دیالوگ در نمایش نامه

یکی از ارکان اصلی در شکل گیری عناصر درام، دیالوگ است. شخصیت پردازی در درام بیش از هر عنصر دیگری با دیالوگ مشخص می شود. هرچند که در تئاتر پیشرو، اتکای صرف به دیالوگ، اتکایی که، اکت های لازم نمایش را به خود معطوف کند، مورد پذیرش نیست، اما با این وجود دیالوگ در اکثر نمایش نامه ها، پیش برنده است. پیش بردن داستان نمایش به وسیله ی دیالوگ به این معنی نیست که نمایش نامه نویس مجاز به دادن اطلاعات لازم برای تماشاچی یا خواننده در قالب دیالوگ باشد. مرد و زنی را در نظر بگیرید که سال هاست با هم زندگی می کنند و در یک برش از زندگی شان شاهد صحنه هایی نمایشی هستیم و حالا ناگزیر از تشریح عادات یا ویژگی های فردی هر کدام، آن ها را در قالب مکالماتشان بشنویم، بلکه در شاکله ی جملات روزمره، آن چه لازمه ی گفت و گوی حاضر و شرایط فعلی است باید صادر و در متن نمایشی جاری شود.

یکی از بهترین نمونه های دیالوگ را در خانه ی عروسک هنریک ایبسن می خوانیم. چه مکالمات زن با کارمند شوهرش و چه گفت و گوهایش با همسر، طوری است که وانمود کردن نویسنده برای دادن اطلاعات از گذشته ی نقش های بازی نیست. حتی گفت و گوها، طوری است که وقتی زن داستان را در تنهایی اش می خوانیم و می بینیم، بدون این که حتی مونولوگی داشته باشیم، صدای درونی اش قابل شنیدن است.

تأثیر دیالوگ مناسب در لحظات بی کلام نمایش در شب روی سنگفرش خیس اکبر رادی هم دیده می شود. وقتی دیالوگ پایانی خواهر دکتر مجلسی و مرد صاحبخانه را می شنویم، منتظر حادثه ای هستیم .تصمیم زن در قالب گفت و گوها شنیده نمی شود. حتی لحظاتی بدون کلام در نمایش سپری می شود. و لحظه ای که خواهر دکتر مجلسی در صحنه نیست و دختر نابینای دکتر پشت پیانو می نشیند، تمامی حالات بدون این که نیازی به ژست یا اکت بازیگران باشد، کاملاً منتقل می شود. این هم حسی مخاطب فقط در لحظات اجرای صحنه ای رخ نمی دهد بلکه با خواندن متن نمایش نامه هم در خواننده ایجاد می شود.

همین ویژگی است که یک نمایش نامه را از حالت ابزار صرف اولیه ی یک اجرای نمایشی خارج می کند و نمایش نامه به عنوان یک اثر ادبی مستقل، هویت می یابد.

شاید در یک تقسیم بندی کلی فیلم نامه و نمایش نامه، هر دو به حوزه ی ادبیات نمایشی مربوط باشند. با وجود استقبال بیشتری که در همه ی جهان نسبت به فیلم و سینما ایجاد شده است اما سنتی به عنوان فیلم نامه خوانی شکل نمی گیرد.

این ویژگی شاید به دلیل نوع دقیق تر دیالوگ های یک نمایش نامه باشد. گفت و گوهای یک فیلم نامه، حتماً نیازمند توضیحات و هدایت بازیگردان یا کارگردان است. شناخت دقیق تر این موضوع، به بحثی زبان شناسانه، نیازمند است.

اما در یک نمایش نامه، گفت و گوها طوری پیش بینی، نوشته و چینش می شود که با گذشت سال ها از آفرینش آن و بدون حضور و مشورت با نویسنده برای هر کارگردانی اجرای دوباره ی متنی نمایشی امکان پذیر باشد.

دیالوگ های یک نمایش نامه بر اساس روان شناسی هر یک از شخصیت ها شکل می گیرد معرّف حالات درونی و روحی هر یک از اشخاص بازی است به طوری که در حکم یک بیانیه ی خبری در توصیف ویژگی های روانی نباشد.

دیالوگ های یک نمایش طوری پیش بینی، نگارش و چینش می شوند که اگر نام اشخاص از ابتدای آن حذف شوند، با این حال برای خواننده ی متن نمایشی، امکان تشخیص و پیش بینی این که این جمله از طرف چه کسی صادر شده است، وجود داشته باشد.