تبیان، دستیار زندگی
رجل سیاسی واژه ای است که بارها و بارها به گوش خود شنیده ایم و ما را به یاد انتخابات و شرط کاندیداتوری می اندازد. یکی از شروط اصلی برای نامزدی در انتخابات تأیید شورای نگهبان مبنی بر داشتن سابقه سیاسی است که به اختصار در قانون از آن به عنوان رجل سیاسی یاد م
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هنوز تفسیر یکسانی از مفهوم رجل سیاسی در جامعه حقوقی وجود ندارد

رجل سیاسی شامل زنان هم می‌شود؟


رجل سیاسی واژه ای است که بارها و بارها به گوش خود شنیده ایم و ما را به یاد انتخابات و شرط کاندیداتوری می اندازد. یکی از شروط اصلی برای نامزدی در انتخابات تأیید شورای نگهبان مبنی بر داشتن سابقه سیاسی است که به اختصار در قانون از آن به عنوان رجل سیاسی یاد می شود.

سوالات زیادی در رابطه با مفهوم رجل سیاسی در ذهن پدید می آید، اول اینکه آیا رجل سیاسی تنها خاص مردان است و تنها آقایان می توانند برای پست های سیاسی کاندید شوند؟ آیا تأیید رجل سیاسی بودن یک فرد سلیقه ای است یا قانون گذار شرایط ویژه ای را برای آن در نظر گرفته است؟ این سوالات در کنار سوالاتی دیگر از جمله مسایلی است که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است.

انتخابات بانوان

بهانه طرح و تعریف جدید

اما علت اصلی پرداختن به این مبحث حقوقی چیست؟ علت اصلی آن طرح اصلاح قانون انتخابات است که به تازگی در مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. باور جمعی بر این بود که ماده 35 قانون انتخابات مربوط به بحث رجل سیاسی، با توجه به کهنگی و ابهامی که در قانون وجود داشت باید مورد اصلاح قرار می گرفت.

قرار بود در صورت اصلاح این ماده تعریف جدیدی بر موضوع رجل سیاسی برای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ارایه شود بدین شرح، کسانی که خواهان کاندید شدن در انتخابات ریاست جمهوری هستند اگر در گذشته سابقه وزارت و یا حضور در مجلس را نداشته اند، باید از 100 نفر از نمایندگان ادوار مجلس و همچنین 25 نفر از اعضای مجلس خبرگان تاییدیه بگیرند تا به عنوان رجل سیاسی، نامزد پست ریاست جمهوری شوند.

اما با طرح این پیشنهاد و پس از بررسی ها و ارائه نظرهای موافقان و مخالفان سرانجام اصلاح این قانون با 91 رای مخالف حذف شد. این در حالی است که در ماده 115 قانون اساسی به صراحت اعلام شده است که رئیس جمهور باید از میان رجل سیاسی، مذهبی و دارای شرایطی از جلمه تابعیت ایران، مدیر و مدبر و مواردی از این دست برگزیده شود، اما به معنای واقعی تعریق دقیقی از واژه رجل سیاسی و خصیصه فردی که دارای این ویژگی است در قانون بیان نشده است.

زنان می توانند رجل سیاسی باشند؟

در همین زمینه با توجه به تعریف ناقص قانون گذار مشخص نیست که آیا خصیصه رجل سیاسی بودن برای کاندیدای ریاست جمهوری تنها به جنس مذکر مربوط می شود یا این قانون شامل حال زنان نیز می شود و منعی برای ورود آنان به رقابت انتخابات ریاست جمهوری وجود ندارند. البته باید به این نکته اشاره کرد که تاکنون شورای نگهبان هم تفسیر خاصی از ویژگی رجل سیاسی و تایید نامزدهای پست ریاست جمهوری در نقش رجل سیاسی نداشته است و معنی این اصطلاح حقوقی همچنان برای عموم مردم مبهم باقی مانده است.

اگر هم بخواهیم با نگاهی به گذشته تفسیر و تعریف حقوقی ماجرا را بیابیم، متوجه می شویم که در دوره های گذشته زنانی بودند که اعلام کاندیداتوری کردند، اما مشخص نیست که رد صلاحیت آنها به چه دلیل بوده است. آیا عدم صلاحیت آنها عمومی بوده و یا بحث رجل سیاسی بودن برای آنها ایجاد چالش کرده است.

در همین زمینه سخنگوی شورای نگهبان چندی پیش در مصاحبه ای اعلام کرد که زنان هم می توانند در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کنند.

یکی از شروط اصلی برای نامزدی در انتخابات تایید شورای نگهبان مبنی بر داشتن سابقه سیاسی است، که به اختصار در قانون از آن به عنوان رجل سیاسی یاد می شود

حال این سوال مطرح می شود که معنای دقیق رجل سیاسی که شرط اصلی کاندیدای پست های سیاسی است، چیست؟

تعریف مبهم قانونگذار

در همین زمینه یک کارشناس مسائل حقوقی با بیان اینکه قانون در تعریف رجل سیاسی دارای ابهامات گسترده ای است می گوید: اصل 115 قانون اساسی به این موضوع اشاره می کند که رئیس جمهور باید از میان رجل سیاسی و رجل مذهبی باشد، اما از زمان عنوان شدن این موضوع در قانون اساسی همیشه این پرسش مطرح بوده است که رجل سیاسی و رجل مذهبی چه افرادی هستند؟

انتخابات

مجتبی حسینی در توضیح این موضوع و با اشاره به اینکه رجل سیاسی تنها ویژگی مردان نیست، ادامه می دهد: در اصل 115 قانون اساسی، قانون گذار حرفی از مرد بودن رجل سیاسی به میان نیاورده و این خصیصه را خاص مردان نمی داند.

درست است که واژه رجل در عربی و برگردان آن در فارسی به معنای مرد سیاسی است اما در فارسی به معنای مرد سیاسی است اما در فارسی هم ما کلمه مرد را فقط در خصوص مواردی که تفاوت فیزیولوژیک بین زن و مرد را نشان می دهد بیان نمی کنیم. این مدرس دانشگاه در ادامه تعریف واژه حقوقی رجل سیاسی می افزاید: شاید بتوان گفت که مرد سیاست بودن به معنای آن نیست که فقط جنس مرد می تواند این کار را انجام دهد، بلکه به این معنا است که در حوزه اجرایی، سابقه و تجربه کافی در آن فرد وجود داشته باشد. وی تصریح می کند: تفسیری که از اصل 115 می توان ارایه داد این است که رجل سیاسی به معنای مرد بودن نیست، بلکه از حیث جایگاه اجتماعی باید این قابلیت در فرد وجود داشته باشد.

حسینی می افزاید: شورای نگهبان تاکنون تفسیر خاصی در این مورد نداشته اما آن چیزی که از گفته ها برداشت می شود این است که نگرش شورای نگهبان به این سمت معطوف شده است که رجل سیاسی نه به معنای مرد بودن بلکه مرد سیاست بودن است.

در ماده 115 قانون اساسی به صراحت اعلام شده است که رئیس جمهور باید از میان رجل سیاسی، مذهبی و دارای شرایطی از جلمه تابعیت ایران، مدیر و مدبر و مواردی از این دست برگزیده شود، اما به معنای واقعی تعریق دقیقی از واژه رجل سیاسی و خصیصه فردی که دارای این ویژگی است در قانون بیان نشده است

مرد بودن شرط اصلی تایید رجل سیاسی

با همه این تعاریف تفسیر متفاوتی از موضوع رجل سیاسی و مرد بودن کاندیداهای ریاست جمهوری وجود دارد. در همین راستا یک عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شواری اسلامی معتقد است آنچه که از قانون اساسی تفسیر می شود، شرط رجال سیاسی دلالت بر مرد بودن دارد.

حمیدرضا طباطبایی با اشاره به این نکته بیان می کند: سخنگوی شورای نگهبان خود باید در رابطه با تفسیرش توضیح دهد، اما به عقیده من با توجه به قانون اساسی رئیس جمهور باید مرد باشد و این تفسیر که معنای رجل سیاسی این است که زنان هم می توانند در انتخابات شرکت کنند، درست نیست. وی در پایان تصریح می کند: اگر این تفسیر صحبت کل اعضای شورای نگهبان باشد، باید در آن تأمل کرد اما اگر نظر مربوط به شخص خاصی است، باید گفت که به صراحت در قانون اساسی گفته شده است زنان نمی توانند کاندید ریاست جمهوری شوند.

بخش حقوق تبیان

منبع : روزنامه همشهری