زادگاه خورشید
اینجا خورهه است. جایی كه در آن خورشید برآمده است. خورهه در اوستا به معنی محل برآمدن خورشید است. روستای خورهه از بخش‌های مركزی شهرستان محلات است كه از غرب به كوه «لوراخ گاو» و از جنوب به كوه خورزرین محدود می‌شود.
این شهرستان بین روستاهای دودهك، ورین و آب گرم، در كنار رودخانه خورهه واقع شده كه ارتفاعات 70 قله خورزن، سنگ تراش و طایقان آن را احاطه كرده است.
اگر در این فصل سال بخواهید به خورهه سفركنید، با آب و هوایی سرد وخشك روبه‌رو می‌شوید، زیرا این روستا در محدوده كوهستانی قرار دارد اما در بهار و پاییز هوایی ملایم و مطبوع و در تابستان گرمای لذت‌بخشی دارد. رودخانه فصلی خورهه كه از كنار این روستا عبور می‌كند، از كوه‌های طایقان سرچشمه می‌گیرد و زیبایی خاصی به منطقه داده است.
وقتی وارد روستای خورهه می‌شوید، سكوت آرامش بخشی گوش‌تان را نوازش می‌كند، چون بجز پیرمردها و پیرزن‌ها كسی در این روستای شگفت‌انگیز نیست و اكثر جوان‌ترها روستا را ترك كرده و به شهر آمده‌اند.
خورهه هنوز بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ كرده است و خانه‌های با گل و چوب ساخته شده در این روستا خودنمایی می‌كند. گیاهانی چون گل گاوزبان، پونه، شاتره، آویشن، خاكشیر، بومادران، اسپند، خارشتر و گون می‌رویند كه مصارف غذایی و دارویی دارند، همچنین انواع جانوران و پرندگان مانند شغال، گرگ، روباه، خرگوش، كبك، و تیهو در پیرامون این روستا زندگی می‌كنند.
جاذبه‌های طبیعی
غار شاه بلبل كه در كوه‌های بین خورهه و دلیجان واقع شده و غار تاریخی لوراخ گاو از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی روستای خورهه است كه در انتهای آن نیز چشمه كم‌آبی جریان دارد.
همچنین چشمه وزوان (چشمه شوره) كه در شمال معبد سلوكی این روستا واقع شده و آب آن سنگ ساز و غیر قابل شرب است، در این روستا جریان دارد.
تاریخ در خورهه
محوطه تاریخی و باستانی خورهه در مجاورت روستایی به همین نام و در 48 کیلومتری شمال شرق شهرستان محلات، در استان مرکزی قرار دارد. محوطه تاریخی خورهه محلات از آثار تاریخی به جا مانده از دوره اشکانی، اسلامی و سلجوقی است که 3 هزار متر مربع وسعت دارد و از یک بنای اربابی شامل: بخش درونی، اتاق‌های متعدد و محوطه بیرونی تشکیل شده است.
از این محوطه تاریخی تنها 2 ستون متشکل از 6 قطعه سنگ با مجموع ارتفاع 8 متر، بقایای فرو ریخته ستون‌ها، بخشی از دیواره‌های سنگی، گورها و آثار به دست آمده در 6 مرحله عملیات کاوش در این منطقه به جا مانده است.
این محوطه باستانی نخستین بار توسط ناصرالدین شاه قاجار مورد کاوش قرار گرفت. تصاویری از این کاوش در آرشیو کاخ گلستان و نیز کتاب تازه منتشر شده کاوش‌های باستان شناسی خورهه موجود است.
از دیگر آثار و اشیای به دست آمده از ساختمان معبد خورهه اسكلت و گورهای متعلق به دوره اسلامی، اشیای سفالی، پیكان و تیغه‌های سنگی متعلق به دوره‌های تاریخی اشكانیان، دیواره‌های سنگی، طاق‌های خشتی و تعدادی از اتاق‌های مدفون شده بناست.
مورخان این مجموعه را به نام آتشكده، معبد، كاخ و مركز برگزاری جشن‌ها و مراسم ملی و مذهبی، عمارت و منزل ییلاقی و قبرستان در آن دوران می‌دانند.
اما به جز این می توانید بنای باستانی معبد خورهه را که منسوب به دوره سلوكی (قرن‌های چهارم و سوم پیش از میلاد) است و حتی به معبد سلوكی نیز معروف است، در روستا ببینید.
سنگ نوشته منسوب به دوره سلجوقی از دیگر آثار تاریخی روستاست كه فاصله چندانی با آثار سلوكی خورهه ندارد. این سنگ نوشته در «نیم ور» در جنوب غربی روستای خورهه از توابع شهرستان محلات در استان مركزی قرار دارد. مكان اصلی این سنگ نوشته در كنار رودخانه قم‌رود كه از كنار این روستا می‌گذرد، است.
امامزاده هفت ایوان با گنبدی مخروطی شكل كه توانسته به لحاظ معماری بسیار مورد توجه قرار گیرد، از جاذبه‌های این روستای دورمانده است.
سوغات و صنایع دستی در خورهه
بهترین سوغات و یادگاری‌هایی كه می‌توانید به همراه خود از این روستای زیبا بیاورید، انواع قالی و قالیچه‌های كوچك در طرح‌های روستایی و انواع جوراب‌های پشمی و كرباسبافی است.
به شما پیشنهاد می‌كنیم علاوه بربازدید از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این روستا از خوراكی و غذاهای بسیار خوشمزه این روستا كه شامل نان‌های شاته، فطیر، شیری و آش‌های جو، بی بی سه‌شنبه، دوغ، شیر (ترخینه شیر) و خوراكی‌های آبگوشت، كالجوش، اشكنه، خورشت‌كرفس، خورشت‌كنگر و بامیه، خشكبار، انگور و انواع لبنیات نوش جان كنید.
فراوری: الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از جام جم، همشهری
