تبیان، دستیار زندگی
در این چند وقت اخیر اظهار نظر های متفاوتی در مورد فساد درسینمای ایران مطرح شده است ، رد یا تایید این مطلب نیازمند بررسی های همه جانبه و قانونی است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مجتبی شاعری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سینمای اخلاقی و ضد اخلاق سینمایی


در این چند وقت اخیر اظهار نظر های متفاوتی در مورد فساد درسینمای ایران مطرح شده است ، رد یا تایید این مطلب نیازمند بررسی های همه جانبه و قانونی است.

نگاتیو

موقعی که دبستان می رفتم ،هم شاگردی داشتم که این روزها بیشتر یادش می افتم. وقتی خطایی ازش سر می زد، مثلاً صدای گربه  درمی آورد و از طرف معلممان سرزنش می شد. از فردا هر روز تأکید می کرد، که آقا اجازه! امروز ما صدای گربه در نیاوردیم و این تأکیدش، این اضطرابش، با این که همه دیده بودند که این بار او تقصیری نداشته و اصلاً دلیل شلوغی چیز دیگری است، با این حال همه ی نگاه ها رابه سمت او می برد، که نکند کار، کار خودش است.

حالا حکایت دفاع اهالی سینما از خودشان است. از فوتبالی ها خوشم می آید این همه حرف و حدیث در مورد قراردادها و تبانی هایشان هست، با این حال خودشان را از تک و تا نمی اندازند و با چهره هایی متشخص و حق به جانب در تصویر تلویزیون ظاهر می شوند و لبخندی می زنند و نکته ی جالب این که سعیی هم در پاک کردن ذهنیت مخاطبشان ندارند. حالا یک نفری پیدا شده و چیزی گفته شما چرا به این بازی تن می دهید. کشور قانون دارد اگر فکر می کنید، اگر فکر می کنید نه! اگر  مطمئن هستید که ظلمی واقع شده، و مورد جفا قرار گرفته اید، قانون از هر کسی بهتر می تواند در مورد اقدام یا شاید ارتکابی که صورت گرفته، قضاوت کند.

چند وقت پیش کسی آمد و در مورد فساد در سینمای ایران حرف هایی زد. فساد اقتصادی یا رابطه بازی به جای ضابطه مندی، مطرح نشد. آنچه از فساد بیان شد، فساد اخلاقی بود.

اگر کسی از اهل سینما به جهت همین فضای ناپاک، کار و فعالیت در این محیط را رها کند و گوشه ای بنشیند و بعد در رثای اخلاق و در مذمت فساد، بیانیه ای صادر کند، قابل قبول می نماید اما اگر در محیط بمانی با گروه های مختلف همکاری کنی و باز به شرایط حاکم نقد داشته باشی، تعجب برانگیز خواهد بود.

علاوه بر این، پدیده های اجتماعی مختلف از کلیت نظام ارزشی یا ضدارزشی آن جامعه، دور نیست. نمی توان گفت که جامعه ای عاری از ناپاکی وجود دارد و مثلاً ورزش، هنر، فرهنگ یا محیط دانشگاهی به صورت موردی و مجزا، مشمول ناهنجاری و فساد است. شاید در محیطی به نسبت فضاهای دیگر، نظام اخلاقی دچار بحران بیشتری باشد، اما این نوسان تا حدی نیست که با با قائلیت تفکیک صرف، برای حرفه یا فضایی خاص، بحران موجود برجسته تر، دریافت شود.

نکته ی قابل تأمل دیگر در این مورد، قضاوت غیرمستقیم در مورد نهادهایی است که در سیاست گذاری و نظارت بر فضای سینما نقش دارند. وزارت ارشاد، بنیاد فارابی، مرکز سینمای مستند و تجربی و به نظر نگارنده از همه مهم تر تلویزیون از جمله ی این نهادهای اجرایی و نظارتی هستند.

باید پذیرفت که سینمای امروز پیش از آن که هنر تلقی شود، یک حرفه است. شغلی است که گروهی از راه آن ارتزاق می کنند و با تولید سالانه ی هفتاد، هشتاد فیلم، وسیله ی معیشت این گروه فراهم نمی شود و بخش عمده ی بار مالی این حرفه بر دوش تلویزیون است. شاید بعد از تحقیق، روشن شود که چه درصدی از چرخه ی اقتصادی و معیشتی اهل سینما از طرف تلویزیون تأمین می شود، با این حال و با توجه به حجم بالای تولیدات تلویزیون و حضور اکثریت اهالی سینما در تلویزیون باید بپذیریم که همان آدم هایی که در سینما حضور دارند در تلویزیون هم کار می کنند یعنی به زعم کسانی که به فساد در سینما معتقدند، این فساد باید در تلویزیون هم باشد. شاید قابل پذیرش باشد که فضاهای ساخت یک فیلم سینمایی یا روابط حاکم در یک دفتر فیلمسازی کمتر در تیررس رصد نهادهای نظارتی باشد، ولی این نظارت در تلویزیون، قانون مند و منظم تر صورت می گیرد. با پذیرش چنین اتهامی باید تمام فضاهایی که اهالی سینما در آن حضور دارند را ناپاک بدانیم.

برانسانی که مومن است و قصد اصلاح دارد ، فرض است که اگر مورد یا مواردی از این فساد را سراغ دارد با ارائه ی اسناد متقن به مراجع ذی ربط به وظیفه ی اخلاقی و اجتماعی اش عمل کند

به جز این ها باید پذیرفت که فساد اخلاقی از نوعی که مطرح شده، فسادی مثل اعتیاد نیست که شخصی باشد. منظور از شخصی به هیچ وجه نادیده انگاشتن تأثیرات سو اجتماعی اعتیاد نیست، بلکه غرض، ارتکاب به آن است که می تواند شخصی باشد. فساد اخلاقی این چنین بیشتر به رابطه ی نامشروع، نام می گیرد و رابطه ی نامشروع دوطرفه است. اگر به این شرایط قائل باشیم گروه بسیاری از اهالی سینما که به تعهد و اخلاق مداری شان، معتقدیم زیر سوال می روند.

بر انسانی که مؤمن است و قصد اصلاح دارد، فرض است که اگر مورد یا مواردی از این فساد را سراغ دارد با ارائه ی اسناد متقن به مراجع ذی ربط به وظیفه ی اجتماعی و اخلاقی اش عمل کند.

اتهامی  مطرح شدو کسانی  بر حقانیت خودشان و سینما قصد دفاع داشتند. کم کم این مناظره های اندک که در جواب حرف های مقابل بیان می شد، حالا به نزاع گروهی تبدیل شده است نزاعی که به دعواهای سیاسی و جناحی شباهت دارد. دیگر دو طرف دعوا، ادله و قراین شان را مطرح نمی کنند، بلکه در این جنجال نسبت های جناحی و سیاسی طرف مقابل را به رخ می کشند و آنچه نشانه ها و بلکه پایه های اخلاق اسلامی و ایرانی جامعه را نادیده می گیرند.

اگر به واقع سینمای ایران، درگیر چنین معضلات اخلاقی است، با پرخاش و اتهام، اصلاح و پالایشی صورت نمی گیرد، بلکه نیازمند تحقیق و اعمالی، کارشناسی و قانون مند است.

ساختن چنین فضایی نتایج غیرقابل جبرانی دارد و شاید یکی از این نتایج منفی، در نسل های بعدی باشد که وارد سینما می شوند. با چنین شرایطی خانواده ها، برای حضور فرزندانشان در سینما مقاومت نشان خواهند داد و ناگزیر کسانی به فضای سینما وارد خواهند شد که ذوق زده از صحت این مدعا و اتهام، سینما را به عنوان مجال و زمینه ی همین فساد تلقی می کنند و کم کم سینما و آدم هایشان همان هایی می شوند که امروز فقط به آن متهم هستند و لابد در آن زمان گروهی خواهند گفت که فلانی سال ها قبل این پیش بینی را کرده بود.

مجتبی شاعری

بخش سینما وتلویزیون تبیان