مد در خدمت لذت جویی!

دخترانی را در خیابان ها مشاهده می کنید که فکر می کنید متاهل و دارای حداقل 30 سال سن هستند اما با کمی دقت متوجه خواهید شد حدود 15 یا 16 سال سن دارند ! و البته از آن بیم ندارند که آرایش غلیظ سن دختران نوجوان و جوان را بسیار زیاد تر از اندازه واقعی ، نشان می دهد!

این تصاویر دختران و پسرانی است که هر روز در خیابان‌ها با آن مواجه هستیم. بعضی وقت‌ها به خاطر پوشیدن لباس‌های غیرمعقول یا اصلاح و آرایشی خاصی بخصوص موی سر و صورت پسران ، آنقدر تعجب می‌کنید که چند ثانیه بهت زده می‌شوید. بعد از خود می‌پرسید چطور چنین چیزی ممکن است؟ و در پاسخ تنها یک حرف ممکن است بشنوید: مد شده است!

مد (fashion) و مدسازی پدیده‌ای است كه در دنیای امروز به نحو چشمگیری گسترش یافته است. این فراگرد اجتماعی به شكلی بی‌سابقه در لایحه‌های اجتماعی جوامع نوین ریشه دوانیده است به طوری كه بسیاری آن را اجتناب‌ناپذیر و یا حتی برخی به كاركردهای مثبت آن برای زندگی اجتماعی تاكید ورزیده‌اند.

امروزه مد ومدگرایی نه تنها در نوع پوشش افراد، بلکه در بخش‌های مختلفی از زندگی آنها تاثیرگذار است. از نوع آرایش‌های ظاهری گرفته تا وسایل منزل و حتی گرایش‌ها و علایق خاصی که در قشری از جامعه ناگهان اپیدمی می‌شود، فعالیت‌هایی مثل روی آوردن به ورزش یوگا، تقاضا برای جراحی‌های پلاستیک و...

مد، اشاعه سریع کالا یا گرایش یک رفتار در میان افراد جامعه است و به دلیل رابطه مستقیمی ‌که با حس تنوع‌طلبی دارد، در میان نوجوانان و جوانان بیشتر دیده می‌شود. هر ازگاهی مانند سیلی عظیم جامعه را فرا می‌گیرد و پس از مدتی کوتاه تغییر می‌کند. اما همیشه این که منشأ این تغییر و تحولات چیست و ریشه‌های آن از کجا می‌آید قابل بررسی است. خیلی از افراد مد و مدگرایی را یک امر کاملاً شخصی و سلیقه‌ای می‌دانند و معتقدند نمی‌توان افراد جامعه را مجبور کرد که برخلاف آنچه انتخاب می‌کنند و دوست دارند عمل کنند. ولی آیا انتخاب هرگونه لباس و آرایشی برای هر جامعه و فرهنگی مناسب است‌؟ واساساً این سوال همیشه مطرح است که مدگرایی خوب است یا نه‌؟

کارشناسان و آسیب شناشان اجتماعی نظرهای جالبی در زمینه ی مد و مدگرایی جوانان ایرانی دارند که در ادامه ی یادداشت توجه تان را بدان مبذول می داریم:

دکتر قاسمی کبریا ،استاددانشگاه، جامعه‌شناس و محقق ، می گوید:  مد ایرانی تقلیدی و نمایشی است و خلاقیت در آن کمتر ایجاد می‌شود و وارداتی است. در جامعه ایرانی برند گرایی افراطی وجود داشته و از هویت دینی و ملی ما دور شده است، بنابر این ساماندهی مد در جامعه ایران نیازمند راهکار دور اندیشانه با بستر فرهنگی است.

وی با اشاره به نقش مد در تثبیت هنجار‌ها گفت: برای تشریح موضوع مد ولباس باید به تعریف دو واژه مد و هنجار بپردازیم. مد به معنای روش و سلیقه حاکم بر یک فرد و هنجار یعنی هر چیز هماهنگ با شرایط زیستی بنابراین باید بررسی کنیم مد درایجاد هنجار و ناهنجاری تأثیر دارد یا خیر.

اولین چیزی که در یک نگاه انسان‌ها را جلب می‌کند لباس فرد مقابل است و در واقع لباس نشانگر شخصیت فرد است و بر روابط وی تأثیر گذار است این موضوع تا جایی اهمیت دارد که زمانی که لباس فردی با موقعیت شخصی وی هماهنگ نیست شما به راحتی نمی‌ توانید با وی ارتباط برقرار کنید و یا حتی به او اعتماد کنید. بنابراین مد در ایجاد هنجار یا نا‌هنجاری موثر است.

قاسمی کبریاتصریح می کند: شخصیت انسان‌ها در کودکی شکل می‌گیرد و والدین اگر در این دوره در تربیت فرزندان خود دقت نکنند در آینده در برخورد با فرزندان خود دچار مشکل خواهند شد، با توجه به اینکه در چهار سال اول زندگی کودک، او دارای شخصیتی خودبین است و نسبت به همه اشیای اطراف خود حس مالکیت دارد، در چهار سال دوم یعنی سن چهار تا هشت سال دارای شخصیتی دگربین هستند به این معنی که تلاش می‌کند تا از کارهای دیگران و به خصوص افراد بزرگ‌تر تقلید کند. بنابر در صورتی که والدین فرزندان خود را تا سن هشت سالگی به طرز صحیحی تربیت کنند فرزندان وقتی به سن 12 تا 13 سالگی برسند شخصیتی متعادل دارند و در هنگام خرید لباس تقلید کور کورانه نمی‌کنند و والدین نیز در برخورد خود با آن‌ها به مشکل بر نمی‌خورند.

وی توضیح داد: ابعاد مد بسیار وسیع است و درهمه بخش‌ها از جمله غذا، لباس، آداب سخن گفتن و رفتار کردن رواج پیدا می‌کند مثلا اگرتغییرات را از عصر کشاورزی تا زمان حاضر یعنی عصر ارتباطات بررسی کنیم در می‌یابیم که ذائقه انسان‌ها تغییر یافته است به طوری که اغلب حتی در غذا خوردن نیز به دنبال کسب لذت هستند و کمتر به فواید آن توجه می‌کنند و حتی در روابط خانوادگی نیز کمتر یکدیگر را می‌بینند.

این روان‌شناس و استاد دانشگاه بیان کرد: مهم‌ترین نکته‌ای که در عصر حاضر باید به آن توجه داشت تغییر ذائقه‌هاست. در این مورد غربی‌ها به این موضوع اندیشیده‌اند و در همه وجوه زندگی انسان‌ها را به سمت لذت جویی و تغییر ذائقه سوق داده‌اند. نباید فکر کنیم که برگزاری جشنواره به تنهایی می‌تواند سلیقه‌ها را تغییر دهد بلکه این بخش نیازمند راهکار جدی‌تر و اقدام فرهنگی است که در ‌‌نهایت لذت‌ها در لباس به هنجار تبدیل شوند.

قاسمی کبریا خاطر نشان کرد: زنان، جوانان و نوجوانان به علت آمادگی روحی و روانی بیشتر در معرض خطر پذیرش الگوهای مد وارداتی و خارج ازفرهنگ اسلامی – ایرانی هستند زیرا که در قالب این مد‌ها و الگو‌ها به دنبال ابراز هویت فردی و نقش اجتماعی خویش هستند، بنابراین مسئولین باید با ایجاد بستر مناسب و با تکیه بر اندوخته‌های اصیل فرهنگی و مدرن کردن آن‌ها مطابق با نیاز نسل امروز در بین جوانان رضایت‌مندی ایجاد کرده و در ‌‌نهایت با بسترسازی فرهنگی زمینه ترویج استفاده از لباس اسلامی – ایرانی را فراهم کنند.

دکتر ذکایی ،استاد دانشگاه، معتقد است: مد را به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی می‌شناسیم و نقش محوری آن بر هیچ فردی پوشیده نیست نوع لباس از دیدگاه روان‌شناسی نشان‌گر پایگاه اجتماعی، پایگاه طبقاتی هر فردی است، آدلر روان‌شناس می‌گوید احساس کهتر و مهتر را با مد نشان می‌دهیم به طوری که مد به عنوان ابزار غیر کلامی هویت فرد را نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: مد برای نظام‌های سرمایه داری ضامن بقاست و در نگاه جامعه‌شناسان مد فرایندی است که افراد قدرت خود را به وسیله آن نشان می‌دهند، از نظر جامعه‌شناسان مد یک فرایند اجتماعی است که امکان تفکیک افراد از یکدیگر را فراهم می‌کند و قدرت هنجاری نیز دارد. در دهه اخیر میل به جوان بودن و بهره‌مندی از برچسب‌های جوانی همه گیر شده است و رشد تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی به شدت جایگزین گروه‌های سنتی شده است و ایده‌ها و الگو‌ها اغلب از رسانه‌ها گرفته می‌شوند.

هم چنین دکتر ذکایی توضیح می‌دهد در جامعه ایرانی خصلت معنا سازی و هویت سازی از آن دور شده است و مد در خدمت لذت بخشی به زندگی است. مد ایرانی تقلیدی و نمایشی است و خلاقیت در آن کمتر ایجاد می‌شود و وارداتی است. در جامعه ایرانی برند گرایی افراطی وجود داشته و از هویت دینی و ملی ما دور شده است بنابر این ساماندهی مد در جامعه ایران نیازمند راهکار دور اندیشانه با بستر فرهنگی است.

منابع: چارقد/پژوهشکده املش مد/سازمان تبلیغات اسلامی