آرامگاهی که باید از نزدیک دید

جایی كه از آن حرف می‌زنیم، آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی در 30 كیلومتری جنوب شرقی كرمان در شهر ماهان است. شاه نعمت‌الله ولی، بر”‹اساس اسناد منتشر شده از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان كرمان، عارفی عاشق در نیمه اول قرن هشتم بوده است كه 103 سال عمر كرده و بنا بر وصیت خودش در ماهان به خاك سپرده شده و جسم او حتی بدون جان هم، منشأ خیر و رحمت برای اهالی ماهان شده است، تا آنجا كه ”‹ سال 840 هـ . ق پیروانش برایش آرامگاهی بنا كرده‌اند و بعد در دوره‌های مختلف بخصوص قاجاریه، بزرگانی بخش‌هایی به آن اضافه كرده‌اند.

در واقع این مجموعه طی شش قرن بنا شده و تداوم معماری ایران را در شش قرن گذشته و به صورت زیبایی به تماشا می گذارد؛ بنایی بسیار بزرگ با 2 حوض آیینه‌ای وسط حیاطش كه دورشان را درخت‌هایی كهنسال احاطه كرده‌اند، به اضافه صحن اتابكی، صحن حسینیه، صحن میرداماد، صحن وكیل‌الملكی و رواق شاه‌عباسی و هر بار با اضافه شدن بخشی به آرامگاه، نقش و نگارهایی از گل‌ها و پیچك‌های پیچ و تاب‌خورده روی كاشی‌هایش جان گرفته‌اند و سقفش، به مقرنس‌هایی چشم‌نواز و شگفت‌انگیز مزین شده‌اند و گچ‌بری‌ها آنقدر سقف بلندش را جان داده‌اند كه هر بازدیدكننده‌ای در نخستین بازدید، مبهوت سقفش می‌شود و یادش می‌رود به صدای درویش‌هایی كه دعا می‌خوانند گوش كند یا مجسمه شاه نعمت‌الله ولی را پشت دیوار شیشه‌ای ببیند كه انگار با چشم‌هایش تازه‌واردها را دنبال می‌كند.

ورودی امروزی این آرامگاه از سمت شرق است که به صحن اتابکی و از آنجا به صحن وکیل الملکی که به رواق های دوره قاجاریه و گنبدخانه و رواق شاه عباسی و صحن حسینیه دسترسی دارد منتهی می‌شود. آخرین صحن این بنا بیگلربیگی است که به خانه متولی باشی می رسد.

بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده. معماران آن استاد «کمال الدین حسین» و بانی آن بکتاش خان (رواق و صحن میرداماد), «استاد رضاً و بانی آن»عبدالحمید میرزاً (صحن حسینیه) بوده اند. اما بد نیست بدانید که قدیمی ترین قسمت آستانه، گنبدی است که بر مزار شاه قرار دارد که در سال 840 هجری قمری ساخته شده است.

در جنوب شرقی حرم دری خاتم کاری است که به چله خانه باز می شده و اکنون چله خانه جزو رواق شده است . چله خانه احتمالا قبل از عصر صفویه ساخته شده که در زمان احداث رواق آن را حفظ نموده اند. تزئینات داخل آن بنا به تنوع رنگ ها مربوط به دوران بعد از تیموریان است . چله خان نیز مانند گنبد از قدیمی ترین آثار ساختمانی مجموعه است. در شرقی، رواق شرقی، به صحن دلگشایی باز می شود که سی و دو متر عرض و چهل و چهار متر ارتفاع دارد.

از ملحقات آرامگاه، کاروانسرایی است از دوره قاجاریه که کنار ضلع غربی آستانه قرار گرفته است. این کاروانسرا که ورودی آن در جهت شمال واقع شده از شاه نشین و صحن و حجره هائی در اطراف تشکیل می شده. این کاروانسرا به مرور به صورت نیمه مخروبه درآمده و عملا استفاده ای از آن نمی شد تا اینکه برنامه تعمیرات و احیای کامل کاروانسرا انجام شد .

در این آرامگاه، موزه ای هم برپا شده که در آن اشیای نفیسی به خصوص اشیایی مثل کشکول و تبرزین و شمعدان و ... وجود دارد و البته دو صفحه از قرآنی باقی مانده که به خط کوفی است را می توانید ببینید که تاریخ کتاب مطمئنا از هشتصد سال پیشتر است.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از جام جم، وفاق