فن بیان در تئاتر

از میان نشانه های اجرای یک اثر دراماتیک، آنچه در اجرای متن نمایشی به روی صحنه لحاظ می شود و در میان اکت های یک بازیگر قرار می گیرد، فن بیان، از جمله  توانایی هاست که جایگاه ویژه ای دارد. وقتی یک بازیگر، نقشی را بازی می کند، از بدنش به عنوان ابزار کار و وسیله ی انتقال مفاهیم متن نمایشی استفاده می کند. اکت هایی که مطابق ویژگی های شخصیت پردازی شده در نقش باشد. زبان بدن، فن بیان و حرکات موزون به طور کلی سه رکن اساسی در اجرای یک متن نمایشی بر روی صحنه است.

تئاتر هنر نمادینی است و به همین جهت حرکات موزون بیشتر در انتقال مفاهیم نمادین کاربرد دارد. البته در اجراهایی که آیینی خاص را به نمایش می گذارند، تأثیر حرکات موزون، برجسته خواهد بود و یا در پانتومیم به عنوان گونه ای مستقل در تئاتر، زبان بدن از ارکان دیگر مهم تر است. در واقع باید این مطلب را این گونه اصلاح کرد که در پانتومیم فن بیان نقشی ندارد و شرط شکل گیری پانتومیم، اتفاقاً، نبود کلام، دیالوگ و یا مونولوگ در اجراست. با وجود اهمیتی که لزوم فراگیری پانتومیم برای یک بازیگر تئاتر دارد، اما پانتومیم به عنوان گونه ای مستقل، در جذب مخاطب شناخته نمی شود. بنابر عقیده ی گروهی، در هنرهای نمایشی و تصویری (تئاتر و سینما) اجرای ایده آل، اجرایی است که بیشتر مبتنی بر حرکات باشد تا این که به دیالوگ های اشخاص بازی وابسته باشد. در سینما با وجود امکان زوایای دید گوناگون و گزینش ذهنی کارگردان پیش از تماشاچی این نظریه، تا حدودی قابل پذیرش است. ولی در مورد تئاتر، حرکات بدن و دیالوگ لازم و ملزوم هم هستند. انطباق حرکت های بازی یک بازیگر و توانایی اش در فن بیان، در مجموع، به تأثیر درست مفاهیم در تماشاچی و قضاوت در هنر بازیگر می انجامد. به همین جهت است که صداپیشگی،به عنوان نوعی از بازیگری شناخته می شود. نام صداپیشه ها بیش از نام بازیگران پانتومیم، مطرح می شود. اهمیت فن بیان، شاید به ویژگی ذاتی و غریزی در انسان، مربوط باشد.

انسان ها در برقراری ارتباط میان یکدیگر، از کانال های مختلفی استفاده می کنند. با توجه به جنبه های روان شناختی و ارتباطی انسان ها، امکان دارد برخی از این تمایلات به دیگر حالات، غالب باشد. بعضی از آدم ها، در گفت و گوهای تلفنی مشکل دارند. ترجیح می دهند اگر قرار است در مورد موضوعی حرف بزنند یا مشکلی را حل کنند این گفت و گو به جلسه ای حضوری تبدیل شود، حضور فیزیکی به جهت کانال دیداری قوی ترشان در ارتباط با دیگران است و بسیاری هم برعکس، حتی در جلسات و گفت و گوهای حضوری بیشتر جنبه ی کلامی برایشان مهم است و در همین گفت و گوی حضوری حتی از نگاه کردن به طرف صحبتشان، اجتناب می کنند. کاربرد کانال های دیداری و شنیداری برای انسان ها با تأثیر حواس در استنباط از پدیده ها، فرق می کند. کانال دیداری یا شنیداری، تنها نمود شخصیتی حس بینایی یا شنوایی نیست. با وجود این که حس بینایی برای قریب به اتفاق آدم ها، مهم تر از حس شنوایی است، اما در ارتباط های اجتماعی کانال شنیداری نقش مهم تری دارد. ممکن است دو نفر مدت زمان زیادی همدیگر را ملاقات کنند مثل دو نفر همکار یا همسایه. حتی نشانه های فعلیت ذهن همدیگر را ببینند و در مورد آن قضاوتی داشته باشند، اما هرگز به اندازه اولین گفت و گوی جدی شان، در مورد ویژگی های هم، نظر درستی نخواهند داشت. اولین گفت و گوی جدی در قالب کلمات روزمره  و معاشرت های معمول، شکل نمی گیرد و زمانی که محور گفت و گو یکی از آن دو نفر باشد و یا در شکل ایده آل موضوع بحث هر دو نفر باشند ارتباط درست شکل می گیرد. برای تماشاچی تئاتر هم، همین طور است. ارتباطی که با شخص بازی گرفته می شود به فن بیانش برمی گردد. شاید پیدایش نمایش های رادیویی به این ویژگی غریزی و فطری در انسان مربوط باشد. در رادیو تئاتر و یا نمایشی رادیویی مخاطب، تنها با رسایی کلمات، آواها، جنس صدای هر بازیگر، تصویری که منطبق و هماهنگ با لحظه ی نمایشی است ، تخیل می کند.