سفر به روستای «انباری»ها!
هوای بهار کم کم رو به گرما می رود و بهترین زمان برای سفر به استان های غربی کشور می رسد. اگر تصمیم گرفتید یک آخر هفته سرسبز و خنک را در یک روستای دنج و دیدنی داشته باشید، پیشنهاد می کنیم سری به روستای زید از توابع ایلام بزنید. روستایی که با آثار تاریخی متعددش و انبارهای تاریخی گندم در دل صخره‌های بزرگ، یكی از این دیدنی ترین روستاهای غربی کشور به حساب می آید.
این روستا به دلیل وجود "امامزاده تاریخی زید بن علی" به این اسم لقب گرفته است؛ امامزاده ای از نوادگان امام موسی کاظم(ع) که جایگاه بالایی در میان ساکنان روستا دارد.
برای سفر به زید، باید به نزدیکی دره شهر بروید. در واقع این روستا در بین راه ایلام به دره شهر، در 25 كیلومتری شهر دره‌شهر قرار دارد. به زید که رسیدید دره های بزرگ و شگفت انگیز روستا اولین جایی است که به شما خوش آمد می گویند و شما را به طبیعت دیدنی این روستا دعوت می کنند.
در این دره ها که تعداد آنها به 5-6 دره می رسد، صخره هایی را روبه‌روی هم می بینید که در دل آنها، انبارهایی برای ذخیره گندم ساخته شده است. انبارهای تاریخی دیگر هم در کنار این انبارها خواهید دید که مخصوص ذخیره نمك هستند و به کمی دورتر از انبارهای گندم ساخته شده اند.
این انبارها طوری طراحی شده اند که گندم‌ها را تا سه سال به خوبی نگه دارند بدون آنکه فاسد شده و از بین بروند. تعداد این انبارها در روستا به 30 عدد می رسد و مهم ترین انگیزه زیدی ها از ساخت این انبارهای صخره ای، بعد از حفظ و نگهداری گندم سالم، محافظت آنها از دست راهزنان بوده است.
اما انبارهای روستا به همین ها ختم نمی شود. اگر از اهالی روستا بپرسید، در انتهای روستا یک خانه قدیمی را نشان تان می دهند که با انبارهای تاریخی گندم در دل صخره‌ها ارتباط دارد.
این انبارها از سنگ و گچ نیم كوب ساخته شده اند و ابعادی در حدود یك و نیم در نیم متر و دو در یك متر دارند. انبارهای صخره ای ایلام در میان محلی ها به نام «تاپو» یا «مرز» شناخته می شوند. تاپوها معمولا در محل استقرار موقت عشایر، یعنی در محل قشلاق و ییلاق آنها و در مناطق بخصوصی که اغلب روی صخره‌هابودند، به شكل مخروطی ایجاد می‌شدند و دریچه ای روی هر کدام از آنها وجود داشت تا ریختن و برداشتن غلات ساده تر باشد.
ایلامی ها اگرچه همیشه از ساخت این انبارها استقبال کرده اند اما اوج ساخت و ساز و كاربرد این انبارها به دوران اسلامی به خصوص صفویه و قاجاریه برمی گردد. در واقع، اگر تاریخ این روستا را پیگیری کنید، در سال 1320 كه در ایران قحطی رخ داده بود، انبارهای بیشتری ساخته شد چون همزمان با بیشتر شدن قحطی، دزدی و راهزنی هم بیشتر شده بود.
در این سال ها، بلوط تنها میوه‌ای بود كه در انبارها ذخیره می شد. ساكنان این مناطق تلخی بلوط را می گرفتند، آن را آرد می کردند و در انبارها ذخیره می‌كردند.
جالب است بدانید که تا همین 60 ـ 50 سال پیش در روستای زید انبارهای صخره ای هنوز محل نگهداری غلات بودند اما این روزها فقط در مناطق صعب‌العبوری كه رفت و آمد و حمل غلات دشوار است، از آنها استفاده می شود.
رستم زاد
بخش گردشگری تبیان
