رکاب بزنید، دود نخورید

شاید بسیاری از ما آنقدر به تردد با وسیله شخصی عادت كرده‌ایم كه رفت و آمد با دوچرخه برایمان غیرقابل تصور است و فكر می‌كنیم در زندگی شهری و مدرن امروز دیگر كمتر كسی حاضر می‌شود با این وسیله در شهر تردد كند، در حالی كه این وسیله كوچك، پاك‌ترین وسیله حمل و نقل عمومی است و می‌تواند با ورود به ناوگان حمل و نقل شهری آسمان غبار گرفته و دودآلود شهرمان را دوباره پاك و آبی كند.

این مسكن با این‌ كه چند سالی است برای ترافیك سرسام‌آور پایتخت تجویز شده، اما هنوز زیرساخت‌های لازم برای اجرای مطلوب و بی‌نقص آن فراهم نشده است، در چنین شرایطی كارشناسان حوزه حمل و نقل و ترافیك معتقدند این وسیله نقلیه در آینده‌ای نه‌چندان دور بار سنگینی را از دوش خیابان‌های ترافیك‌زده شهرمان برخواهد داشت.

قدمت 2 دهه‌ای دوچرخه در ایران

روزی كه برای اولین‌بار چرخ دوچرخه توسط كارمندان سفارت انگلیس در خیابان‌های تهران به چرخش درآمد، تهرانی‌ها با تعجب به این وسیله نگاه كردند چرا كه باور نمی‌كردند انسان بتواند روی دو چرخ تعادل خود را حفظ كند.

حالا با گذشت بیش از 2 قرن از ورود دوچرخه به ایران، نه‌تنها بسیاری از كارشناسان حوزه حمل و نقل و ترافیك بلكه مسوولان شهری نیز بتدریج به این نتیجه رسیده‌اند كه برای برون‌رفت از بحران ترافیك، چاره‌ای جز روی آوردن به مدل‌های حمل و نقلی پاك، كم‌هزینه و قابل دسترس نیست. سابقه احداث مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در كلانشهر تهران به اواسط دهه 70 بازمی‌گردد؛ همان زمان كه مسیر ویژه دوچرخه‌سوارها از كوی دانشگاه تهران تا بلوار كشاورز و دانشگاه تهران آماده و اجرا شد، اما به دلایل متعدد مورد استقبال قرار نگرفت و سپس برچیده شد.

اما در رویكردی جدید توسعه ‌مسیرهای دوچرخه‌سواری از چند سال پیش در مناطق شرقی و غربی شهر مورد توجه قرار گرفت و در این راستا منطقه 8 به دلیل خیابان‌های عریض و مسیرهای كم‌شیب به عنوان یكی از اولین مناطق تهران دارای مسیرهای ویژه، ایستگاه‌های دوچرخه و همچنین دوچرخه‌های مخصوص شد.

حالا با گذشت چند سال تعدادی از مناطق شهر از جمله مناطق 12، 8، 22، 20 و... دارای ایستگاه‌های كرایه دوچرخه هستند و هر چند شهرداری‌های مناطق نیز احداث مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری و راه‌اندازی ایستگاه‌های كرایه دوچرخه را در سال جدید نیز دنبال خواهند كرد، اما برخی مشكلاتی كه این طرح در اجرا با آن مواجه بوده، توجه مسوولان شهری برای رفع این نواقص را می‌طلبد.

تجربه دیگر شهرهای دنیا

دوچرخه در بسیاری از كشورهای پیشرفته به عنوان نوعی مد حمل و نقلی مناسب و به‌صرفه شناخته است، از جمله كشورهای پیشرو در استفاده از دوچرخه به عنوان سیستم درون‌شهری، می‌توان چین، هلند، دانمارك، آلمان، انگلستان، كانادا، آمریكا و استرالیا را نام برد.

چین كه پرجمعیت‌ترین كشور دنیاست، بیشترین درصد استفاده از سیستم دوچرخه را نیز بین شهرهای دنیا به خود اختصاص داده است. در شهر شیجیاژوهانگ 8/55 درصد و در تیجیان 7/52 درصد از سفرهای داخل شهری توسط دوچرخه انجام می‌گیرد.

دوچرخه‌سواری در آمستردام هلند بهترین شیوه حمل و نقل در شهر و جزیی از زندگی مردم این شهر به حساب می‌آید. دوچرخه در شهر گرونگن، بیش از 38 درصد و در آمستردام 27 درصد از سهم سفرها را به خود اختصاص می‌دهد.

در آلمان نیز دوچرخه، در شهرهای مینستر، فریبورگ 27 درصد و در مونیخ، برلین و فرانكفورت، بیش از از 10 درصد كل سفرها را به خود اختصاص می‌دهد.

احداث 1000 خانه دوچرخه تا پایان امسال

امروزه در مدیریت ترافیك شهرهای دنیا توسعه دوچرخه‌سواری نقش بسیار مهمی دارد به طوری كه این امر در بیشتر كشورهای پیشرفته نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

دوچرخه نسبت به سایر وسایل نقلیه ارزان‌تر، پاك‌تر، كم‌حجم‌تر و تعمیر و نگهداری آن آسان‌تر است و در صورت عمومیت گامی در راه بهبود سلامت جسمی جامعه خواهد بود. برای همین شهرداری تهران از سال 1385 تلاش كرده تا این وسیله نقلیه را نیز وارد چرخه حمل و نقل كند، در این راستا قرار است تا سال آینده تعداد خانه‌های دوچرخه به یك‌هزار برسد. دبیر انجمن دوچرخه‌سواری شهرداری تهران با بیان این ‌كه سال 86 بحث‌های تحقیقاتی در این زمینه در شركت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیك صورت گرفت و منطقه 8 به عنوان پایلوت این امر انتخاب شد، توضیح می‌دهد: تا پایان سال 89 حدود 112 كیلومتر مسیر ویژه دوچرخه در شهر تهران احداث شده بود و این در حالی است كه با اضافه شدن 138 كیلومتر دیگر به این مقدار، هم‌اكنون شهر تهران دارای 250 كیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری است.

منوچهر دانشمند درخصوص ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری می‌گوید: گرچه نمی‌توان یك دوچرخه‌سوار را محدود به یك مسیر كرد، اما ایجاد مسیرهای ویژه می‌تواند سهم بسزایی در ایمنی دوچرخه‌سواران داشته باشد.

وی به روند احداث خانه‌های دوچرخه پرداخته و از احداث 1000 خانه دوچرخه در سال 91 خبر داده و می‌افزاید: تا پایان سال 89 تعداد 63 خانه دوچرخه در شهر تهران مورد بهره‌برداری قرار گرفته كه در حال حاضر بالغ بر 90 خانه دوچرخه در سطح تهران قابل بهره‌برداری است. طبق طرح جامع حمل و نقل و ترافیك تا پایان سال 91 باید 1000 خانه دوچرخه در سطح پایتخت احداث شود.

وی با بیان این ‌كه در آینده‌ای نه‌چندان دور تهران به شهر دوچرخه‌سوارها تبدیل خواهد شد، می‌گوید: در حال حاضر رقمی بالغ بر 3 هزار دستگاه دوچرخه در شهر تهران فعال هستند كه قرار است تا پایان سال 91 این تعداد افزایش قابل توجهی یابد.

تشكری‌هاشمی معاون حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران نیز افزودن دوچرخه به مدهای حمل و نقلی تهران را از اولویت‌های مهم سال 91 اعلام كرده و در این راستا به تجهیز و توسعه مسیرهای ویژه دوچرخه اشاره می‌كند.

گلایه شهروندان از برخی مشكلات

این روزها منطقه 22 (شمال غرب تهران)‌ و منطقه 20 (جنوب تهران)‌ مجهز به خطوط ویژه دوچرخه و ایستگاه‌های دوچرخه شده‌اند و دیگر مناطق نیز ایجاد این مسیرها را در برنامه دارند.

هر چند طرح استفاده از دوچرخه در حمل و نقل‌های درون‌شهری پایتخت كم و بیش مورد استقبال شهروندان و بخصوص جوانان قرار گرفته، اما وجود برخی مشكلات و نواقص زمینه بی‌انگیزگی علاقه‌مندان را نیز فراهم آورده است.

بسته‌بودن در شیشه‌ای جایگاه‌های ویژه كرایه دوچرخه در اكثر ساعات روز، مشخص نبودن مسیرهای ویژه تردد دوچرخه‌سوارها و جدی گرفته نشدن این حریم از سوی رانندگان خودروها به طوری كه دوچرخه‌سوارها هنگام تردد در سطح شهر احساس ناامنی می‌كنند، از مهم‌ترین گلایه‌های شهروندان علاقه‌مند به استفاده از دوچرخه در حمل و نقل‌های كوتاهشان در سطح شهر است.

البته موارد دیگری را نیز برای استفاده از دوچرخه آن هم در تهران مطرح می‌كنند كه از جمله می‌توان به شیب شمالی و جنوبی تهران اشاره كرد كه در بعضی مناطق استفاده از این وسیله نقلیه سودمند را مشكل می‌كند.

منوچهر دانشمند، دبیر انجمن دوچرخه‌سواری شهرداری تهران در این باره می‌گوید: اجرای این طرح در مناطق مركزی تهران با مشكل خاصی مواجه نیست، تنها مشكل موجود، عرض كم برخی خیابان‌هاست اما در مناطقی مانند 3 و یك كه معابر شیب تندی دارند یا باید از دوچرخه‌های خاص استفاده شود یا مانند برخی كشورها مسیرها به ‌صورت یكطرفه و موافق شیب باشد.شاید امروز، جایگزین‌كردن دوچرخه به جای اتومبیل و موتورسیكلت برای ما غیرقابل تصور باشد، اما شاید در آینده نزدیك روزی فرا برسد كه در هر خانه‌ای یك یا 2 نفر از اعضای خانواده برای ترددهای شهری خود گزینه دوچرخه را به عنوان وسیله حمل و نقلی پاك، ایمن و ارزان انتخاب كنند، اما این مهم محقق نمی‌شود مگر این‌ كه مسوولان شهری با برنامه‌ریزی مدونی در این زمینه ضمن فراهم‌آوردن زیرساخت‌های لازم، موانع و مشكلات موجود برای نهادینه كردن فرهنگ استفاده از دوچرخه در سفرهای درون‌شهری را از میان بردارند.

به این ترتیب شاید بتوان به این گزینه حمل و نقلی نیز به عنوان راهكاری به ظاهر كوچك اما تاثیرگذار برای بهبود آلودگی هوا و كاهش بار ترافیك شهر به طور جدی اندیشید.

منبع:جام جم