حقایق ارزشمند روزه در حدیث قدسی
یکی از برنامه های مترقی اسلام که ضامن سعادت دنیا وآخرت و بهداشت جسم و تزکیه نفس انسان می باشد روزه است.
ارزنـده تـریـن اثـر هـر عـبـادتـى، هـمـان اطـاعت از دستور خداوند بزرگ است و آثار دیگر به دنبال آن نصیب شخص عابد مى گردد. امّا انسان روزه دار علاوه بر تمام آثار گرانبهایى كه از ایـن رهـگـذار بـه دسـت مى آورد، مشمول لطف ویژه الهى مى گردد. از قول حضرت صادق علیه السلام روایت شده كه پروردگار عالم مىفرماید: «الصوم لى وأنا اجزى علیه» «1» روزه ویژه من است،و پاداش آن بر عهده من است.طبق برخی روایات هر حسنه به ده برابر تا هفتصد برابر پاداش دارد مگر روزه که خداوند مستقیماً ثواب آن را می دهد. «2» تمام حسنات را به دستور خداوند پاداش می دهند اما از اهمیت روزه این است که می فرماید ثواب وپاداش روزه را من می دهم.
بیان روایت امام صادق علیه السلام
حقیقت و ذات این دو جمله چیست؟مگر نماز، فرمان او نیست، چرا نفرموده «الصلوة لى»؟ «الحجّ لى»؟ و «الجهاد لى»؟ اگر این حدیث به دقت بررسی شود، پنج حقیقت را مىتوان در این كلام خداوند مشاهده نمود.
حقیقت اول: ترك شهوات حلال
در هیچ عبادتى ترک شهوات حلال نمىباشد، مانند «مجاهد فى سبیل الله» كه در حال جهاد، مىتواند بخورد و بیاشامد و در روز جهاد از غریزه جنسى به طریق حلال بهرمند شود. یابه طور مثال انسانى كه مىخواهد عبادت مالى انجام دهد، مىتواند در كنار پرداخت زكات و خمس از همه لذائذ حلال بهرمند گردد. اما روزه دار در هنگام روزه باید در مقابل شهوات، خواستهها، و لذائذ حلال از اذان صبح تا اذان مغرب ایستادگى نماید. مسأله ترك شهوات مسأله عظیمى است. اینكه انسان پنجاه- شصت سال با لذّتها، خواستهها، خوراكىها و آشامیدنىها انس داشته باشد، حالا از او دعوت می شود كه سى روز، با همه این لذایذ فاصله بگیرد. این كه روزه سبب این كار عظیم است، نشان دهنده ارزش روزه مىباشد.
در هیچ عبادتى ترک شهوات حلال نمىباشد، مانند «مجاهد فى سبیل الله» كه در حال جهاد، مىتواند بخورد و بیاشامد و در روز جهاد از غریزه جنسى به طریق حلال بهرمند شود.یابه طور مثال انسانى كه مىخواهد عبادت مالى انجام دهد، مىتواند در كنار پرداخت زكات و خمس از همه لذائذ حلال بهرمند گردد. اما روزه دار در هنگام روزه باید در مقابل شهوات، خواستهها، و لذائذ حلال از اذان صبح تا اذان مغرب ایستادگى نماید
حقیقت دوم: معرفت و آگاهى در گرسنگى
طبق آیات قرآن، نهایت شرافت و ارزش، در شناخت، فهم و آگاهى انسان است. «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ» «3»
در قیامت بعد از صف انبیا علیهم السلام عالمان قرار دارند. انسان شكمپرست، «4» نمىتواند اهل معرفت شود، چه معرفت كسبى و چه معرفت الهامى. معرفت كسبى این است كه انسان سر كلاس درس برود و تغذیه علمى شود. معرفت الهامى این است كه كارى انجام دهد كه لیاقت پیدا كند كه خدا بدون معلم، بخشى از علم را به انسان الهام نماید. راه رسیدن به معرفت كسبى و الهامى كمخورى مىباشد. ائمه مىفرمایند: «لایدخل حكمة جوفاً ملأ بطناً» «5» حكمت الهى به باطن كسى كه دائم شكم او پر است، وارد نمىشود.
كسى كه چهل شبانه روز در همه چیز، نه فقط در نیت، در عمل، لقمه، اخلاق، برخورد، خالص شود: «جرت من قلبه على لسانه ینابیع الحكمة» «6»
روزه به انسان زمینه مىدهد و او را براى كسب تعلیمات الهى آماده مىكند. اگر شرایط معنوى روزه رعایت شود، واقعاً قلب انسان آماده گرفتن حكمت الهامى خواهد بود.«وَ مَنْ یُۆْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً كَثِیراً» «7»
حقیقت سوم: شباهت صفات سلبیه خداوند با روزه
روزه همرنگ خدا است اما حج، جهاد و نماز همرنگ خدا نیست، روزه یك امر غیبى است، یك امر سلبى است؛ یعنى همرنگ با صفات سلبیّه پروردگار است و غیبى است؛ زیرا خدا نمىخوردونمی آشامد، روزه دار هم نمىخوردونمی آشامد ، خداوند اهل شهوت نیست، روزه دار هم در زمان روزه اهل شهوت نیست، این همرنگى را با صفات سلبیّه دارد، انسان هر جایى كه نماز مىخواند، همه مىفهمند مشغول نماز خواندن است، در مكه انسان را مىبینند كه مشغول مناسك حج است، شخص رادر جبهه مىبینند كه براى خدا اسلحه به دست مىگیرد، اما افراد نمىتوانند از روزه یكدیگر با خبر شوند،مىتوانند روزه خود را نگه دارند و اعلان نكنند.پس اینكه مىفرماید: «الصوم لى»؛ یعنى مانند من پنهان است و داراى صفت سلبى است.
حقیقت چهارم: روزه، اعلان محبت واقعى به خداوند
روزه اعلان محبّت واقعى به خدا است، آیا نماز اعلان محبت نیست؟ خیر، نماز منافقین اعلان محبت نیست، آنهادر پوشش نماز مىروند، اما هیچ منافقى در پوشش روزه نمىرود، در تمام ماه رمضانهاى مدینه منافقین مخفیانه غذا مىخوردند و بعد پشت سر پیامبر صلى الله علیه و آله مىآمدند و به عنوان روزه دار اقتدا مىكردند، چون روزه را قبول نداشتند، به خاطر نیرنگ به مسلمین نماز مى خواندند. روزه مختص مۆمن محبّ است، «الصوم لى»؛ یعنى محبت من در این نقطه مىجوشد، آن كسى كه عاشق واقعی است، اهل روزه است، كسى كه عاشق خداوند نیست، اهل روزه هم نیست .
این معناى «الصوم لى» است كه تنها عبادتى كه دست غارتگران، بت پرستان و باطل گرایان به آن نرسیده است، كه این عبادت براى خدا خالص مانده است. ولى «الصلوة لى»؛ زیرا مشركین مكه براى بتهاى خود نماز مىخواندند، این ارزش روزه و معناى «الصوم لى» است
حقیقت پنجم: روزه در مذاهب دیگر
ما در هیچ كتاب و روایتى ندیده و نشنیدهایم كه عبادت كنندگان معبودهاى باطل، برای معبودشان روزه بگیرند، بت پرست روزه دار در تاریخ نداشتیم، فرعون پرست روزهدار نداشتیم، روزه در مذاهب باطل شركآمیز و در میان بتپرستان نبوده است. اگر مىبینید یهودى، مسیحى و بودائىها روزه دارند، همه اینها ریشه در بعثت انبیا صلى الله علیه و آله دارند. از چیزهاى دیگر سوء استفاده شده، قربانى كردن یا دور بت طواف كردن، یا در انفاق كردن و نذر كردن براى بت، سوء استفاده شده است، اما روزه فقط براى خدا مىباشد.
این معناى «الصوم لى» است كه تنها عبادتى كه دست غارتگران، بت پرستان و باطل گرایان به آن نرسیده است، كه این عبادت براى خدا خالص مانده است. ولى «الصلوة لى»؛ زیرا مشركین مكه براى بتهاى خود نماز مىخواندند، این ارزش روزه و معناى «الصوم لى» است.
نتیجه:
با این حقایقى كه مطرح شد،برترین اثر روزه لطف ویژه الهیست، ارزش روزه را فقط خدا مىداند چه مقدار است، حق همین است كه مىفرماید: «الصوم لى» روزه عبادت بكر و دست نخورده و ویژه من است كه نتوانستند از این عبادت سوء استفاده كنند. این اصل روزه است.
پی نوشت ها :
1-الكافى: ج4،ص 63، باب ما جاء فی فضل الصوم و الصائم؛ «عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى یَقُولُ الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی عَلَیْهِ.»این حدیث در کتب روایی دیگر با کمی تفاوت ذکر شده است: (اَلصَّوْمُ لى وَ اءَنَا اءَجْزى بِهِ) بحارالانوار، ج 96 ، ، ص 255/ الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة (كلیات حدیث قدسى) ص 319
2-مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ، ج7 ، ص503
3- مجادله ،آیه 11
4- بحار الأنوار: ج75،ص 453، باب 33؛ نوادر المواعظ و الحكم: 444؛ عُدَّةُ الدَّاعِی؛ «أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى دَاوُدَ علیه السلام یَا دَاوُدُ- إِنِّی وَضَعْتُ خَمْسَةً فِی خَمْسَةٍ- وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَهَا فِی خَمْسَةٍ غَیْرِهَا فَلَا یَجِدُونَهَا- وَضَعْتُ الْعِلْمَ فِی الْجُوعِ وَ الْجَهْدِ- وَ هُمْ یَطْلُبُونَهُ فِی الشِّبَعِ وَ الرَّاحَةِ فَلَا یَجِدُونَهُ- ..... وَ وَضَعْتُ الرَّاحَةَ فِی الْجَنَّةِ- وَ هُمْ یَطْلُبُونَهَا فِی الدُّنْیَا فَلَا یَجِدُونَهَا.»
5- عوالى اللآلى: ج1،ص 425، المسلك الثالث فى أحادیث رواها الشیخ؛ «و قال علیه السلام لا تدخل الحكمة جوفا ملیء طعاما.»
6- بحار الأنوار: ج67،ص 242، باب 54، الإخلاص و معنى قربه تعالى؛ « [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْإِسْنَادِ إِلَى دَارِمٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله مَا أَخْلَصَ عَبْدٌ لِلَّهِ عز و جل أَرْبَعِینَ صَبَاحاً إِلَّا جَرَتْ یَنَابِیعُ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ.»
7- بقره ،آیه 269
فرآوری: زهرا انصاری نسب
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع:کتاب تواضع و آثار آن، استاد انصاریان
کتاب روزه درمان بیماریهای روح وجسم،حسین موسوی راد لاهیجانی
