سود امام زمان(عج) برای جهان!
حضور حضرت حجّت(ع) چه سودی برای جهان هستی دارد؟ ایشان كه غایبند و حكومتی هم كه تشكیل نداده‌اند؛ درست است كه در آینده، حكومت تشكیل می‌دهند، امّا در حال حاضر فایدة ایشان در جهان هستی چیست؟ پرسش ایشان را بر اساس بیانات آیت الله جوادی آملی پاسخ می‌دهیم.
برای پاسخ به این پرسش ذكر چند مطلب ضرورت دارد:
1. انسان، طبق فرمودة قرآن كریم به سوی خدای سبحان در حركت است و پایان سفرش ملاقات با خداست: «یا أیّها الإنسان إنّك كادحٌ إلی ربّك كدحاً فملاقیه؛(1) ای انسان حقّاً كه تو به سوی پروردگار خود به سختی در تلاشی و او را ملاقات خواهی كرد.»
بشر برای رسیدن به این هدف، به دو محور اصلی مُلكی (ظاهری) و ملكوتی (باطنی) نیاز دارد. انسان در محور مُلكی و ظاهری به رهبری نیازمند است كه همان موضوع امامت، یعنی ادارة جامعه و كشورداری و رهبری نظام است. محور دوم كه بسیار مهمتر از اوّلی است و تكیه‌گاه آن به شمار میرود، رهبری باطنی و ملكوتی است. این سیر، سیری عمودی و طولی است كه صیرورت نیز خوانده میشود؛ یعنی انسان در درون خود سفری با مراتب و منازل متعدّد دارد و برای پیمودن این منازل، نیازمند رهبری انكارناپذیر است. سیر یعنی حركتی (ظاهری) كه در همة اجرام زمینی و آسمانی وجود دارد؛ امّا صیرورت؛ یعنی تحوّل و شدن و از نوعی به نوعی دیگر و از منزلتی به منزلت دیگر؛ یعنی تكامل یافتن.
یك خودرو كه شتابان در بزرگراه پیش میرود و میوهای كه مرحلههای گوناگون را پشت سر میگذارد، هر دو حركت دارند، امّا اوّلی به نحو سیر است و دومی به نحو صیرورت؛ یعنی میوه از خاك حركت كرده، به مرحلة شكوفه رسیده و پس از آن به میوة خام و پخته تبدیل شده است. این شدن را كه حركتی درونی است، صیرورت مینامند. انسانها نیز بدون استثنا، در تحوّل درونی و صیرورتی به سر میبرند كه نهایت آن لقای حق، تبارك و تعالی است.
2. وقتی معلوم شد انسان در صیرورت است و به سوی خدا حركت میكند، ناگزیر باید حركت دهندهای داشته باشد؛ زیرا در هر حركتی وجود متحرّك، محرّك، مسیر، ابتدا و انتها (هدف) ضرورت دارد و مهمتر از همه، وجود رهبری است كه متحرّك را به هدف نهایی هدایت كند.
3. افزون بر امور عادّی و مادّی انسان (زندگی روزمره) تمام اعمال عبادی و باطنی انسان نیز به رهبر نیاز دارد؛ یعنی همانگونه كه تأمین معاش و امور ظاهری و زندگی اجتماعی انسان، نیازمند رهبر است، تمام عبادتها و اعمال باطنی وی نیز كه با صیرورت و تحوّل درونی همراه است، به محرّك و رهبری نیاز دارد تا آنها را هدایت و به سرمنزل مقصود (قرب الی الله) برساند.
4. امامان معصوم(علیهم السلام) علاوه بر رهبری ظاهری و ادارة ملكی جامعه، رهبری ملكوتی جامعة بشری را نیز بر عهده داشتند. همان گونه كه گذشت، سیر باطنی انسان (صیرورت او) از نظر اهمّیت با سیر ظاهری، مُلكی و دنیایی قابل مقایسه نیست.
5. گرچه بیگانگان، رهبری ظاهری را از ائمة اطهار(علیهم السلام) گرفتند و آنان را خانه نشین كردند، امّا رهبری ملكوتی انسانها و جوامع بشری حقیقتی است كه از وجود مقدّس آنان جدا نمیشود.
6. نماز، روزه، زكات، حج و دیگر عبادات، هر كدام نوعی صعود و تقرّب به سوی خدای سبحان دارند. «إلیه یصعد الكلم الطیّب و العمل الصالح یرفعه؛(2) هر كس سربلندی میخواهد؛ سربلندی یك سره از آن خداست سخنان پاكیزه به سوی او بالا میرود و كار شایسته به آن رفعت میبخشد و كسانی كه با حیله و مكر كارهای بد میكنند، عذابی سخت خواهند داشت و نیرنگشان خود تباه میگردد.» این صعود، حركتی به نحو صیرورت است و مسلّماً به محرّك و رهبر نیاز دارد؛ یعنی باید انسان كاملی باشد كه عمل صالحش اعمال بندگان را بالا ببرد و رهبری كند تا به درگاه قبول حضرت حق برسد.
این انسان كامل همان امام معصوم است كه نمازش نماز هر فرد متّقی را امامت میكند و حج و زكات و تمام اعمالش، اعمال بندگان صالح را تا وصول به بارگاه حضرت حق، رهنمون میشود. بر این اساس، هر كه اوّل وقت نماز به پا دارد، به امام زمان خویش اقتدا كرده است. چون امام زمان(عج) هماره اوّل وقت نماز میگزارد و هر كس در هر اقلیمی كه باشد، اگر اوّل وقت نماز بخواند، در این عمل با فضیلت به امام خود اقتدا كرده است، یعنی نماز او به كاروان نمازهایی پیوسته كه با امامت نماز ولیّ خدا، به سوی خدا در حال صعود است.
7. از آنچه بیان شد، در مییابیم كه وجود مقدّس حضرت مهدی(عج) رهبری ملكوتی تمام انسانها و هر آنچه را که دارای صیرورت و تحوّل است، به عهده دارد. او به اذن خدا، مدبّر امور است و خلقت و هدایت و تدبیر و درمان و حیات و مرگ به واسطة او تحقّق مییابد. به همین سبب امامان معصوم(علیهم السلام) را واسطه‌های فیض حق و مجاری روزی خلایق میدانیم.(3)
وجود آنها همچون دو دستی است كه با یكی ارزاق و مقدّرات خلایق از درگاه ربوبی دریافت و در عالم هستی توزیع میشود و با دیگری اعمال صالح بندگان تاعرش الهی رهبری و هدایت میگردد. اگر ولیّ الله الاعظم(عج) عملی را امضا كند، قطعاً مورد قبول خداوند متعال است وگرنه هیچ یك از اعمال انسان پذیرفته نمیشود. بدین سبب، در زیارت جامعة كبیره میخوانیم:«بكم فتح الله و بكم یختم، و بكم ینزّل الغیث، و بكم یمسك السماء أن تقع علی الأرض إلّا بإذنه، و بكم ینفّس الهمّ، و یكشف الضرّ؛(4) خدا به وسیلة شما آغاز كرد و به شما ختم میكند و به خاطر شما باران را فرو میفرستد و به وسیلة شما آسمان را از اینكه جز به اجازة او بر زمین افتد، نگه داشته است و به خاطر شما اندوه را بیرون برد و سختی را برطرف كند.»
«إن ذُكر الخیر كنتم أوّله، و أصله و فرعه، و معدنه و مأویه ومنتهاه؛ (5) هر گاه خیر و خوبیها یاد شود، شما اوّل و اصل و فرعها و معدن و جایگاه و سر حدّ نهاییاش هستید.»
و شاید راز بعضی از روایت‌ها و دعاهای امامان معصوم(علیهم السلام) در همین امر نهفته است: «اگر زمین بدون امام باشد، نظمش از هم بپاشد و در هم فرو ریزد.»(6)؛
«كجاست آن وسیلهای كه فیوضات آسمان را به اهل زمین میرساند.»؛(7)
«به ماندن او است كه دنیا باقی مانده است و به خیر و بركت او تمام مخلوقات روزی داده میشوند.»(8)
و شاید سرّ خواندن دعای فرج در شب قدر نیز همین امر باشد.
پینوشتها:
1. سورة انشقاق (84)، آیة 6.
2. سورة فاطر (35)، آیة 10.
3. جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن كریم، ج 14، صص 97-120، با تلخیص.
4. مفاتیح الجنان، زیارت جامعه كبیره.
5. مفاتیح الجنان، زیارت جامعه كبیره.
6. کلینی، اصول كافی، ج1، ص 179.
7. مفاتیحالجنان، دعای ندبه.
8. مفاتیحالجنان، دعای عدیله.
بخش مهدویت تبیان
ماهنامه موعود شماره 112
