واجبی که هیچگاه نباید ترک شود!
اندازه نگه دار که اندازه نکوست هم لایق دشمن است و هم لایق دوست/ در هر صورت خدا از راه های دیگر نیز غیر از نماز مثل انجام اعمال حج، روزه و... پرستش می شود، اما همه اینها در عرض یکدیگر واجب است بنابراین جایز نیست که نماز را رها کنیم و خداوند بزرگ را با سایر اعمال پرستش کنیم، چرا که نماز، عمود دین است و ان قلبت قبلت ما سوها و ان ردت ردت ما سواها قبولی سایر عبادتها در پرتو قبولی نماز است و مردود بودن آنها بسته به مردود بودن نماز است .
گاهی برخی از افراد میگویند که حس و حال خواندن نماز ندارند و از آنجایی که «نماز» حق الله است، خداوند از ما میگذرد، این در حالی است که «نماز» تنها واجبی است که در هیچ شرایطی ترک آن جایز نیست.
اینکه انسان میتواند نماز خود را ترک کند و هر موقعی که خواست، نماز بگذارد! یا اینکه گفته میشود نماز در بهترین حالات اقامه شود و برخی حس و حال به جا آوردن نماز را ندارند، به راستی میتوان هر موقع که انسان اراده کرد، نماز بخواند؟
نماز در بین عبادات از جایگاه خاصی برخوردار بوده و خداوند اهمیتی که به نماز داده است به هیچ کدام از عبادات دیگر نداده است، وجوب همه عبادات مثل حج، روزه، زکات، خمس و ... مشروط به شرایطی است و با نبود بعضی از شرایط وجوب آن برداشته میشود، ولی وجوب نماز آن هم روزانه در پنج نوبت در هیچ حالتی از انسان برداشته نمی شود، در حالت سفر و حضر، سلامتی و مریضی، فقر و غنی، جنگ و صلح و...تنها در سختترین شرایط، کیفیت نماز تغییر کرده و خداوند اجازه به اقامه نماز در حال نشسته، دراز کشیده و بر روی مرکب داده است، ولی اصل نماز ترک نمی شود، خداوند در آیه 239 سوره بقره به وجوب نماز در حال جنگ اشاره کرده و فرموده است:
«فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجالاً أَوْ رُکْباناً فَإِذا أَمِنْتُمْ فَاذْکُرُوا اللَّهَ کَما عَلَّمَکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ»؛ «و اگر (به خاطر جنگ، یا خطر دیگرى) بترسید، (نماز را) در حال پیاده یا سواره انجام دهید! اما هنگامى که امنیت خود را باز یافتید، خدا را یاد کنید! [نماز را به صورت معمولى بخوانید!] همانگونه که خداوند، چیزهایى را که نمىدانستید، به شما تعلیم داد».
آیا می شود خدا را به گونهای دیگر غیر از نماز پرستش نمود؟
نماز واجب یک دستور حتمی و عمومی است و تغییر و جابهجایی در اصل آن راه ندارد، نماز فریضهای است که در هیچ شرایطی نباید ترک شود و نماز واجب یومیه هیچ گاه بدلپذیر نیست .
البته اگر نماز مستحبی باشد، انسان میتواند آن را ترک کرده و به جای آن عمل دیگری را انجام بدهد اصلاً معنای عمل مستحب این است که ترکش جایز بوده و انجام دادنش ثواب دارد .
حتی اگر کسی فرضاً بدون خواندن نماز کارهای زشت را ترک می کند (که ترک گناه خود یکی از حکمتهای نماز است) از این قانون مستثنی نیست و باید حتماً نماز را به جا بیاورد، هر چند با ترک نماز، بسیار بعید می نماید کسی موفق به ترک گناه شود ؛چرا که مشاهده میشود که افرادی که نماز نمی خوانند از آلودگی ها نمی توانند دوری کنند و دست کم مقیّد به رعایت کردن نظافت، طهارت لباس و بدن و غذا نیستند.
آن چه که میتوان گفت این است که: پرستش خدا با غیر نماز هم صحیح و ممکن است، زیرا انسان به مرحلهای می رسد که حتی خواب و خوراکش نیز نوعی پرستش و عبادت است، لذا شاعر گفته است: خوشا آنان که دائم در نمازند .
بنابراین پرستش خدا با غیر نماز هم ممکن است، ولی پرستش خدا با عملی دیگر به جای نماز واجب، نه تنها پرستش خدا محسوب نمیشود بلکه پرستش هوی می باشد، چرا که مسلمان به کسی می گویند، که در برابر فرمان خدا تسلیم باشد و مطیع اوامر حضرت حق باشد .
اگر کسی بخواهد به جای نماز، با عمل دیگری خدا را پرستش کند مسلمان نیست افزون بر اینکه خداوند، احکامش تابع مصالح و مفاسد است و اگر ما را امر به نماز نموده است، حتماً مصلحتی دارد که با انجام دادن اعمال دیگر، آن مصلحت بدست نمی آید و انضباط و وقتشناسی که در سایه اوقات نماز و روبه قبله بودن حاصل می شود و تأمین مصالح اجتماعی که در سایه نماز جمعه و جماعت تحققپذیر است ، در سایر عبادات هم مصلحتهای دیگری نهفته است که شاید در نماز کم رنگتر باشد هم چنانکه مصلحتهایی که در نماز است، شاید در عبادات دیگر کم رنکتر باشد.
خلاصه اینکه:
اندازه نگه دار که اندازه نکوست هم لایق دشمن است و هم لایق دوست/ در هر صورت خدا از راه های دیگر نیز غیر از نماز مثل انجام اعمال حج، روزه و... پرستش می شود، اما همه اینها در عرض یکدیگر واجب است بنابراین جایز نیست که نماز را رها کنیم و خداوند بزرگ را با سایر اعمال پرستش کنیم، چرا که نماز، عمود دین است و ان قلبت قبلت ما سوها و ان ردت ردت ما سواها قبولی سایر عبادتها در پرتو قبولی نماز است و مردود بودن آنها بسته به مردود بودن نماز است .
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
پرسشها و پاسخهای مذهبی، ج 4
سایت ایکنا