چطور مباحثه کنیم (5)
مقاله قبلی را اینجا مطالعه کنید.
ادامه آداب مباحثه:
4- پذیرش سخن دیگران:
منظور از پذیرش سخن دیگران این است كه ما در وقت صحبت و گفتگو اجازه دهیم تا شخصی كه در مقابل ما قرار دارد به راحتی آن چه را خود می‌خواهد و به گونه‌ای كه خود می‌پسندد مطرح كند؛
نه این كه ما سعی كنیم با زور و یا با لطایف الحیل مانع صحبت او شویم و یا كوشش كنیم با تعلیقات خود سخن او را به جهتی سوق دهیم كه منظور ما را برآورده سازد؛
چون در مباحث هدفمند، منظور گفتگوکننده گان غلبه بر حریف نیست بلکه هدف این است که در خاتمه‌ی بحث نتیجه‌ای به دست آید که در آینده‌ی دور یا نزدیک به حیث یک دست آورد، ما را به فضیلتی برساند.
ولی اگر یکی از دو طرف مباحثه فرصت مطرح کردن خواسته‌ی خود را به گونه‌ای که دلش می‌خواهد پیدا نکند و یا مجبور به پنهان‌کاری شود، طبیعی است که نتیجه‌ی به دست آمده چیزی نیست که قناعت وی را حاصل کرده باشد.
جلوگیری از ابرازنظر کسانی که به مباحثه فراخوانده می‌شوند دو پیامد بسیار خطرناک دارد:
اول- ناپدید شدن نتیجه‌ی واقعی گفتگو. چون سخنی که از زبان انسان بیرون می‌شود در واقع تعبیر از چیزی است که در دل وی وجود دارد، و انسان‌ها زمانی نیاز به گفتگو پیدا می‌کنند که احساس نمایند چیزی در دل‌های شان جای گرفته که اگر پنهان بماند عواقب مصیبت زا و خطرآفرینی را برای شان به بار خواهد آورد؛
حالا اگر شخصی در دلش چیزی داشته باشد و مجال ابراز آن را پیدا نکند، طبیعی است که بر اساس آن چه در دل دارد عمل می‌کند، نه مطابق آن چه در صحنه‌ی گفتگوی غیرواقعی به وی دیکته شده است.
دوم- عقده گرفتن افرادی که اجازه نمی‌یابند آن چه را در دل دارند بازگو نمایند. اگر انسان به جلسه‌ای فراخوانده شود که توقع داشته با آزادی کامل مطالبش را بازگو نماید ولی کسی به وی مجال ابراز نظر ندهد، چنین کسی بعد از جلسه‌ی مباحثه به مراتب خشن‌تر از ماقبل جلسه عمل خواهد کرد.
بنابراین یکی از آداب مباحثه و گفتگو این است که ما از ساکت کردن و یا ساکت ماندن طرفی که با وی صحبت می‌کنیم خوش‌حال نشویم و به هیچ صورت جلو رأی و نظر او را نگیریم حتی خیلی بهتر است که طرف مقابل خود را جرأت دهیم تا سفره‌ی دل خود را پیش روی ما پهن کند تا ما به صورت دقیق از آن چه در دل وی می‌گذرد آگاهی حاصل نماییم و مطابق آن چه واقعیت دارد تصمیم بگیریم.
5- صداقت:
صداقت یکی از بهترین صفات انسانی است؛ چنان چه الله متعال مقام مسلمانان صداقت‌پیشه را بعد از مقام انبیاء ذکر نموده است:
[وَمَنْ یُطِعْ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنْ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُوْلَئِكَ رَفِیقًا] (1)
»و كسی كه از الله و پیغمبر اطاعت كند، او [در روز رستاخیز به بهشت رود و همراه و] همنشین كسانی خواهد بود كه الله بدیشان نعمت داده است از پیغمبران و راستروان و راستگویان و شهیدان و شایسته گان، و آنان چه اندازه دوستان خوبی هستند!«.
رعایت صداقت در وقت مباحثه و گفتگو، یکی دیگر از آدابی است که می‌تواند طرفین صحبت را برای رسیدن به نتیجه‌ی صحیح در کم‌ترین وقت ممکن یاری کند؛
اما عدم صداقت طرفین و یا یکی از آنان سبب می‌شود که مسیر اصلی رسیدن به هدف در میانه‌ی راه گم شود و طرفین هرگز نتوانند به نتیجه‌ی مطلوب دست یابند؛ در مباحثات انسانی احیاناً برخی از افراد به خاطر برائت دادن شخص خود سعی می‌کنند، به نوعی صداقت را کنار بگذارند،.
تعامل انسان با این پدیده بر می‌گردد به میزان تقدسی که شخص به هدف خود قایل است، اگر منظور انسان از بحث و گفتگو رسیدن به حقیقت امـــری.(2)
آفات مباحثه
الف. خود بزرگ بینی و فخرفروشی علمی.
ب. استبداد رأی و استکبار از پذیرش حق.
ج. پرخاش گری و انفعال سریع.
ح. بروز کدورت ها و کینه ها و باقی ماندن آنها پس از مباحثه.
خ. تأثر ناخودآگاه از اخلاقیات مذموم یک دیگر.
ر. تحقیر و تمسخر (پرهیز از الفاظ تحقیرآمیز: این بافتنی ها، توجیه الکی و...).
ز. خروج از موضوعات مباحثه (حاشیه رفتن بیش از اندازه).
و. اتلاف وقت و صرف انرژی بسیار در مسائل غیرمهم.
ه . بی نزاکتی در مباحثه (دراز کشیدن، الفاظ بی ادبانه، بلند بلند صحبت کردن و...).
منابع:
1. النساء/69
2 . برگرفته از پایگاه اصلاح آنلاین – مقاله امین الله معتصم
تهیه و تولید: محمد حسین امین – گروه حوزه علمیه تبیان
