اسباب بخشودگى گناه
یكی از راههای خلاص شدن از گناهان توبه است. راهی كه قرآن به ما آموزش میدهد آنجا كه میفرماید: «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً»؛ «بسوی خدا توبه كنید توبهای خالص»
راههای از بین بردن گناهان چیست؟
چنانچه در آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) آمده است هر چند انسان گناه زیادی انجام داده باشد، باب بازگشت به خدا و از بین بردن گناهان همیشه باز است چرا كه خداوند در قرآن با بیانی مهربانانه میفرماید:
«یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِن رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً»1 ؛ «ای بندگان من كه بر خود اسراف كردهاید از رحمت خداوند نومید نشوید كه خدا همهی گناهان را میآمرزد زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.»
پس باید دانست كه رحمت الهی بسی بیشتر از گناهان ما و گناهان همهی مخلوقات است، و جایی برای ناامید شدن ما نیست؛ و باز خداوند برای بخشیدن ما راههایی را قرار داده كه برخی از آنها را بر میشماریم:
1. توبه:
یكی از راههای خلاص شدن از گناهان توبه است. راهی كه قرآن به ما آموزش میدهد آنجا كه میفرماید: «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً»2 ؛ «بسوی خدا توبه كنید توبهای خالص»
توبه آنچنان كه در روایات معنا شده است یعنی پشیمانی قلبی و واقعی از كارهایی كه انجام دادهایم. و لازمهی این پشیمانی، تصمیم بر ترك آن عمل زشت می باشد . پس توبه یعنی پشیمان بودن از گناه و تصمیم بر ترك گناه. چنانچه انسان به این حالت برسد اصطلاحا توبه نموده است.
ممكن است سؤال شود: چه كار كنیم تا این حالت پشیمانی برای ما حاصل شود؟ پاسخ: برای تحصیل حالت توبه راههای متعددی وجود دارد كه به بعضی از آنها اشاره میكنیم:
الف. تفكر: از جمله انسان به نتایجی كه گناهان در دنیا و آخرت دارد و عذابهای سخت و دردناكی كه برای گناهان قرار داده شده است فكر نماید.3
ب. استغفار: در این راه لازم است انسان فراوان استغفار و طلب بخشش نماید؛ چنانچه قرآن كریم میفرماید:
«وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ»4 ؛ «و اینكه از پروردگار خویش آمرزش بطلبید سپس بسوی او باز گردید.»
ج. دعا: خواستن و استمداد از خداوند و ائمه اطهار(علیه السلام) كه این حالت پشیمانی واقعی و مداوم، برای انسان حاصل شود زیرا در روایات حكایت شده: اگر انسان به درجهی توبه كنندگان برسد مانند كسی است كه تازه متولد شده است و گناهی به عهده او نمی باشد.(التائب من الذنب كمن لا ذنب له)5
2. انجام اعمال نیك:
راه دیگری كه برای خلاص شدن از گناهان وجود دارد انجام دادن اعمال نیك و پسندیده است چرا كه قرآن كریم میفرماید: «إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ» ؛6 «بدرستی كه حسنات و اعمال نیك، سیئات (و آثار آنها را) از بین می برد.»
آری خداوند متعال به واسطهی رحمت و كرامت بی انتهایی كه دارد یكی از پاداشهایی كه برای بسیاری از اعمال خوب قرار داده است بخشایش گناهان است. چنانچه در روایات حكایت شده: كه خداوند با هر كار نیكی كه انجام میدهیم گناهی را پاك میكند.7 به عنوان نمونه نظر شما را به بعضی از اعمال كه باعث بخشیدن گناهان میشود جلب مینماییم:
الف. صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد ـ علیهم السلام ـ
از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است: «كسی كه نمیتواند كاری كند كه گناهانش پاك شود پس باید زیاد بر محمد و آل او صلوات بفرستد زیرا زیاد فرستادن صلوات گناهان را از بین میبرد.8
ب. سفر زیارتی حج یا عمره نیز، باعث پاك شدن گناهان میشود.9
ج. زیارت اهل بیت(علیهم السلام) به ویژه امام حسین(علیه السلام)10
د. خوش اخلاقی نیز سبب بخشوده شدن گناهان می شود.چنانچه از امام صادق علیه السلام نقل شده است «خوش اخلاقی مانند حرارت خورشید، گناهان را از بین میبرد.»11
هـ . سجدهی فراوان، شخصی نزد پیامبر اسلام آمد و عرض كرد گناهانم زیاد شده است حضرت فرمودند: «زیاد سجده كن زیرا سجده فراوان، مانند باد كه برگها را روی زمین می ریزد گناهان را از بین میبرد.»12
و. خواندن دعاها از جمله دعای كمیل در هر هفته نیز باعث بخشش گناهان میشود.13
ز. گریه نمودن بر مصائب امام حسین(علیه السلام)14
ح. انفاق نمودن به مردم:15 از امام علی(علیه السلام) نیز حكایت شده: «كفارهی گناهان بزرگ و عظیم، فریاد رسی از بیچارگان میباشد.»16
ط. رفتن به سوی مسجد برای نماز جماعت.17
ی. مراعات تقوی.18
خلاصه همهی اعمال خیر مثل قرائت قرآن، نماز، زیارت برادران دینی یا عیادت مریض یا پرستاری از مریض و... همه و همه باعث پاك شدن گناهان میشود.
3. تحمل مشكلات و سختیها:
با توجه به روایات اهل بیت(علیهم السلام) بدست میآید كه علت بسیاری از مشكلات، سختیها، بیماریها و همچنین فقر و غم و اندوه و... این است كه خداوند اراده كرده است تا با این روش، بندهی خود را از گناهانی كه انجام داده است رها سازد تا دچار عذابهای سخت و طاقت فرسای آخرتی نگردد.19
از رسول اكرم(صلی الله علیه وآله) نقل شده:
«پیوسته برای مرد و زن مؤمن، بلا و گرفتاری در بدن و مال و فرزندان وجود دارد، تا اینكه خدا را در حالی كه هیچ گناهی بر عهده او نیست ملاقات كند.20 (كنایه از مرگ می باشد.)»
3 ـ شفاعت که شرح آن در جلد اول تفسیر «نمونه»، ذیل آیه 48 سوره «بقره» آمده است.
4 ـ پرهیز از گناهان «کبیره» که موجب بخشش گناهان «صغیره» مى گردد، همان طور که شرح آن در ذیل آیه 31 سوره «نساء» آمده است.
5 ـ عفو الهى که شامل افرادى مى شود که شایستگى آن را دارند، همان طور که در آیه 48 سوره «نساء» بیان شده است.
مجدداً یادآورى مى کنیم: عفو الهى مشروط به مشیت او است، و به این ترتیب، عمومى و بدون قید و شرط نیست، و مشیت و اراده او تنها در مورد افرادى است که شایستگى خود را عملاً به نوعى اثبات کرده اند.
از اینجا روشن مى شود: چرا شرک قابل عفو نیست; زیرا مشرک ارتباط خود را از خداوند بکلى بریده است و مرتکب کارى شده که بر خلاف اساس تمام ادیان و نوامیس آفرینش است.( تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 524)
ملعون در نگاه امام صادق علیه السلام
یونس ابن یعقوب از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که:
[در خصوص مومنان]هر بدنی که چهل روز آسیبی به آن وارد نشود، ملعون است و دور از رحمت خداوند.
گفتم: واقعاً ملعون است!؟
فرمود: بله.
گفتم: واقعاً!؟
باز فرمود: بله.
پس چون امام(علیه السلام) سنگینی مطلب برای من را مشاهده کرد، فرمود:
ای یونس! از جمله ی بلا و آسیب به بدن، همین خراش پوست و ضربه خوردن و لغزیدن و یک سختی و خطا کردن و پاره شدن بند کفش و چشم درد و مانند اینها است [نه لزوماً مصیبت های بزرگ].
مومن نزد خداوند با فضیلت تر و گرامی تر از آن است که بگذارد چهل روز بر او بگذرد و گناهانِ او را پاک ننماید؛ ولو به یک غم پنهان در دل، که او نفهمد این غم از کجا حاصل شده است. به خدا قسم، وقتی یکی از شما سکه های درهم را در کف دست وزن می کند و متوجه نقصان آن شده و غصه دار می شود، سپس دوباره وزن می کند و متوجه می شود که وزنش درست بوده، همین غصه ی کوتاه و گذرا، موجب آمرزش برخی از گناهان اوست.
پی نوشت ها :
1 . زمر / 53.
2 . تحریم / 8.
3 . در این باره می توانید به كتاب شریف گناهان كبیره شهید دستغیب(ره) مراجعه نمایید.
4 . هود / 3.
5 . اصول كافی 2 / 435.
6 . هود / 114.
7 . نورالثقلین، ج 2، ص 420.
8 . امالی صدوق 68/4.
9 . بحار 99 / 50 / 46.
10 مستدرك وسائل، 10 / 183، بحار 98 / 22.
11 . بحار 71 / 395 / 74.
12 . امالی صدوق 404 / 11.
13 . مفاتیح الجنان.
14 . وسائل 4 / 102.
15 . تغابن / 17.
16 . نهج البلاغه، حكمت 24.
17 . مكارم الاخلاق / 432.
18 . انفال / 29.
19 . بحار، ج 81، ص 177، ح 18 و ص 199، ح 56 و ج 67، ص 244، ح 83.
20 . بحار، ج 67، ص 236، ح 54.
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
الوسائل : 11 / 518 ج 7 والبحار : 76 / 354 ج 21 عن کنز الکراجکی : ص 63 بإسناده عن یونس بن یعقوب
پرشین مکارم
اندیشه قم