فعل نهی

بچه های خوب، یک بار دیگر با مبحث فعل نهی آمدیم تا یکی دیگر از قواعد عربی را با هم مرور کنیم. برای دانستن " فعل نهی " در عربی خوب است بدانیم این فعل در زبان فارسی ما چه جایگاهی دارد.

فعل نهی همان طور که از نامش پیداست برای نهی کردن و بازداشتن مخاطب از انجام یک کار است. مثلاً می گوئیم:

" نرو / نخور / نخوان "

در زبان عربی نیز کاربرد فعل نهی به همین شکل است اما باید بدانیم چگونه ساخته می شود:

ابتدا باید بدانیم فعل نهی از فعل مضارع ساخته می شود، افعالی همچون: تذهب، تضحکان، تبکون و ...

برای نهی کردن باید:

حرف " لا " را بر سر فعل مضارع بیاوریم و سپس آخرین حرف فعل را ساکن کنیم ( در صورتی که فعل ما مفرد مذکر بود ) و در صورتی که فعل، مثنی یا جمع مذکر یا مفرد مؤنث باشد باید حرف " نون " را از انتهای فعل حذف کنیم و بدین شکل فعل ما مجزوم می شود:

لا تَجلِس           لا تَجلِسی

لا تَجلِسا          لا تَجلِسا

لا تَجلِسا          لا تَجلِسنَ

اکنون به افعال نهی، در آیات مبارک زیر توجه کنید

قال قائلٌ مِنهُم لا تَقتُلوا یُوسُفَ (یوسف – 10)

( یکی از آن ها گفت: یوسف را نکشید)

لاتقتلوا: فعل نهی جمع مذکر مخاطب ( علامت جزم آن به حذف نون است )

• و یا قَومِ أَونُوا المِکیالَ و المیزانَ بالقِسط و لا تَبخَسُوا النّاسَ أَشیاءَ هُم و لا تَعثَوا فی الأَرضِ مُفسِدین ( هود – 85 )

ای قوم من! حق پیمانه و وزن را با عدالت ادا کنید و از اموال مردم چیزی کم نگذارید و در زمین به فساد نکوشید.

أَوفُوا : فعل نهی جمع مذکر مخاطب ( علامت جزم به حذف نون است )

لا تَبخَسُوا : فعل نهی جمع مذکر مخاطب ( علامت جزم به حذف نون است ) 193

• کُلوا وَ اشرَبوا و لا تُسرِفوا

بخورید و بیاشامید اما اسراف نکنید.

کلوا: فعل امر جمع مذکر مخاطب

اشربوا: فعل امر جمع مذکر مخاطب

لا تُسرِفوا: فعل نهی جمع مذکر مخاطب

• یا أیّها الذین آمَنوا لا تَتَّخِذوا بطانَةٍ من دونکم ( آل عمران – 118 )

( ای کسانی که ایمان آورده اید! محرم اسراری از غیر خود انتخاب نکنید )

لا تَتَّخِذوا : فعل نهی جمع مذکر مخاطب

• یا أَیها الذین آمَنوا لا تَأکُلوُا الرّبآ أَضعافاً مُضاعَفَة ( آل عمران – 130 )

( ای کسانی که ایمان آورده اید ! ربا را چند برابر نخورید )

لا تأَکُلُوا : فعل نهی جمع مذکر مخاطب

و أَوحَینا إلی اُمّّ ِ موسی أَن أَرضِعیه فأِذا خِفتِ علیه فَاَلقیه فی الَیّمِ و لا تَخافی و لا تَحزَنی (قصص – 7)

(ما به ما در موسی الهام کردیم که او را شیرده و هنگامی که بر او ترسیدی او را به دریا افکن و نترس و غمگین مباش)

لا تخافی: فعل نهی مفرد مؤنث مخاطب

لا تحزنی: فعل نهی مفرد مؤنث مخاطب

و اینک با توجه به جمله، گزینه ی مناسب را برای جای خالی در جملات زیر ببینید

• ... أیّتها الأخوات! ( لا تذهبوا – لا تذهبن – لا تذهبی )

همان طور که پیش از این دیدید در صیغه ی جمع مؤنث، حرف " نون " از انتهای فعل حذف نمی شود بلکه تنها " لا " بر سر فعل می آید.

• لا ترکض ... فی الشارع ( أیّتها الولد – أیّتها البنت الجمیلة – أیتها الطّائِرة )

در جمله ی بالا با توجه به معنای جمله گزینه ی سوم حذف خواهد شد زیرا گزینه ی سوم به معنای " ای پرنده " است که قطعاً نمی تواند مورد خطاب جمله ی ما باشد، گزینه ی دوم نیز مؤنث است و این در حالی است که فعل ما مفرد مذکر می باشد پس گزینه ی اول، صحیح خواهد بود.

• ... من رحمة ا... ! ( اُقنُطوا – لا تَقنُطوا – تقنطون )

آن چه در این جمله مورد توجه است و می توان با توجه به آن گزینه ی صحیح را تشخیص داد، معنای عبارت است. ( لا تقنطوا = نا امید نشوید )

به حروف داخل پرانتز دقت کرده و با توجه به آن، کلمه ای متناسب با جای خالی بسازید

• " إلتَسبِم و ... (ح، زمان)، إنّ اللّه کریم " ( لا تَحزَن ، احزنوا ، لا یحزنون )
• صَلُّوا و ... ( ک، ف، ر ) " ( اکفُروا ، لا تکفرون ، لا تکفروا )
• " أکرموا الآخرینَ و ... ( ح، س، د ) " ( لا تحسدوا ، لا تحسدون، احسدوا )
• " ربّنا ... نا إن نسینا أَو أخطَأنا ( á خ، ذ ) " ( آخِذ، لا تُؤاخِذ، خُذ)
• " ... الحقَّ بالباطل و أنتم تعلمون ( ل، ب، س ) " ( لا بسوا، البسوا، لا تلبسوا )

و اما علاوه بر فعل نهی، فعل دیگری در قواعد عربی داریم که شباهت زیادی به فعل نهی دارد اما تفاوت هایی هم دارد که به آن فعل نفی می گویند

فعل نفی فعلی است که انجام ندادن کاری را خبر می دهد، ساختار آن بدین شکل است که حرف "لا" بر سر آن می آید اما مجزوم نمی شود مانند

اکنون با توجه به فعل نهی و فعل نفی گزینه ی صحیح را برای پر کردن جای خالی انتخاب کنید

• من هذا الماء لأنّکم تعلمون إنّ هذا الماء غیر صالح للشُرب ( لا تشربون، لا تشربوا، لا یشربون )
• إنّ المؤمن ... ( لا تغضبُ، إغضب، لا یغضبُ )

• أحسِنوا بالوالدین و ... لهما أُفّ ( لا تقولون، لا تقولوا، قولو )
• ... صدیقک و ... ه ( ساعد، لا تَشتُم / ساعِدی، لا یشتم / فَکَّر ، لا تُؤذی)

• ... إلی بیتکما لأَنّ الیل قد جان ( ارجعوا، ارجع، إِرجعا)
• ... أقرباءَ کُم و ... هم ( زُر ، اکرِما / زوروا ، اکرِموا / لا تزر، لا بَکرم )

• ... رسالة إلی صدیقک و قولی لها بأن ... ها ( أکتب ، لا تذکّر / أکتُبی ، تذکّرین / اکتبوا ، تذکروا )
• انت ... دروسک جیّدةً لأنّک تلمیذ مجتهد ( لا تقرأُ ، تقرأُ ، لا تقرأین )

• ... صدیقک عندما یخطأ ( لا تَلُم ، لا تلومان ، لا تلومون )
• هو ... ألی الضّعفاء لأنّه یعرف بأن اللّه یری عمله ( لا یرحمُ ، یرحم ، ترحم)

• ... أحدٌ سیارة تحتاج إلی التصلیح ( یرکب ، ارکب ، لا یرکبُ )
• ... المؤمن من رحمة ا... ( لا یَیأَس ، لا یَیأَسُ ، لا یَیأَسوا )

• ... عن أشیاء کما المفقودة فی الخزانة ( إِبحَثا ، تَبحثان، لا تبحثا )

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده