تبیان، دستیار زندگی
وقتی یک دانش‌آموز دبیرستانی احساس خیطی یا طردشدگی خود را از طرف دوستش بیان می‌کند...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تربیت اثربخش 1-4

تربیت موثر 4-1

دوستان عزیز،حال که موانع ارتباط را شناختیم، باید بگوییم که در بیش تر کلاس‌ها، وقتی دانش‌آموز مشکل دارد، حدود 90% از این موانع استفاده می‌شود.

با مثال‌هایی در زیر، علت بی‌تأثیر بودن این موانع را بررسی می‌کنیم. در اصل هر پاسخ، چیزی بیش از یک معنی یا پیام وجود دارد و آن پیام‌های نهفته است که آزاردهنده می‌شوند.

مثال1تربیت موثر 4-1

وقتی یک دانش‌آموز دبیرستانی احساس خیطی یا طردشدگی خود را از طرف دوستش بیان می‌کند.

پاسخ معلم: «فکر می‌کنم اگر بهتر رفتار کرده بودی چنین اتفاقی نمی‌افتاد و حالا هم برو برای کاری که کرده‌ای معذرت‌خواهی کن.»

پیام‌های پنهانی که توسط شاگرد گرفته می‌شود عبارتند از:

«تو را باید سرزنش کرد»؛

«تو کار غلطی کردی»؛

«تو دید درستی نداری»؛

«تو دوست خیلی خوبی نیستی»؛

«به تو نمی‌توان اعتماد کرد که برای این مسأله خودت راه‌حل بیابی»؛

«تو به عاقلی من نیستی».

مثال 2تربیت موثر 4-1

نوجوان با تنفر می‌گوید: «من دیگر طاقت مدرسه و چیزهای آن را ندارم.»

پاسخ معلم: «هر کسی یک وقت درباره مدرسه چنین فکری داشته، ولی وقتی بزرگ شدی، یادت میره.»

پیام‌های پنهان:

«تو فکر نمی‌کنی احساسات من واقعی و معتبر باشند؟»؛

«تو نه من را قبول داری و نه قضاوتم را درباره مدرسه»؛

«حتماً فکر می‌کنی من دیوانه‌ای، چیزی هستم»؛

«معلومه که فکر می‌کنی این مدرسه نیست که باید عوض بشه، فقط منم که باید عوض بشم.»؛

«فکر می‌کنی، حالا که درباره مدرسه اینطور فکر می‌کنم، خیلی بچه‌ام».

وقتی معلم چیزی در مورد دانش‌آموز (مخصوصاً نوجوان) می‌گوید هر پیام او می‌تواند اثرات زیر را داشته باشد:

تربیت اثر بخش 1-4 بازگو کننده چیزی که در مورد او فکر می‌کنید.
تربیت اثر بخش 1-4 معین کننده چیزی که او در نهایت در مورد خودش فکر خواهد کرد.
تربیت اثر بخش 1-4 نظر فردای او نسبت به خودش می‌باشد.
تربیت اثر بخش 1-4 سازنده یا کاهنده اعتماد به نفس او.

با توجه به موانعی که در بالا ذکر شده است، سه سؤال ممکن است برای معلمین عزیز به وجود آید، که ابتدا سؤالات مطرح می‌شود و سپس به آن ها پاسخ داده می‌شود.

سؤال 1تربیت موثر 4-1

عیب بیان واقعیت، سخنرانی کردن و اطلاعات در اختیار گذاشتن چیست؟

آیا این‌ها از عملکردهای اصلی معلم نمی‌باشد؟

تربیت اثر بخش 3-3

سؤال 2تربیت موثر 4-1

چرا تعریف و تمجید و ارزش‌یابی مثبت، جرو موانع آمده‌اند؟ ما یاد گرفته‌ایم که از این‌ها برای تأیید و تشویق رفتارهای خوب استفاده کنیم.

سؤال 3تربیت موثر 4-1

چرا سؤال کردن غیرمؤثر است؟ سؤال کردن یکی از پرارزش‌ترین ابزارهای تدریس است.

پاسختربیت موثر 4-1  این 12 مانع وقتی بی‌تأثیرند که:

الف: برای پاسخ دادن به دانش‌آموزی که گرفتار مسأله‌ای در زندگی (در مدرسه یا خارج از آن) می‌باشد، استفاده شود.
ب: وقتی رفتار دانش‌آموز در بالای چهارضلعی (ناحیه مالکیت مسأله برای دانش‌آموز) قرار دارد، این روش‌ها مفید نیستند و موجب تسهیل ارتباط نمی‌شود.

استفاده از موارد 12 گانه وقتی رفتار دانش‌آموز در ناحیه «مسأله‌ای نیست» یعنی ناحیه «تدریس - آموزش» کمتر اشکال دارد که در زیر به بعضی از آن ها اشاره می‌کنیم:

- دادن اطلاعات و حقایق:

وقتی دانش‌آموز در قالب ذهنی آموختن (مسأله‌ای ندارد) و معلم نیز در قالب ذهنی تدریس (مسأله‌ای ندارد) می‌باشد، می‌تواند با حداکثر اطمینان از طرف معلم ارائه شود و از طرف دانش‌آموز نیز پذیرفته می‌شود.

- تعریف و تمجید:

الف- وقتی دانش‌آموز با خودش مسأله دارد:‌
باعث عدم خوشحالی یا نارضایتی از خود می‌شود و معلم هنگام تعریف با فردی حرف نشنو مواجه می‌شود و در این وضعیت دانش‌آموز احساس می‌کند اصلاً معلم مرا درک نکرده است یا چون احساس کم ‌ارزشی می‌کند؛ حالت تدافعی می‌گیرد.
ب- رفتار معلم - شاگردی در ناحیه بدون مسأله:
تعریف کردن مانعی ندارد به شرط این که از طرف معلم پاسخی فی‌البداهه و با توجه به عمل شاگرد باشد.
فکر

پ- تعریف از روی قصد و جهت تأثیر گذاشتن بر شاگرد برای انجام کاری خاص:

استنباطی که دانش‌آموز می‌کند، زورگویی و عدم صمیمیت است.
ت- در کلاس درس:
تعریف و تمجید از یک یا چند شاگرد یعنی بقیه را ارزش‌یابی منفی کردن و هم‌چنین دانش‌آموزی که عادت به شنیدن تعریف دارد، وقتی از او تعریف شود، احساس منفی در او ایجاد می‌شود.

- سؤال کردن

الف- وقتی مشکل مربوط به دیگری است:
روال ارتباط را قطع می‌کند و شخص احساس تهدید کرده و فکر می‌کند کسی در عمق احساساتی که هنوز آمادگی به جریان افتادن را ندارد، کنجکاوی می‌کند و به جهان درونی‌اش تجاوز کرده است و حالت تدافعی می‌گیرد.
ب- سؤال کردن وقتی مربوط به موضوع نباشد و به هدف نخورد:
موجب می‌شود که ارتباط از مسیر خود خارج شود و در جواب به نوعی با این بی‌ارتباطی مقابله می‌کند.
پ- سؤال کردن می‌تواند دامنه موضوع، احساس، مسأله را محدود کند.

همان‌گونه که گفتیم 12 مانع ارتباط که زبان عدم پذیرش می‌باشد به شخص مخاطب وانمود می‌کند که:

تربیت اثر بخش (2)

تربیت اثر بخش 1-4 باید تغییر کند.
تربیت اثر بخش 1-4 بهتر است تغییر کند.
تربیت اثر بخش 1-4 حتماً تغییر می‌کند.
تربیت اثر بخش 1-4 داشتن مشکل پذیرفتنی نیست.
تربیت اثر بخش 1-4 کسی که مشکل دارد، حتماً یک جای کارش ایراد دارد.
تربیت اثر بخش 1-4 شما کم‌تر از خود او به مسأله‌اش اهمیت می‌دهید.

در مقابل زبان پذیرش می‌گوید:

- شخصی دارای ظرفیتی است که لازمه «امدادگری» مؤثر است.
- شخص می‌تواند رشد کند - به تغییرات سازنده برسد - حل مسأله بیاموزد - در جهت سلامت روانی حرکت کند - ثمربخش و خلاق باشد.
- پذیرش به همان‌ گونه‌ای که هست - آزاد است تا از آن نقطه حرکت کند.

در نتیجه جوانان اغلب آن چیزی می‌شوند که بزرگ‌ترها هر روز به آن ها می‌گویند که هستند، بزرگی می‌گوید «به بچه چند بار پشت سر هم بگو که بد است و او مسلماً بد می‌شود.»

با زبان پذیرش، به دانش‌آموز آزادی داده می‌شود که احساسات خود را رها کرد و آنها را با شما در میان بگذارد.

معلم از طریق کلماتی که نشان‌دهنده احساس پذیرش درونی دانش‌آموز است، فواید زیر را برای او به ارمغان می‌آورد.

تربیت اثر بخش 1-4 دانش‌آموز پذیرفتن را می‌آموزد.
تربیت اثر بخش 1-4 دانش‌آموز خود را دوست بدارد.
تربیت اثر بخش 1-4به احساس قدردانی از خود برسد.
تربیت اثر بخش 1-4 ظرفیت‌های پنهان افزایش می‌یابد.
تربیت اثر بخش 1-4 از وابستگی دور می‌شود و به طرف عدم وابستگی حرکت می‌کند.
تربیت اثر بخش 1-4 یاد می‌گیرد مسائل زندگی را خودش حل کند.
تربیت اثر بخش 1-4 قدرت ایستادگی او در مقابل ناامیدی و درد کودکی افزایش می‌یابد و به رفتاری سازنده می‌رسد.
تربیت اثر بخش 1-4 باعث بالا بردن رشد ذهن و بدن می‌شود.

معلم‌ها نسبت به داشتن مهارت پذیرش دو دسته هستند:

1- طبیعی‌هاتربیت موثر 4-1

این معلم‌ها از ابتدا دارای درکی مستقیم هستند و توانایی پذیرش را از اول داشته‌اند.

2- سایرینتربیت موثر 4-1

این معلم‌ها باید ابتدا یاد بگیرند تا از راه‌های غیرسازنده ایجاد ارتباط خالی شوند و سپس راه‌های سازنده را یاد بگیرند.

معلم‌های محترم شاید در ابتدا فکر کنند که از 12 مانع ارتباط استفاده نمی‌کنند و یانداند که چه مقداری از آن ها استفاده می‌کنند.

یک کار عملی این است که آن ها هر روز، روی یکی از آن ها کار کنند. جدولی کشیده و یکی از آن موانع مثلاً تحقیر کردن را یادداشت کنند و یک روز کاری هر دفعه از این مانع استفاده می‌کردند، در جدول علامت بگذارید، در این صورت در پایان روز متوجه می‌شوند که کدام یک از موانع را استفاده می‌کنند و هم‌جنین از کدام یک بیش‌تر استفاده می‌کنند.

و بدین‌گونه می‌توانند بر روی آن کار کرده و تغییر دهند.

حال که معلمین عزیز موانع را شناختند، این سؤال مطرح می‌شود که راه‌های سازنده‌ای که بتوان به دانش‌آموز دارای مشکل کمک کرد کدام است؟

1- سکوت
2- علائم کلامی و غیرکلامی
3- گشاینده‌ها
4- گوش دادن

در ادامه می خوانیم...


مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: اکرم محمد زاده فرهانی - تنظیم: یگانه داودی