تبیان، دستیار زندگی
تقوا، توكل و صبر ابزارهای معنوی اند كه انسان می تواند به وسیله آنها امتحانات الهی را با موفقیت پشت سر گذارد و اسباب توجه و الطاف الهی را فراهم آورد .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

وقتی سختی ها به مرز کفر می رساندمان


تقوا، توكل و صبر ابزارهای معنوی اند كه انسان می تواند به وسیله آنها امتحانات الهی را با موفقیت پشت سر گذارد و اسباب توجه و الطاف الهی را فراهم آورد .


سختی

«سختی های دنیا، كتاب عبرت و تجربه است»

امیرالمومنین علیه السلام در خطبه هشتاد و هشتم نهج البلاغه می فرماید: «و فی دون ما استقبلتم من عقب و ما استدبرتم من خطب معتبر» « برای شما مردم، در مشقت و سختی هایی كه رو به سوی آنها می روید و در آن حوادث بزرگی كه پشت سر گذاشته اید، عواملی برای عبرت و تجربه وجود دارد».

برای ما انسان ها، همه اتفاقات پیرامون و آزمون و خطاهایی كه در زندگی داریم می تواند مایه كسب تجربه باشد و همچنین وسیله ای برای نزدیك شدن به درگاه خداوند. در این صورت اگر بار دیگر خودمان یا فرد دیگری را در آن موقعیت و تحت همان آزمایش دیدیم به راحتی می توانیم راه حل مناسبی برای آن پیدا كرده و رفتاری شایسته تر از قبل بروز دهیم.

در بحران ها و سختی هایی كه در زندگی هر فردی پیش می آید، روزنه هایی برای نجات و رستگاری آن فرد وجود دارد كه باید دقت كند و با استفاده از تجربه دیگران، آن روزنه ها را ببیند و مراقب باشد كه با بی صبری و كم طاقتی آن دریچه ها را به روی خود نبندد تا زمینه ساز رشد شخصیت و شكوفایی استعدادهای درونی اش باشد.

همه ما انسانها به فراخور حال خود مشكلات و سختی هایی در زندگی داریم كه برای هموار شدن مسیر زندگی و رسیدن به كمال باید این سختی ها و مشكلات را با ابزار متناسب با همان مشكل حل و فصل كرد. بعضی از مشكلات ما انسانها مادی است. و از جمله ابزار مادی ای كه حلال برخی مشكلات است، پول می باشد. مثل مشكل زندگی كردن در خانه كوچك و نیاز به خرید خانه ای بزرگتر. اما برخی دیگر از این مشكلات، معنوی، و یا تركیبی از معنوی و مادی می باشند كه با ابزار مخصوص به خودشان باید با آنها روبرو شد.

تقوا، توكل و صبر ابزارهای معنوی اند كه انسان می تواند به وسیله آنها امتحانات الهی را با موفقیت پشت سر گذارد و اسباب توجه و الطاف الهی را فراهم آورد. (من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب – هر كس تقوا پیشه كند خداوند راه نجاتی برای او فراهم می كند و او را از جایی كه گمان ندارد، روزی می دهد. و من یتوكّل علی الله فهو حسبه – و هركس بر خداوند توكل كند (این توكل) كفایت تمامی امورش می كند. طلاق 2 و 3).

بحران ها و سختی هایی كه در زندگی هر فردی پیش می آید، روزنه هایی برای نجات و رستگاری آن فرد وجود دارد كه باید دقت كند و با استفاده از تجربه دیگران، آن روزنه ها را ببیند و مراقب باشد كه با بی صبری و كم طاقتی آن دریچه ها را به روی خود نبندد تا زمینه ساز رشد شخصیت و شكوفایی استعدادهای درونی اش باشد

خداوند یكی از راه های نجات را تقوا نام می برد و انسان متّقی را مشمول رحمت بی كران خود قرار می دهد. و همچنین كسی كه به خداوند توكل كند دیگر نباید چشم امید به جایی دیگر داشته باشد. البته این دو ابزار زمانی تأثیر خود را خواهند گذاشت كه با صبر عجین باشند چرا كه انسان برای موفقیت و پیروزی نیاز به یاری و همراهی خداوند دارد و خداوند یاری و كمك خود را در صبر قرار داده است ( و اصبروا إنّ الله مع الصابرین – صبر و استقامت كنید كه خداوند با صابرین است. انفال 46). امیر مؤمنان علی (علیه السلام) در روایتی زیبا مى‏فرماید: یكى از صفات برجسته انسانى صبر و استقامت است، ایمان بى صبر و استقامت، بسان تن بى سر است كه بصورت یک لاشه غیر مفید در مى‏آید. (وَعَلَیْكُمْ بِالصَّبْرِ فَانَّ الصبر مِنَ الایمانِ كَالرَّأسِ مِنَ الْجَسَدِ وَلا خَیْرٍ فى جَسَدٍ لا رَأسَ مَعَهُ وَلا فى ایمانٍ لا صَبْرَ مَعَهُ - شرح نهج البلاغه ج 8 ص 232) ؛  به راستى صبر و استقامت رمز موفقیت، و اساس ترقى و تكامل و شالوده نیل به هدف است.

توجه به تاریخ پیشینیان و بررسی عملكرد آنان در برابر آزمایشهای الهی و سختیهای دنیا برای پندپذیری و آماده ساختن روح انسان نسبت به امتحانات پروردگار بسیار موءثر است. اصولاً اگر انسانی در مسایلی كه برای او پیش می‏آید احساس تنهایی كند از نیروی صبر و مقاومتش كاسته خواهد شد امّا توجه به این حقیقت كه این مشكلات و آزمایش‏های سخت الهی برای همه اقوام و ملتها در طول تاریخ وجود داشته است سبب افزایش نیروی پایداری انسان می‏گردد و به همین دلیل قرآن مجید به طور مكرر برای دلداری پیامبر و تقویت روحیه او و موءمنان اشاره به تاریخ گذشتگان و حوادث دردناك زندگی آنها می‏كند. (وَلَقَدْ كذّبت رُسل مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلی ما كُذِّبُوا وَاُوذُوا حتّی اتاهُمْ نَصْرُنا وَلا مُبَدِّلَ لِكَلماتِ الله وَلَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبإی المُرْسَلین - پیش از تو نیز پیامبرانی تكذیب شدند و در برابر تكذیب‏ها، صبر و استقامت كردند و (در این راه) آزار دیدند، تا هنگامی كه یاری ما به آنها رسید(تو نیز چنین باش و این یكی از سنت‏های الهی است) و هیچ چیز نمی‏تواند سنن خدا را تغییر دهد و اخبار پیامبران به تو رسیده است. انعام 34).

اشتباه شما این است كه می خواهید خودتان راه حلی برای پشت سر نهادن امتحانات الهی و سختی های دنیا پیدا كنید، در صورتی كه خداوند راه پشت سر گذاردن این امتحانات را تقوا، توكل و صبر بیان نموده است. در این مدت كه با مشكلات و سختی ها روبه رو هستید، چه مقدار از روش خداوند برای مقابله با آنها استفاده نمودید؟ چرا به جای اینكه مدام از وضعیت به وجود آمده گلایه كنید كه سرانجامش كفر به خداوند است، سعی نكردید با رعایت تقوا این امتحانات را اسبابی برای پرورش خود بدانید و بدین سبب شكرگذار خداوند باشید. چرا با صبر و توكل بر خداوند سعی نكردید این سختی ها را آسان كنید. چرا حتی یكبار هم سعی نكردید به حكمت این سختیها توجه كنید و اینكه از خداوند حكیم انجام كار بیهوده محال است. كسی كه خالق تمام عالم است و به تمام هستی وجود داده است، نیازمند نیست كه نیاز خود را با سختی دادن به مخلوقاتش برآورده كند. این مخلوقاتند كه به بخشش و رحمت بی كران الهی نیازمندند.

دانش آموز زمانی كه تكالیف محوله از سوی معلم را انجام ندهد و یا با سهل انگاری انجام دهد، علاوه بر اینكه باید خود را برای رفوزه شدن و تحمّل مشقت دوباره تحصیل در همان پایه آماده كند، سختی تحمّل تنبیه معلم و شرمندگی در حضور دوستان و خانواده را نیز باید به دوش كشد. با اینكه تنبیه معلم باعث آزردگی و به مشقت افتادن دانش آموز می شود اما تنها با این روش می توان دانش آموز را نسبت به غفلت و خطایش هوشیار و آگاه كرد.

توکل از نان شب واجب تر

همانطور كه دانش آموزان كلاس برای موفقیت در امر تحصیل نیازمند محبّت و از خودگذشتگی معلم اند، ما انسانها نیز برای رسیدن به سعادت و پشت سر نهادن مشكلات ناگزیر نیازمند به توجه و لطف پروردگار می باشیم و تا این لطف و توجه از جانب خداوند نباشد موفقیت و پیروزی حاصل نخواهد شد. قطعا دانش آموزان اگر در برابر امتحانات دشوار معلم كه قادر به پاسخگویی آنها نمی باشند، از خود بی ادبی نشان ندهند و صبر را پیشه كنند، بیشتر مورد توجه و محبّت معلم قرار می گیرند تا زمانی كه به نحوه امتحان گرفتن معلم بی ادبی و كج دهنی كنند.!

سؤالی كه از شما دوست عزیز دارم این است كه لطف و توجه خداوند چه موقع بیشتر شامل انسان می شود؟ زمانی كه در برابر امتحانات الهی و سختیها ادب می كند و با صبر آنها را پشت سر می نهد و یا زمانی كه با بی ادبی و كج دهنی زبان به شكوه و خدای نكرده كفران می گشاید؟

اشتباه دیگر شما این است كه خالق خود را نمی شناسید و نمی دانید كه دوستی و دوست داشتن خداوند از جنس دوستیهای زمینی نیست. ما انسانها در صورتی دیگران را دوست داریم كه برایمان كاری انجام دهند و منافع ما را تأمین كنند. اینكه خداوند را به خاطر تأمین منافع مادیمان دوست بداریم، از جنس دوستیهای زمینی است. در حالی كه دوست داشتن خداوند با شناخت حاصل می شود و شناخت خداوند با عبادت خالصانه امكان پذیر می باشد. یعنی اول باید خداوند را عبادت كرد تا دوست داشتنی كه در نهاد انسان نهفته است خود را نمایان كند. هر چه شناخت و فهم نسبت به خداوند و اوصاف و افعالش بیشتر شود فرمانبرداری و اطاعت پذیری ما نیز از دستورات الهی بیشتر خواهد شد.

ای كاش همان گونه كه ما انسانها حاضر نیستیم مادر و پدر و نزدیكانمان را رها كنیم و موجبات بی حرمتی اشان را فراهم آوریم، قدری نیز بیشتر در برابر خداوند ادب می كردیم تا شاید بدینوسیله بیشتر موجبات الطاف و توجه خداوند را كسب نماییم.

و ای كاش به معارف و آموزه های دینی امان بیشتر آشنا بودیم و می دانستیم كه صبر در برابر امتحانات الهی تا چه اندازه مشكل گشاست. (و لنبلونّكم بشیء من الخوف و الجوع و نقصٍ من الاموال و الانفس و الثمرات و بشّر الصابرین – قطعا همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و كاهش در اموال و جانها و میوه ها آزمایش می كنیم و بشارت ده به استقامت كنندگان (كه پیروز این میدانند) بقره 154).

یكی از بهترین روشها برای افزایش صبر و استقامت پیروی از مسیر اهل بیت (ع) است. با مطالعه در سیره و روش زندگی آن بزرگواران، به روش برخورد با مشكلات و مصیبتهایی كه از جانب حكومتهای جبّار بر آنان تحمیل شد آشنا خواهید شد. و خواهید دید كه بندگان برگزیده خداوند هم از امتحانات الهی مصون نبوده و با مشكلات و سختیهایی به مراتب شدیدتر از آنچه برای شما اتفاق افتاده است روبرو بوده اند

«مواجه با مشكلات»

تقوا و پرهیزكاری: همانطور كه گفتیم از موءثرترین رمزهای موفقیت انسان كه راه برون رفت وی را در گرفتاری‏ها و مشكلات هموار می‏سازد و صبر و استقامت او را در برابر مشكلات دوچندان، تقوا و پرهیزكاری است كه آیات بیشماری بر آن تأكید می‏ورزد. (وَمَنْ یَتَّقِ الله یَجْعَل لَهُ مِنْ أمْرِهِ یُسراً - هر كس از خدای تقوا پیشه كند و پرهیزكار باشد خدا مشكلات كار او را آسان گرداند. طلاق 4). (یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِن تَتَّقُوا الله یَجْعَل لَكُمْ فُرْقاناً - ای اهل ایمان اگر خدا ترس و پرهیزكار شوید خدا به شما فرقان بخشد. انفال 29). همانطور كه گفتیم تقوا و دل بریدن از غیر خدا باعث می شود تعلقات انسان به این دنیا اندك شود و در نتیجه تحمل سختیها و ناملایمات آسانتر.

(تقوا یعنی انسان در زندگی به گونه ای رفتار كند كه رفتارش به هیچ وجه باعث نا رضایتی خداوند نباشد)

دنیاشناسی: یكی دیگر از عوامل موفقیّت و تمرین صبر، شناخت صحیح دنیا است كه این جهان گذرگاهی بیش نیست و محل پاداش و مجازات نمی‏باشد، این حقیقت در جمله «اِنّا لله وَاِنّا اِلیهِ راجِعُون» به آن تصریح شده است، كه ما به فرمان خدا آمده و به سوی او رجوع خواهیم كرد. بقره 155). پس غم و غصه برای جهان گذرا چه فایده ای جز حسرت خواهد داشت.

علم به آگاهی خداوند: توجه به این حقیقت كه همه این حوادث در پیشگاه خداوند رخ می‏دهد و او از همه چیز آگاه است. كسانی كه در یك مسابقه دشوار و طاقت فرسا شركت دارند همین كه احساس می‏كنند جمعی از دوستانشان در اطراف میدان مسابقه آنها را می‏بینند تحمل مشكلات برای آنها آسان می‏شود و با شوق و عشق بیشتری به نبرد با حوادث برمی‏خیزند. جایی كه حضور چند نفر تماشاچی چنین اثری در روح انسان بگذارد توجه به این حقیقت كه خداوند مجاهدتها و صبوری ما را در صحنه‏های آزمایش می‏بیند عشق و شوری وصف ناپذیری برای ادامه این جهاد در ما ایجاد خواهد كرد.( مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، ص 532)

توسل و الگوبرداری از رفتار ائمه (علیهم السلام): یكی از بهترین روشها برای افزایش صبر و استقامت پیروی از مسیر اهل بیت (علیهم السلام) است. با مطالعه در سیره و روش زندگی آن بزرگواران، به روش برخورد با مشكلات و مصیبتهایی كه از جانب حكومتهای جبّار بر آنان تحمیل شد آشنا خواهید شد. و خواهید دید كه بندگان برگزیده خداوند هم از امتحانات الهی مصون نبوده و با مشكلات و سختیهایی به مراتب شدیدتر از آنچه برای شما اتفاق افتاده است روبرو بوده اند. و همچنین در مواجه با مشكلات با توسل و استمداد، از آنان بخواهیم در پیشگاه الهی شفیع ما باشند تا خدای نكرده با كم صبری و كم طاقتی موجبات نارضایتی خداوند فراهم نشود.

فرآوری: محمدی

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع : وبلاگ آموزه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.