مروری بر خواص نارنج و بهارنارنج
نارنج میوه درختچه‌ای از خانواده مرکبات است که موطن اصلی آن را چین می‌دانند. این میوه در قرون وسطی به عنوان دارویی توسط پزشکان عرب استفاده می‌شد.
در قرن شانزدهم میلادی ملکه ایتالیا به نام آناماری دنرولا، اولین بار از عطر گل‌های آن به عنوان معطرکننده دستکش‌هایش استفاده کرد. از آن به بعد عطر آن به نام نرولی مشهور و استفاده از آن روز به روز بیشتر شد.
گل‌های نارنج در ایران به نام بهار نارنج معروف است که بوی بسیار معطر و مطبوعی دارد.
قسمت‌های مورد استفاده نارنج شامل آب‌میوه، پوست میوه و گل‌های آن است. میوه‌ها دارای ترکیبات مختلفی از جمله املاح، ویتامین‌ها، فلاونوییدها، اسیدهای گیاهی و اسانس و اثرات محرک هضم، ضدیبوست، انرژی‌زا، خلط‌آور، ضدسرفه، آرام‌بخش، رفع بدخوابی و تسکین شوک هستند.
آب نارنج به خصوص برای خروج خلط‌های غلیظ و زردرنگ مفید است. در ضمن، آب نارنج نارس در بعضی خواص از نوع رسیده آن قوی‌تر است. به همین دلیل از هر دو نوع رسیده و نارس استفاده می‌شود.
از دیگر اثرات آب نارنج می‌توان به ضدسرطان، ضدحساسیت، آنتی‌اکسیدان، محافظ کبد، کاهنده قند، کلسترول خون، پایین آورنده پرفشاری خون، کاهش اسیداوریک و محرک سیستم ایمنی بدن اشاره کرد.
رایحه نارنج که از گل آن به دست می‌آید دارای خواص ضدافسردگی، آرام‌بخش، ضداسهال، نرم‌کننده پوست و جلوگیری کننده از شکنندگی مویرگ‌هاست.
برای خشک کردن صحیح گل‌های نارنج هم باید گل‌های ناشکفته را صبح زود جمع‌آوری کرد و در تاریکی خشکاند البته این عمل در فصل بهار که موقع گل‌دهی
نارنج است باید انجام شود
از پوست نارنج نارس و رسیده به صورت تازه و خشک شده در چین به فراوانی استفاده می‌شود.
خواص دارویی پوست نارنج شامل: ضد گاستریت، ضدحساسیت، ضداسپاسم و دل درد، هضم‌کننده، مقوی معده و اشتهاآور است. این پوست‌ها ممکن است به رنگ سبز مربوط به نارنج نارس و زردرنگ مربوط به نارنج رسیده باشند. میزان مصرف پوست نارنج به عنوان دارویی روزانه 10 تا 15 گرم از پوست تازه یا معادل آن از نوع خشک است.
در ایران از گل‌های نارنج، عرق گیاهی تولید می‌شود که به نام عرق بهار نارنج مشهور است. این عرق دارای خواص ضدنفخ، اسپاسم و اثر آرام‌بخش ضعیفی است و به این منظور استفاده می‌شود.
همچنین می‌توان از گل‌های آن چای تهیه کرد. منظور از چای، دم‌کرده گل‌های آن است. برای تهیه چای آن می‌توان روی 2 گرم از گل‌های خشک را در یک لیوان آب جوش ریخت و به مدت 10 تا 15 دقیقه آن را روی بخار گذاشت. سپس آن را صاف کرده و میل کرد. برای رفع بدخوابی نیز می‌توان هنگام خواب یک لیوان آن را مصرف کرد.
برای خشک کردن صحیح گل‌های نارنج هم باید گل‌های ناشکفته را صبح زود جمع‌آوری کرد و در تاریکی خشکاند البته این عمل در فصل بهار که موقع گل‌دهی نارنج است باید انجام شود. در غیر این صورت ممکن است اسانس گل تخریب شده و بو، طعم و خواص آن تغییر کند.
بهار با بهارنارنج
در فصل بهار درخت نارنج به شکوفه می‌نشیند و گل سفید معطری می‌دهد که به آن بهارنارنج می‌گویند و پزشکان متخصص تغذیه معتقدند این شکوفه‌های معطر خواص درمانی زیادی دارد.
از بهارنارنج عرق تهیه می‌کنند که طبیعت گرم داشته و مقوی جسم و روح است. این عرق اشتهاآوری قوی بوده و برای رفع ضعف اعصاب، غم و افسردگی مفید بوده و نشاط‌آور است و در تسکین ناراحتی‌های سینه و تپش قلب موثر است.
مداومت در مصرف بهارنارنج برای رفع بزرگی طحال مفید است و چنانچه به همراه آب کرفس مصرف شود جهت استخراج سنگ‌های کلیه و مثانه و خرد کردن آن‌ها بسیار موثر است. مصرف این عرق هنگام بروز ناراحتی به افراد مبتلا به بیماری غش توصیه می‌شود؛ لذا وجود یک شیشه از آن در منزل لازم است.
خواص درمانی نارنج به شرح زیر است:
* نارنج در تحریک و تقویت عضلات قلب نقش اساسی داشته و در رفع نارسایی‌ها، ضعف قلب و ترومبوز بسیار موثر است.
* نارنج دافع صفراست و سلول‌های کبدی را به کار و فعالیت واداشته و ضعف و نارسایی آن را درمان می‌کند و سموم بدن را از عضلات خارج کرده و از بین می‌برد.
* اگر آب نارنج را گرفته و معادل یک سوم حجم آن گلاب اضافه کنید و هر روز صورت خود را با آن بشویید سوراخ‌های صورت را مسدود کرده و پوست چهره را تقویت می‌کند.
از دیگر اثرات آب نارنج می‌توان به ضدسرطان، ضدحساسیت، آنتی‌اکسیدان،
محافظ کبد، کاهنده قند، کلسترول خون، پایین آورنده پرفشاری خون، کاهش اسیداوریک و محرک سیستم ایمنی بدن اشاره کرد
* چنانچه خلال نارنج را کوبیده و با آب میل کنید از استفراغ و تهوع جلوگیری کرده و انگل‌های معده و روده را از بین می‌برد.
* برای جلوگیری از خون دماغ پنبه را به آب نارنج آغشته کرده و در سوراخ‌های بینی بگذارید تا خون بند آید.
* رب نارنج که بر اثر جوشاندن و غلیظ کردن آب نارنج به دست می‌آید، تنها چاشنی خوبی برای ترش کردن غذا نیست بلکه یک مرهم ضدزخم و ضدمیکروب هم می‌باشد.
* اگر موهای شما سست و شکننده است روزی دو مرتبه به آن‌ها رب نارنج بمالید تا سخت و محکم شود.
* برای پاک کردن لکه‌های قرمز و سیاه که روی پوست صورت و بدن پیدا می‌شود بهتر است به رب نارنج نمک زده و روی پوست بمالید و بگذارید تا خشک شود.
* برای معالجه تورم گلو از غرغره آب نارنج بهره برده و اگر دچار درد سینه، سرفه و سردرد ناشی از گرمی هستید آب نارنج را با کمی نبات جوشانده و میل کنید.
* پوست نارنج ضد یبوست است و برای معده‌هایی که ترشی زیاد دارند بهترین داروی موثر می‌باشد و مربای آن نیز هاضم غذا بوده و خواص بهارنارنج را دارد.
* مربای بهارنارنج نیز مقوی معده می‌باشد و ضد تشنج بوده و سکسکه را درمان می‌کند.
توجه
زیاده‌روی در خوردن نارنج به ویژه در ناشتا کبد را ضعیف می‌کند و موجب ضعف معده می‌شود. زیاد بوییدن بهارنارنج نیز بی‌خوابی می‌آورد و چنانچه عرق بهارنارنج بیش از یک سال در شیشه بماند خاصیت خود را از دست داده و زود فاسد شده و کپک می‌زند؛ لذا این عرق در شیشه‌های مات محفوظ‌تر می‌ماند.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
سلامتیران - دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران
جام جم - دکتر مهرانگیز توتونچی
مطالب مرتبط:
