اساتید و شاگردان شیخ بهایی

اساتید

نام برخی از اساتید شیخ بهایی از این قرار است  [1]:

1. فقه و اصول، تفسیر، حدیث و ادبیات عرب را نزد پدرش شیخ عزالدین حسین عاملی.

2. منطق و کلام و معانی و بیان و ادبیات عرب و   را نزد نجم ابن شهاب، معروف به ملاعبدالله بهابادی  [2].

3. ریاضی، کلام و فلسفه را از مولانا افضل قاینی مدرس سرکار فیض کاشانی فرا گرفت.

4. طب را از حکیم عماد الدین محمود، طبیب ویژه شاه طهماسب و مشهورترین پزشک ایران در آن دوره آموخت.

5. صحیح بخاری را نزد ابی الطیف مقدسی فرا گرفت [3].

6. همچنین نقل است نزد ملا محمد باقر یزدی مؤلف کتاب مطالع الانوار که از ریاضی‌دانان عصر خود بوده نیز درس خوانده‌است.

7. ملاّ عبداللّه یزدی (متوفی 981) صاحب حاشیه بر تهذیب المنطق تفتازانی که به نام حاشیة ملاعبدالله از کتب درسی رایج منطق در حوزه های علمیّه است.

8. شیخ بهائی نزد ملاّ عبدالله حکمت ، کلام ، طب و قدری منقول خوانده و در آثار خود از او به علاّ مه یزدی تعبیر کرده است.

9. شیخ احمد گچایی معروف به پیراحمد قزوینی که بهائی در قزوین از او حکمت و ریاضیات آموخت

10. شیخ عبدالعالی کرکی (متوفی 993) فرزند محقق کرکی ؛ محمّدبن محمّدبن ابی اللّطیف مقدسی شافعی ، که بهائی الجامع الصحیح و دیگر آثار محمدبن اسماعیل بخاری و نیز الجامع الصحیح مسلم را از طریق او نقل می کند.اجازة روایت شیخ بهائی از صحیح بخاری یکی از اسناد کم نظیر است.[4]

11. ر علوم غریبه شاگرد محمود دهدار * (متوفی 1016) بوده است (میرجهانی طباطبائی ، ص 100). هرچند این مطلب در منابع معتبر نیامده و احتمالاً بهائی ، علوم غریبه را از کتابهایی که شیخ علی منشار از هند آورده بود آموخته است .

شهرت علمی و موقعیت اجتماعی بهائی شاگردان بسیاری را در محضرش گردآورد.

تعداد کثیری از دانشوران نامی قرن یازدهم نزد وی تحصیل کرده‌اند. یکی از محققان معاصر  [5] 33 تن از شاگردان او را نام برده‌است که در این‌جا به مشهورترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. ملا محمد محسن بن ‏مرتضی بن محمود فیض کاشانی، متوفی 1091 ق.

2. سیدمیرزا رفیع‌الدین محمدبن حیدر حسینی طباطبایی نائینی، متوفی 1099 ق.

3. ملامحمدتقی بن مقصود علی مجلسی، معروف به مجلسی اول، متوفی 1070 ق.

4. صدرالدین محمدبن‌ابراهیم شیرازی، معروف به ملاصدرا، حکیم مشهور قرن یازدهم، متوفی 1050 ق.

5. ملامحمدباقربن‌محمد مؤمن خراسانی سبزواری، معروف به محقق سبزواری، شیخ‌الاسلام اصفهان، متوفی 1090 ق.

شاگردان

شهرت علمی و موقعیت اجتماعی بهائی شاگردان بسیاری را در محضرش گردآورد. امینی (ج 11، ص 252ـ260)، کاملترین گزارش از اسامی شاگردان شیخ و راویان او را گردآوری کرده است .

وی از 97 نفر با ذکر منبع و ترتیب الفبایی نام می برد که مشهورترین آنها عبارت اند از: محمدتقی مجلسی ؛ محمدمحسن فیض کاشانی ؛ صدرالمتألهین شیرازی ؛ سید ماجد بحرانی * که بر الاثناعشریّة بهائی (دربارة نماز) تعلیقه نگاشته است (همان ، ج 11، ص 262)؛

شیخ جوادبن سعد بغدادی معروف به فاضل جواد، شارح خلاصة الحساب و زبدة الاصول شیخ بهائی ؛ ملاّ حسنعلی شوشتری که در 1030 از بهائی اجازة روایت دریافت داشته است (محمدباقر مجلسی ، ج 107، ص 23ـ24)؛

ملاّ خلیل بن غازی قزوینی (متوفی 1089)؛ شیخ زین الدّین بن محمد نوادة شهید ثانی ؛ ملاّ صالح مازندرانی ؛ مجتهد کرکی ؛ علی بن سلیمان بحرانی * معروف به امّالحدیث ؛ رفیع الدّین محمّد نائینی مشهور به میرزا رفیعا (برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به محمدباقر مجلسی ، ج 106، ص 146ـ151؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 1، ص 237ـ239).

از جمله شاگردان شیخ

    * صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، معروف به ملاصدرا، فیلسوف بنیانگذار حکمت متعالیه، متوفی به سال 1050 ق.

    * ملا محمد تقی بن مقصود علی مجلسی، معروف به مجلسی اول، وفات 1070 ق.

و شیخ زین الدّین بن محمد نوادة شهید ثانی ؛ ملاّ صالح مازندرانی ؛ مجتهد کرکی ؛ علی بن سلیمان بحرانی * معروف به امّالحدیث ؛ رفیع الدّین محمّد نائینی مشهور به میرزا رفیعا و غیره . [6]

* ملا محمدباقر بن محمد مومن خراسانی سبزواری، معروف به محقق سبزواری، شیخ الاسلام اصفهان، وفات 1090 ق.

* سید میرزا رفیع الدین محمد بن حیدر حسینی طباطبایی نائینی، وفات 1099 ق.

پی نوشت ها :

[1] اربعین شیخ بهایی، مترجم: عقیقی بخشایشی، چاپ سوم، قم، دفتر نشر نوید اسلام.

[2] مؤلف مشهور «حاشیه بر تهذیب منطق» معروف به «حاشیه ملا عبدالله».

[3] روضات الجنات، ج 7، میرزا محمدباقر خوانساری، کتابخانه اسماعیلیان .

[4]   اسکندر منشی ، ج 1، ص 156، 168؛ افندی اصفهانی ، 1401، ج 5، ص 95؛ بحرانی ، ص 434ـ435؛ محبّی ، خلاصة الاثر ، 1411، ج 3، ص 440؛ امینی ، ج 11، ص 250ـ251؛ امین ، ج 9، ص 243؛ آقابزرگ طهرانی ،1411، ص 75؛ همو، 1403، ج 15، ص 378، ج 1، ص 519؛ نوری ، 1415ـ1416، ج 2، ص 252

[5] سیمایی از شیخ بهایی در آئینه آثار، محمد قصری، انتشارات آستان قدس رضوی، 1374 ش.

[6]   برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به محمدباقر مجلسی ، ج 106، ص 146ـ151؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 1، ص 237ـ239

تهیه و فرآوری : جواد دلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان