خواب شیرین در سالمندی!

خواب و کیفیت آن از مسائل مهم در بهداشت روان افراد به ویژه در سالمندان است. اختلال در میزان خواب و کیفیت آن با خستگی، بی حوصلگی، سردرد، خواب آلودگی روزانه و بسیاری دیگر از عوارض جسمانی می تواند همراه گردد.

محرومیت از خواب، مشکل شایعی است. بر خلاف برداشت عمومى، سالخوردگى لزوما موجب بروز مشکلات خواب نمی شود. ضمنا صحت ندارد که بگوییم پیران، همزمان با افزایش سن کمتر نیازمند خواب هستند. منظره چرت زدن فردی کهنسال در وقتی نامناسب، نشان دهنده محرومیت شدید خواب است.

طبق نظر کارشناسان، سالمندان روز هنگام به خواب مى‏روند، زیرا در طول شب، خواب شیرین به چشمان‏شان راه نمى‏یابد. پیران مسن‏تر، به همان میزان جوانى یعنى شبى حدود هشت ساعت، به خواب احتیاج دارند.

پس اگر سن و سال، رباینده خواب نیست، پس علت چیست؟

خواب در افراد سالمند چه تغییری می کند؟

همزمان با سایر تغییرات فیزیولوژیک در اعضای بدن از جمله سیستم اعصاب، در خواب سالمندان نیز تغییرات طبیعی بروز می کند که این تغییرات به معنی اختلال در خواب محسوب نمی شود.

از جمله مدت زمان به خواب رفتن ممکن است طولانی تر شود، یعنی زمان به رختخواب رفتن یا شروع خواب کمی بیش از زمان مورد انتظار طول بکشد.

طول مدت خواب شبانه کمتر می شود

طول مدتی که فرد در خواب عمیق به سر می برد کمتر می شود، به عبارت دیگر بر طول مدت خواب سبک و سطحی فرد افزوده می گردد.

خواب ممکن است بریده بریده شود و فرد سالمند در طول مدت خواب شبانه خود چند بار از خواب بیدار شود و مجددا به خواب رود.

در افراد سالمند معمولا خواب جلو می افتد، به این معنی که زمان شروع خواب و بیدار شدن در صبح زودتر از گذشته رخ می دهد.

میزان خواب آلودگی در طول روز ممکن است در برخی از سالمندان به ویژه در سنین بالاتر افزایش یابد.

طول مدت خواب REM یعنی دوره ای از خواب که به دیدن رویا مربوط می شود، معمولا در افراد سالمند تغییر نمی کند.

مدت زمان خواب طبیعی حدود 6 تا 9 ساعت است که در نزد افراد مختلف متفاوت است.

تغییرات و عوامل زیر می تواند به اختلال خواب در سالمندان منجر شود

- عدم رضایت از زندگی می تواند به خواب کوتاه شبانه و خواب طولانی در روز منجر گردد.

- فقدان تعاملات اجتماعی می تواند به خواب طولانی در روز منجر گردد.

- خانم ها در معرض اختلال خواب بیشتری قرار دارند.

- اضطراب و افسردگی می تواند به کاهش کیفیت خواب و دیر به خواب رفتن منجر شود.

شایع ترین علل اختلال خواب

مشکلات پزشکی و روانپزشکی که با بی خوابی مرتبط شناخته شده‌اند عبارتند از:

بیماری‌های دید، نارسایی قلبی، آرتریت مزمن، سندرم‌های  مزمن، سکته مغزی، دیابت، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، بیماری‌های گوارشی، افسردگی، اضطراب، اختلالات خوابی مانند حرکات متناوب اندام در خواب و سندرم پای بی‌‌قرار و آپنه انسدادی خواب که باعث انسداد مجاری تنفسی فوقانی و قطع تنفس می‌شود.

همچنین برخى از عوامل بازدارنده خواب عبارتند از:

- بیمارى‏هاى جسمی همچون ورم مفاصل، ناتوانى‏هاى جسمى یا ناراحتى‏هاى ریوى

- بیماری روانپزشکى مانند افسردگى

- بیمارى قلبى، مرض قند (دیابت)، نارسایى کلیوى و تنگى نفس

- نشانه‏هاى مراحل زیستى نظیر دوره بعد از یائسگى و گرگرفتگى‏ها

- پاره‏اى داروهاى تجویزى

- خر و پف کردن به ویژه آن طور که در میان افراد چاق معمول است.

- نشانگان پاهاى بی قرار، نوعى اختلالات حرکتى عصبى است که با تمایل مقاومت‏ناپذیر براى حرکت دادن اعضا متمایز مى‏گردد. احساسات ناخوشایند گزگز کردن، خزش و کشش با نشانگان پاهاى بی قرار عمدتا در پاها رخ مى‏نماید و شب‏ها شدیدتر شده و در سراسر شب، خواب را براى این گروه دشوار مى‏سازد.

توصیه هایی براى خواب کهنسالان

* فرد سالخورده را تشویق کنید که حتى در روزهاى تعطیل، سر ساعت بخوابد و بلند شود. این عمل سبب تقویت چرخه خواب و بیدارى بدن شده و موجب بهتر خوابیدن او در شب مى‏گردد.

* پیرها باید پیش از خواب، از خوردن و آشامیدن زیاد خوددارى کنند. رعایت این مورد سبب مى‏گردد که آنان در طول خواب شب به دستشویى نروند.

* آنها نباید شب‏ها کافئین بنوشند و یا سیگار بکشند، زیرا این مواد، آن ها را از خواب بازمى‏دارند. معلوم شده است که سیگار کشیدن در شب، موجب بروز نشانه‏هاى ترک اعتیاد بوده و مبادرت بدان در بستر، خطرناک نیز مى‏باشد.

* ورزش مرتب، موجب خواب آرام بخش ‏تر مى‏گردد.

* حتما از تماشای تلویزیون یا مطالعه در بستر، پرهیز کنند.

* برای شام، غذای سبک و یک لیوان شیر ولرم بخورند.

* قبل از خواب، در صورت امکان دوش آب گرم بگیرند.

* تشک را بررسى نمایید. اگر ناصاف یا کاملاً کهنه است، آن را نو کنید. تشکى را انتحاب کنید که نرم و راحت باشد.

* برخی داروها ممکن است خواب ایشان را دچار اختلال کنند. حتما قبل از شروع مصرف این داروها به پزشک خود بگویید که برای خوابیدن مشکلی ایجاد نشود، تا در صورت نیاز مقدار یا نحوه مصرف یا زمان مصرف داروها به‌وسیله پزشک تغییر کند.

* یکى دیگر از عوامل بیدارى شبانه، خُر و پف کسى است که نزدیک فرد سالمند خوابیده است. از این رو باید از او بخواهند که در اتاق دیگر بخوابد تا هر دو خواب شبانه راحت‏ترى داشته باشند.

* چنان چه بى‏خوابى خیلى شدید باشد، قرص‏هاى خواب‏آور آخرین علاج است. با این حال، نظر پزشک را جویا شوید. اوست که مى‏تواند قرص خواب تجویز کند که اولاً به مقدار مناسب بوده و ثانیا با سایر داروهاى فرد سالمند تداخل نداشته باشد.

فرآوری: معصومه آیت اللهی

بخش سلامت تبیان

اندیشه سلامت روان

سایت حوزه

هفته نامه سلامت

مطالب مرتبط:

مطالبی متعدد درباره خواب