و گرنه پاسخ بدی را با بدی دادن و مقابله به مثل کردن. نشان حقارت روح است. به علاوه این کار از همه برمی آید. گذشت و تحمل است که اراده و ایمان و بزرگواری می طلبد. گاهی باید سنگ زیر آسیا بود.

امام کاظم علیه السلام فرمود: "حسن همجواری و همسایه خوب بودن، تنها آزار نرساندن نیست، بلکه آن است که بر اذیت همسایه صبور و بردبار باشی".(5)

خدای را خدای را، درباره همسایگان تان، که این وصیت پیامبر شماست. پیامبر خدا همواره نسبت به همسایگان سفارش می فرمود، تا حدی که گمان کردیم آنان را از ارث برندگان قرار خواهد داد!

این گونه احادیث مجوز همسایه آزاری نیست. بلکه اگر توصیه به بردباری شده شدیدتر آن سفارش به خوش رفتاری و نرساندن آزار و آسیب به همسایگان است. مزاحمت برای همسایه از بدترین رفتارهای اجتماعی است.

آخرین مرز

گاهی مزاحمت به حدی می رسد که پایان خط است و حریم ها و حرمت ها دیگر فرو می ریزد. چون خود همسایه مردم آزار، حریم نگه نداشته است.

آمده است مردی خدمت پیامبر(صلی الله علیه و آله) رسید و از آزار همسایه اش شکایت کرد. حضرت فرمود: برو  و تحمل کن. بار دوم به خدمت حضرت رسید و باز گلایه کرد باز ایشان دستور به تحمل دادند. وقتی برای سومین بار شکایت از همسایه را به نزد پیامبر آورد. حضرت چنین راهنمایی کردند: "روز جمعه، وقتی مردم به سوی نماز جمعه می روند تو وسایل و اسباب و اثاثیه خود را بیرون بریز و در رهگذر مردم قرار بده تا همه آنان این صحنه را ببینند. وقتی علت را می پرسند، ماجرا را به آنان بگو: آن مرد نیز چنین کرد. مرد همسایه (که آبروی خود را در خطر دید) بی درنگ به سوی او شتافت و ملتمسانه از او خواست که وسایلش را به خانه باز گرداند و قول داد که دیگر آن گونه رفتار نکند. (6)

این نتیجه ی بی پروایی و قدر نشناسی به لطف ها و مدارا هاست. از حلم و صبر دیگران نباید سوء استفاده کرد و نجابت و بزرگواری را نباید به حساب ضعف یا بی عرضگی آنان گذاشت.

حق همسایه

رعایت حقوق همسایه تنها به پرهیز از آزار بر نمی گردد بلکه سرکشی، رسیدگی، احوالپرسی، رفت و آمد، (به غیر از فضولی است) مساعدت و یاری، عیادت، انفاق و صدقه، رفع نیاز، همدردی و ... از جمله اموری هستند که بر عهده هر همسایه است.

آری مسلمانی با عمل است نه با شعار!

اگر این حق و حد که از هر چهار طرف چهل همسایه احوالش مراعات شود، مسئولانه شناخته و رعایت شود در جامعه اسلامی نیازمند و بینوای بی سرپرست و رنجیدگان آبرومند که صورت خود را با سیلی سرخ نگه می دارند یافت نخواهد شد. به امید آن روز همه با هم کوشا باشیم.

پی نوشت ها:

1- نهج البلاغه، نامه 31

2-عزرالحکم، ج7، ص49 (چاپ دانشگاه)

3- کافی، ج1، ص667، حدیث 7و8

4-نهج البلاغه، نامه 47  خطاب به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام

5- کافی، ج2، ص667

6- همان، ص668

مهناز وکیلی

بخش نهج البلاغه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.