تربیت اثربخش 1-4
دوستان عزیز،حال که موانع ارتباط را شناختیم، باید بگوییم که در بیش تر کلاس‌ها، وقتی دانش‌آموز مشکل دارد، حدود 90% از این موانع استفاده می‌شود.
با مثال‌هایی در زیر، علت بی‌تأثیر بودن این موانع را بررسی می‌کنیم. در اصل هر پاسخ، چیزی بیش از یک معنی یا پیام وجود دارد و آن پیام‌های نهفته است که آزاردهنده می‌شوند.
مثال1
وقتی یک دانش‌آموز دبیرستانی احساس خیطی یا طردشدگی خود را از طرف دوستش بیان می‌کند.
پاسخ معلم: «فکر می‌کنم اگر بهتر رفتار کرده بودی چنین اتفاقی نمی‌افتاد و حالا هم برو برای کاری که کرده‌ای معذرت‌خواهی کن.»
پیام‌های پنهانی که توسط شاگرد گرفته می‌شود عبارتند از:
«تو را باید سرزنش کرد»؛
«تو کار غلطی کردی»؛
«تو دید درستی نداری»؛
«تو دوست خیلی خوبی نیستی»؛
«به تو نمی‌توان اعتماد کرد که برای این مسأله خودت راه‌حل بیابی»؛
«تو به عاقلی من نیستی».
مثال 2
نوجوان با تنفر می‌گوید: «من دیگر طاقت مدرسه و چیزهای آن را ندارم.»
پاسخ معلم: «هر کسی یک وقت درباره مدرسه چنین فکری داشته، ولی وقتی بزرگ شدی، یادت میره.»
پیام‌های پنهان:
«تو فکر نمی‌کنی احساسات من واقعی و معتبر باشند؟»؛
«تو نه من را قبول داری و نه قضاوتم را درباره مدرسه»؛
«حتماً فکر می‌کنی من دیوانه‌ای، چیزی هستم»؛
«معلومه که فکر می‌کنی این مدرسه نیست که باید عوض بشه، فقط منم که باید عوض بشم.»؛
«فکر می‌کنی، حالا که درباره مدرسه اینطور فکر می‌کنم، خیلی بچه‌ام».
وقتی معلم چیزی در مورد دانش‌آموز (مخصوصاً نوجوان) می‌گوید هر پیام او می‌تواند اثرات زیر را داشته باشد:
بازگو کننده چیزی که در مورد او فکر می‌کنید. معین کننده چیزی که او در نهایت در مورد خودش فکر خواهد کرد. نظر فردای او نسبت به خودش می‌باشد. سازنده یا کاهنده اعتماد به نفس او.با توجه به موانعی که در بالا ذکر شده است، سه سؤال ممکن است برای معلمین عزیز به وجود آید، که ابتدا سؤالات مطرح می‌شود و سپس به آن ها پاسخ داده می‌شود.
سؤال 1
عیب بیان واقعیت، سخنرانی کردن و اطلاعات در اختیار گذاشتن چیست؟
آیا این‌ها از عملکردهای اصلی معلم نمی‌باشد؟
سؤال 2
چرا تعریف و تمجید و ارزش‌یابی مثبت، جرو موانع آمده‌اند؟ ما یاد گرفته‌ایم که از این‌ها برای تأیید و تشویق رفتارهای خوب استفاده کنیم.
سؤال 3
چرا سؤال کردن غیرمؤثر است؟ سؤال کردن یکی از پرارزش‌ترین ابزارهای تدریس است.
پاسخ این 12 مانع وقتی بی‌تأثیرند که:
استفاده از موارد 12 گانه وقتی رفتار دانش‌آموز در ناحیه «مسأله‌ای نیست» یعنی ناحیه «تدریس - آموزش» کمتر اشکال دارد که در زیر به بعضی از آن ها اشاره می‌کنیم:
- دادن اطلاعات و حقایق:
وقتی دانش‌آموز در قالب ذهنی آموختن (مسأله‌ای ندارد) و معلم نیز در قالب ذهنی تدریس (مسأله‌ای ندارد) می‌باشد، می‌تواند با حداکثر اطمینان از طرف معلم ارائه شود و از طرف دانش‌آموز نیز پذیرفته می‌شود.
- تعریف و تمجید:
پ- تعریف از روی قصد و جهت تأثیر گذاشتن بر شاگرد برای انجام کاری خاص:
- سؤال کردن
همان‌گونه که گفتیم 12 مانع ارتباط که زبان عدم پذیرش می‌باشد به شخص مخاطب وانمود می‌کند که:
باید تغییر کند. بهتر است تغییر کند. حتماً تغییر می‌کند. داشتن مشکل پذیرفتنی نیست. کسی که مشکل دارد، حتماً یک جای کارش ایراد دارد. شما کمتر از خود او به مسأله‌اش اهمیت می‌دهید.در مقابل زبان پذیرش می‌گوید:
در نتیجه جوانان اغلب آن چیزی می‌شوند که بزرگ‌ترها هر روز به آن ها می‌گویند که هستند، بزرگی می‌گوید «به بچه چند بار پشت سر هم بگو که بد است و او مسلماً بد می‌شود.»
با زبان پذیرش، به دانش‌آموز آزادی داده می‌شود که احساسات خود را رها کرد و آنها را با شما در میان بگذارد.
معلم از طریق کلماتی که نشان‌دهنده احساس پذیرش درونی دانش‌آموز است، فواید زیر را برای او به ارمغان می‌آورد.
دانش‌آموز پذیرفتن را می‌آموزد. دانش‌آموز خود را دوست بدارد.به احساس قدردانی از خود برسد. ظرفیت‌های پنهان افزایش می‌یابد. از وابستگی دور می‌شود و به طرف عدم وابستگی حرکت می‌کند. یاد می‌گیرد مسائل زندگی را خودش حل کند. قدرت ایستادگی او در مقابل ناامیدی و درد کودکی افزایش می‌یابد و به رفتاری سازنده می‌رسد. باعث بالا بردن رشد ذهن و بدن می‌شود.معلم‌ها نسبت به داشتن مهارت پذیرش دو دسته هستند:
این معلم‌ها از ابتدا دارای درکی مستقیم هستند و توانایی پذیرش را از اول داشته‌اند.
این معلم‌ها باید ابتدا یاد بگیرند تا از راه‌های غیرسازنده ایجاد ارتباط خالی شوند و سپس راه‌های سازنده را یاد بگیرند.
معلم‌های محترم شاید در ابتدا فکر کنند که از 12 مانع ارتباط استفاده نمی‌کنند و یانداند که چه مقداری از آن ها استفاده می‌کنند.
یک کار عملی این است که آن ها هر روز، روی یکی از آن ها کار کنند. جدولی کشیده و یکی از آن موانع مثلاً تحقیر کردن را یادداشت کنند و یک روز کاری هر دفعه از این مانع استفاده می‌کردند، در جدول علامت بگذارید، در این صورت در پایان روز متوجه می‌شوند که کدام یک از موانع را استفاده می‌کنند و هم‌جنین از کدام یک بیش‌تر استفاده می‌کنند.
و بدین‌گونه می‌توانند بر روی آن کار کرده و تغییر دهند.
حال که معلمین عزیز موانع را شناختند، این سؤال مطرح می‌شود که راه‌های سازنده‌ای که بتوان به دانش‌آموز دارای مشکل کمک کرد کدام است؟
در ادامه می خوانیم...
