حساسیت‌های بادمـجـانی
برخی افراد به هر نوع غذایی که حاوی بادمجان باشد، حساسیت نشان میدهند بنابراین نمی‌توان گفت نحوه طبخ بادمجان با حساسیت‌زایی آن در ارتباط است ولی استفاده از فرم خام و نارس بادمجان توصیه نمی‌شود.
بروز حساسیت، تحت‌تاثیر عوامل مختلف از جمله استعداد ژنتیکی است البته منظور این نیست که یک ژن خاص به نام ژن آلرژی وجود داشته باشد بلکه ژن‌های متعددی عامل بروز علایم حساسیت هستند اما نقش این ژن‌ها افزایش استعداد ابتلا به حساسیت است. عوامل محیطی مختلفی همراه زمینه ژنتیکی باعث می‌شود که حساسیت رخ دهد، از جمله عوامل محیطی می‌توان سبک زندگی شهری، رژیم غذایی، مصرف داروها، آلاینده‌های محیطی و... را نام برد که در مجموع باعث انحراف سامانه ایمنی از وضعیت متعادل می‌شوند و این سامانه به عوامل غیرپاتوژن محیطی که بی‌ضرر هستند واکنش نامناسب و خارج از کنترل می‌دهد. چند عاملی بودن آن باعث می‌شود که تابلوی بالینی بیماری در افراد مختلف یکسان نباشد یا افراد یک خانواده انواع متفاوتی از آلرژی را داشته باشند یا حتی در سنین مختلف، الگوی بیماری آلرژیک تغییر کند.
مطالعه‌های مختلفی در زمینه مواد آلرژی‌زای موجود در بادمجان انجام شده ولی تاکنون راهکاری برای کم‌کردن آلرژی‌زایی بادمجان پیشنهاد نشده است. البته در موارد دیگری مانند حساسیت به شیر، شیرهای غیرآلرژی‌زا وجود دارد اما انگیزه چندانی برای تولید بادمجان غیرآلرژی‌زا وجود ندارد زیرا یک ماده غذایی حیاتی محسوب نمی‌شود.
بادمجان یكی از اعضای خانواده بزرگ سبزی‌هاست. حساسیت‌زایی‌اش بر خلاف بسیاری از خوراكی‌هایی كه حساسیت‌زایی آنها ناشی از تركیب‌های موجود
در پروتئین‌هایشان است، به وجود هیستامین برمی‌گردد كه مستقیم باعث
واكنش بدن می‌شود
در هر حال گروهی از محققان در بررسی‌های خود ترکیب‌های حساسیت‌زای بادمجان را شناسایی كرده و نشان داده‌اند برخی از این ترکیب‌ها، حساس به حرارت هستند و در نتیجه در فرم پخته‌شده آن یافت نمی‌شوند اما در عین حال تركیب‌های حساسیت‌زای مقاوم به حرارت هم وجود دارند و حتی ماده‌ای غیرپروتئینی بعد از هضم بادمجان آزاد می‌شود که می‌تواند در حساسیت‌زایی آن موثر باشد.
برخی افراد به هر نوع غذایی که حاوی بادمجان باشد، حساسیت نشان میدهند بنابراین نمی‌توان گفت نحوه طبخ بادمجان با حساسیت‌زایی آن در ارتباط است ولی استفاده از فرم خام و نارس بادمجان توصیه نمی‌شود.
گفتگوی زیر با دكتر محمدرضا فضل‌اللهی، فوق‌تخصص آلرژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران درباره حساسیت‌زایی بادمجان است.
آقای دكتر! خیلی از افراد از حساسیت خود به بادمجان می‌گویند. این حساسیت از كجا ناشی می‌شود؟
بادمجان یكی از اعضای خانواده بزرگ سبزی‌هاست. حساسیت‌زایی‌اش بر خلاف بسیاری از خوراكی‌هایی كه حساسیت‌زایی آنها ناشی از تركیب‌های موجود در پروتئین‌هایشان است، به وجود هیستامین برمی‌گردد كه مستقیم باعث واكنش بدن می‌شود. به همین دلیل هم بادمجان در افرادی كه حتی زمینه‌های بروز آلرژی ندارند هم می‌تواند حساسیت ایجاد كند.
نشانه‌های وجود حساسیت به بادمجان در افراد كدام است؟
علایم این حساسیت متعدد هستند ولی به‌طور عمده شامل سوزش دهان و گلو و گاهی بروز احساس خارش در همین اندام‌هاست. این علایم می‌توانند در مراحل بعد به شكل ناراحتی‌های مقطعی گوارشی نیز بروز كنند. البته گاهی افراد با لمس پوست بادمجان هم دچار بروز علایم حساسیت‌های پوستی می‌شوند. البته خوشبختانه میزان شیوع حساسیت به بادمجان بسیار كم است.
در میان علایم حساسیت به بادمجان، برخی افراد به قاچ‌قاچ شدن زبان در اثر مصرف آن هم اشاره می‌كنند كه شما آن را ذكر نكردید.
بله، خیلی از افراد این عارضه را نیز جزء نشانه‌های حساسیت به بادمجان می‌دانند ولی در واقع این‌طور نیست. در حقیقت این نشانه از علایم واقعی بروز حساسیت نیست و بیشتر به آثار موضعی بادمجان مربوط می‌شود.
اشاره كردید كه شیوع حساسیت به بادمجان كم است. چرا؟
بله، همان‌طور كه می‌دانید بادمجان یكی از محصولات پرمصرف كشور هند و در واقع بومی همین كشور است. در تحقیقاتی كه در مورد میزان حساسیت افراد به بادمجان انجام شده بود، از میان 700 نفری كه ادعا كرده بودند به این سبزی حساسیت دارند، فقط حدود 10درصد، واقعا به آن حساسیت داشتند كه این میزان در مقایسه با بسیاری از مواد دیگر ناچیز تلقی می‌شود.
آیا موارد شدید آلرژی نسبت به بادمجان نیز وجود دارد؟
در حالت كلی، بروز واكنش‌های شدید نسبت به بادمجان بسیار نادر است و معمولا دیده نمی‌شود، اما در موارد بسیار معدودی واكنش‌های شدید كه در اصطلاح به آن آنافیلاكسی می‌گویند،گزارش شده است. این واكنش‌ها معمولا ابتدا با مشكلات پوستی آغاز می‌شوند و در ادامه باعث بروز كهیر و در پی آن بروز تنگی نفس می‌شوند. در صورت شدیدتر شدن این علایم، حساسیت به بادمجان حتی ممكن است منجر به مرگ افراد نیز شود.
بسیاری از خانواده‌ها اعتقاد دارند علت حساسیت‌زایی بادمجان، دانه‌های آن است و به همین دلیل دانه‌های بادمجان را دور می‌ریزند. آیا این تلقی درست است؟
بر خلاف تصور عامه، حساسیت‌زایی و هیستامین‌های موجود در بادمجان در گوشت آن است، نه در دانه‌های آن. در مورد اینكه دانه‌های بادمجان برای بدن مفید هستند یا نه، متخصصان تغذیه بهتر می‌توانند توضیح دهند ولی از نظر حساسیت‌زایی باید گفت كه این دانه‌ها بی‌تاثیر هستند.
آیا میزان حساسیت‌زایی در انواع مختلف بادمجان متفاوت است؟
به نكته قابل‌توجهی اشاره كردید. نتایج بررسی‌ها نشان میدهند كه میزان هیستامین بادمجان در انواع با پوست سبز بیش از سایر انواع بادمجان‌هاست و افراد باید در مصرف آنها دقت كنند.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
سلامتیران - دكتر مصطفی حاجی ملاحسینی، استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
هفته نامه سلامت – شماره 355 – مصاحبه کننده: پیمان صفردوست
مطالب مرتبط:
