راههایى براى جلب توفیق الهی
توفیق داشتن یعنی اینکه خواست خدا در مداری قرار بگیرد که ما را در رسیدن به مطلوب هایمان یاری دهد، و اسباب و مسببات آن را خداوند متعال فراهم سازد، و بدون خواست او هرگز به آنچه خوب است نخواهیم رسید .
"توفیق" عنایت ویژه خداست که یک زمینه ای در وجود ما می طلبد که توجه خداوند باری تعالی را از آن خود کنیم، اما چه باید کرد؟ آیا واقعا می توان توجه خدا را جلب کرد؟ یا توفیق داشتن مخصوص عده ای خاص است و ما باید در حسرتش بمانیم .
باید دانست که خداوند متعال عادل است و نسبت به همه بندگانش رئوف و مهربان، اگر ببیند بنده ای در جستجوی اوست و در تکاپوی پیمودن راه حق خودش راه را باز می کند، به همین خاطر راه هایی هم قرار داده تا بتوانیم نگاه با عظمتش را به سمت حقارت خودمان بکشانیم تا ما را ببیند و دستمان را بگیرد .
راهکارهای برای جلب توفیق خداوند:
1- نیایش براى کسب توفیق
باید از خداوند بزرگ درخواست توفیق بنمائیم، تا از توفیقات الهى که نصیب مردان خدا شده است، ما نیز بهرهمند شویم. در دعاهاى بسیارى این مسأله را از خداوند بزرگ مسئلت مىکنیم:
- در دعاى پس از نماز جناب جعفر طیّار مىخوانیم:
اَللَّهُمَّ اِنّی اَسْأَلُک تَوْفیقَ اَهْلِ الْهُدى وَاَعْمالَ اَهْلِ التَّقْوى ...(1)
خدایا از تو سؤال مىکنم توفیق اهل هدایت و رفتار اهل تقوا را.
این جمله تأیید این نکته است که تنها داشتن توفیق، دلیل بر انجام کار نیک نیست. از این لحاظ در این دعا علاوه بر خواستن توفیق اهل هدایت، رفتار اهل تقوا را نیز از خداوند طلب مىکنیم.
- از امام حسن عسکرىعلیه السلام در تفسیر قول خداوند: «صِراطَ الَّذینَ اَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ « نقل شده که فرمودند:
قُولُوا اِهْدِنَا الصِّراطَ الَّذینَ اَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ بِالتَّوْفیقِ لِدینِک وَطاعَتِک.(2)
بگوئید ما را به راه آنان که نعمت بر آنها بخشیدهاى به وسیله توفیق براى قبول دین تو و اطاعت تو، هدایت فرما.
بنابراین توفیقِ دیندارى و اطاعت از فرمانهاى خداوند، لطفى است که باید از سوى او به بندگان عنایت شود و همه باید خواستار آن باشند که توفیق الهى رفیق راهشان شود، تا سفر پرخطر دنیا را با عافیت به پایان برسانند و در آخرت از اصحاب یمین باشند.
- در دعاى روز سیزدهم ماه رمضان آمده است:
اَللَّهُمَّ وَفِّقْنی فیهِ عَلَى التُّقى وَصُحْبَةِ الْاَبْرارِ.(3)
خداوندا، در این روز مرا بر تقوا و صحبت با ابرار و نیکان، توفیق عنایت فرما.
- در دعاى شب بیست و دوّم ماه رمضان آمده است:
وَارْزُقْنی فیها التَوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ شیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ.(4)
خدایا در این شب، توفیق بر آنچه پیروان آل محمّد را موفّق فرمودهاى، به من روزى فرما.
تذکر یک نکته
گرچه سائل ممکن است خود را پست و بىقابلیّت بداند و توفیقات شیعیان و مقرّبین آل محمّد علیهم السلام را حاجتى بسیار عظیم و بىتناسب با خود ببیند؛ ولى چون خود را در محضر خداوند بزرگ مىبیند و بناى سؤال از درگاه خالق جهان هستى را دارد، باید بهترین و پرثمرترین حوائج را در نظر بگیرد؛ زیرا در محضر خداوند، باید عظمت و بزرگى خدا را در نظر بگیرد، نه آن که تنها پستى و ذلّت خود را در نظر بیاورد.
برخى معتقدند انسان نباید از خداوند، بیشتر از حدّ خویش خواستهاى را بخواهد. اوّل باید حدود صلاحیّت خود را در نظر بگیرد، آن گاه براى رسیدن به هدف خود، دعا نماید.
این عقیده بر فرضى که صحّت داشته باشد کلیّت ندارد؛ زیرا بعضى از زمانها و برخى از مکانها در نزد خداوند آن قدر از عظمت و قدرِ والا برخوردارند که انسان مىتواند هر گونه حاجت را - گرچه داراى موقعیّت عظیمى باشد - از خداوند بخواهد. در زیارت وداع حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىخوانید:
اَللَّهُمَّ وَفِّقْنا لِکلِّ مَقامٍ مَحْمُودٍ وَأَقْلِبْنی مِنْ هذَا الْحَرَمِ بِکلِّ خَیْرٍ مَوْجُودٍ.(5)
خداوندا، ما را براى داشتن هر گونه مقام محمود، توفیق عنایت فرما و مرا از این حرم بازگردان با هر خیرى که موجود است.
شرافت و محبوبیّتى که حرم مطهّر حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام در پیشگاه خداوند دارد به زائر اجازه، جرأت و توانایى خواستن توفیق براى هر گونه مقام محمود و پسندیدهاى را مىدهد .
بنابراین گرچه سائل داراى لیاقت براى خواستن بعضى از مقامات نباشد، ولى عظمتى که بعضى از زمانها و مکانها در نزد خداوند دارند؛ لیاقت، جرأت و اجازه خواستن این گونه حاجتها را به او مىدهد.
2- دعاى پدر و مادر ، عامل توفیق
دعاى پدر و مادر در ایجاد توفیق نقش عظیمى دارد. بعضى از بزرگان ما همه توفیقات خود را به خاطر دعاى پدر و مادر مىدانند.
مرحوم علاّمه مجلسى که از نظر کثرت تألیفات و خدمت به اهل بیت اطهار علیهم السلام در میان علماء شیعه کم نظیر بلکه بىنظیر است، توفیقات عظیم خود را مرهون دعاى پدر بزرگوارش مىباشد.
مرحومِ مجلسىِ اوّل که از بزرگان شیعه و صاحب حالات و کشف و شهود است مىگوید: در یکى از شبها پس از آن که از تهجّد فارغ شدم، حالتى برایم دست داد که فهمیدم اگر دعایى کنم به اجابت خواهد رسید.
در این اندیشه بودم که از خداى بزرگ چه چیزى را درخواست کنم؟ ناگاه صداى گریه محمّدباقر از گهواره بلند شد. گفتم: خدایا به حقّ محمّد و آل محمّد صلوات اللَّه علیهم اجمعین این کودک را مروّج دین و نشر دهنده احکام پیغمبر صلى الله علیه وآله وسلم قرار ده و او را از توفیقات بىنهایت خود بهرهمند گردان.
صاحب «مرآة الاحوال« گفته است: امور خارقالعادهاى که از علاّمه مجلسى ظاهر شده است، مسلّماً از آثار این دعا است.(6)
3 - تلاش و کوشش براى جلب توفیق ضرورى است
همان گونه که گفتیم یکى از راههاى کسب توفیق، دعا و خواستن از خداوند است. باید از صمیم دل دست به دعا بردارید و از پروردگار مهربان خواستار موفقیّت براى رسیدن به مقاصد عالى خود باشید، توجّه داشته باشید پس از دعا، باید دست به تلاش و کوشش نیز بزنید، وگرنه دعاى شما نوعى استهزاء و تمسخر بشمار مىآید.
حضرت امام رضاعلیه السلام مىفرمایند:
مَنْ سَأَلَهُ التَّوْفیقَ وَلَمْ یَجْتَهِدْ فَقَدِ اسْتَهْزَءَ بِنَفْسِهِ.(7) ؛ کسى که از خداوند دارا بودن توفیق را مسئلت نماید، ولى کوشش نکند، خود را به تمسخر گرفته است.
زیرا توفیق، گذشته از دعا، بر پایه دیگرى بنیان گذارى شده که عبارت است از تلاش و کوشش. بنابراین وظیفه دارید براى توفیق رسیدن به مقامات عالى و اهداف ارزنده خداپسندانه علاوه بر دعا، دست به تلاش و کوشش بزنید. در صورتى که پس از دعا به تلاش و کوشش بپردازید، توفیق الهى شامل حال شما خواهد شد.
4 - اندیشه در نعمتهاى خداوند یا عامل مهمّ توفیق
فکر و اندیشه در نعمتهاى بىپایان پروردگار، عامل بسیار مهمى در جلب توفیق است. با تفکر در مخلوقات خداوند، مىتوانید روزنهاى وسیع از توفیقات الهى را به سوى خود بگشائید.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام مىفرمایند:
مَنْ تَفَکرَ فِی آلاءِاللَّهِ وُفِّقَ.(8) ؛ هر کس در نعمت هاى خداوند بیندیشد، موفّق مىشود . زیرا انسان به این طریق، محبّت و دوستى خداوند را در دل خود جذب مىکند و مىپروراند و آن گاه که محبّت خدا در قلب انسان بارور شد، به سوى خداوند جذب مىشود، و توفیق از ثمرات مجذوب شدن به خداوند است. به همین دلیل حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام در گفتارى دیگر مىفرمایند:
اَلتَّوفیقُ مِنْ جَذَباتِ الرَّبِ.(9)
نتیجه بحث
براى رسیدن به اهداف عالى معنوى، علاوه بر تصمیم و اراده، باید از نیروى توفیق نیز بهرهمند باشید. توفیق داراى عنوان راهنما، و جنبه ارشاد است. به این جهت گرچه علّت تامّه براى موفقیّت نیست، ولى در تحقّق آن داراى نقش اساسى است.
شما گذشته از آن که موظّف هستید براى کسب توفیق دعا کنید، باید در راه بدست آوردن آن، از کوشش و تلاش دست برندارید. و نه تنها باید عوامل توفیق را براى خود ایجاد کنید، بلکه باید کوشش کنید توفیقى را که بدست آوردهاید از دست ندهید.
اندیشه در پیرامون نعمتهاى خداوند مخصوصاً درباره نعمت وجود اهل بیتعلیهم السلام و فضائل آن بزرگواران که جانیشنان خدا و اولیاء او در جهان هستى مىباشند، از عوامل مهمّ توفیق است.
براى این که توفیقات شما روز افزون شود، اندیشه عظمت حضرت بقیّة اللَّه ارواحنا فداه و امدادهاى غیبى آن بزرگوار را در ذهن خود پرورش دهید. سعى کنید با ضعف و سستى و ارتکاب گناه، توفیقات فراهم شده را از دست ندهید.
پی نوشت ها :
(1) - بحار الأنوار: 198/91.
(2) - بحار الأنوار: 10/24، تفسیر الإمام العسكرىعلیه السلام: 17، معانى الأخبار: 15.
(3) - بحار الأنوار: 37/98.
(4) - بحار الأنوار: 53/98.
(5) - بحار الأنوار: 382/100.
(6) - فوائد الرضویّه محدّث قمىرحمه الله: 411.
(7) - بحار الأنوار: 356/78.
(8) - شرح غرر الحكم: 308/5.
(9) - شرح غرر الحكم: 144/1.
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع : کتاب اسرار موفقیّت ، جلد اول ، سید مرتضى مجتهدى سیستانى
