ویتامین ث سنجی

ویتامین ث یکی از مواد مهمی است که بدن آن به آن نیاز دارد و مصرف ناکافی آن حتی می تواند منجر به ضعف و بیماری های گوناگون از جمله خونریزی لثه ها شود.

در این جا می خواهیم روشی را به شما بیاموزیم که در واقع نوعی تیتراسیون است و  با آن میزان ویتامین ث موجود در مواد مختلف را می توان اندازه گرفت. بدن ما به طور متوسط روزانه به 40 میلی گرم از این ویتامین نیاز دارد بیایید ببینیم آیا میزانی که از مواد غذایی و میوه ها بدست می آوریم برای ما کافی است یا خیر؟!

در این جا ماده موثری که در انجام این کار به کمک ما می آید ید است. ید نوعی اکسید کننده قوی است و به همین دلیل با بسیاری از مواد واکنش می دهد. از طرفی ویتامین ث یک آنتی اکسیدان قوی است و به همین دلیل فورا با ید واکنش نشان می دهد. هنگامی که ویتامین ث را با نشاسته مخلوط کنیم و سپس مقداری ید به آن اضافه نماییم، ید ابتدا بدون توجه به نشاسته با ویتامین ث واکنش می کند.

هنگامی که ویتامین ث کامل از بین رفت، باقی مانده ید با نشاسته واکش می کند که حاصل آن ترکیبی به رنگ آبی تیره خواهد بود. در این جا نشاسته برای ما به عنوان یک شناسگر است که نشان می دهد تمامی ویتامین ث با ید واکنش داده است. به این ترتیب با بدست آوردن مقدار دقیقی از ید که برای واکنش با ویتامین ث نیاز است، می توان میزان ویتامین ث موجود در مخلوط را محاسبه نمود. به این روش تیتراسیون ویتامین ث با ید به کمک شناسگر نشاسته گفته می شود.

به این ترتیب مواد و وسایل لازم شما عبارتند از:

محلو ید

 مقداری نشاسته

قرص ویتامین ث

آب میوه و سبزیجات مختلف

یک پارچ بزرگ شیشه ای

یک پیمانه 500 میلی لیتری

یک پیمانه 20 میلی لیتری

دو عدد لیوان

یک قطره چکان

برای محاسبه میزان ویتامین ث موجود در ترکیبات مختلف ابتدا باید بدانیم چند قطره از ید ما با چه میزان ویتامین ث کامل واکنش می دهد. برای همین محلول ویتامین ث را با غلظت mg/ml 1 را فراهم می کنیم. برای این منظور میزان 500 میلی گرم پودر قرص ویتامین ث را در 500 میلی لیتر آب به خوبی حل می کنیم. این یک محلول mg/ml 1 ویتامین ث خواهد بود.

مقدار 20 میلی لیتر از این محلول را برداشته و در نصف لیوان آب حل کنید. این لیوان آب حاوی 20 میلی گرم ویتامین ث خواهد بود!

اکنون محلول نشاسته را نیز آماده می کنیم. یک قاشق چای خوری نشاسته را در مقدر خیلی کمی آب سرد حل نموده و در نصف لیوان آب جوش می ریزیم. حاصل را خوب هم زده تا محلولی یک دست بدست آید و سپس می گذاریم تا خنک شود. در مرحله بعد یک قاشق چای خوری از محلول نشاسته را برداشته و در ظرف ویتامین ث 20 میلی گرمی بریزید.

با کم قطره چکان مقداری از ید را برداشته و به تدریج، قطره به قطره با شمارش قطره ها به مخلوط ویتامین ث و نشاسته اضافه نمایید. هم زمان با انجام این کار مخلوط را خوب هم بزنید.

به محض آن که ید با تمامی ویتامین ث مخلوط واکنش داد، به سراغ نشاسته می رود و محلول شروع به آبی شدن می کند. با دقت تعدا قطرات یدی که تا تغییر رنگ محلول استفاده کرده اید را ثبت کنید. مخلوط را هم بزنید و از ثبات رنگ آن مطمئن شوید. در شکل زیر روال کار به خوبی نشان داده شده است.

در شکل اول ابتدا که قطره ید وارد مخلوط شده کمی آبی می شود ولی فورا با ویتامین ث واکنش داده و بی رنگ می شود.

در شکل دوم دیگر تمامی ویتامین ث از بین رفته و محلول در شرف تغییر رنگ است. این جا دیگر افزودن ید را می بایست متوقف نمود.

تعداد قطرات ید ثبت شده در این آزمایش خیلی مهم اند و برای شما معیار تعیین میزان ویتامین ث موجود در سایر مواد خواهد شد (البته به شرط استفاده از همین ید و قطره چکان).

توجه کنید که با تغییر رنگ تمامی مخلوط کمی صبر کنید تا رنگ تثبیت شود و در این جا تیتراسیون به پایان رسیده است. بعد از این هرچه ید اضافه کنید مخلوط پر رنگ تر می شود.

اکنون زمان آن رسیده که با این اطلاعات به بررسی میزان ویتامین ث موجود در مواد مختلف بپردازیم. یکی از نکات مهم در این کار استفاده از ید و قطره چکان قبلی است. هم چنین برای سادگی محاسبات بهتر است همان حجم 20 میلی لیتر از محلول ویتامین ث را تهیه نمایید و در مقداری آب ریخته و هم چون قبل با محلول نشاسته ترکیب نمود. روش تیتراسیون همچون قبل می باشد.

اگر حجم نمونه شما همان 20 میلی لیتر باشد فرمول محاسبه میزان ویتامین ث در یک میلی لیتر از محلول شما خیلی ساده می شود.

ما این آزمایش را برای یک آب میوه انجام دادیم و اعداد ما به این ترتیب بودند:

12 قطره ید برای تیتراسیون آب میوه

44 قطره ید برای تیتراسیون محلول  mg/ml 1 ویتامین ث خودمان

به این ترتیب میزان ویتامین ث موجود در یک میلی گرم از آب میوه برابر با 1244  میلی گرم می شود که برابر است با mg/ml 272/0 .

به این ترتیب با یک حساب سر انگشتی برای تامین میزان ویتامین ث روزانه مان مصرف حدود 148 میلی لیتر از این آب میوه کافیست!

به این ترتیب شما یک روش کاملا علمی برای محاسبه ویتامین ث موجود در مواد یاد گرفتید. با استفاده از این روش می توان آزمایش های بسیاری انجام داد از جمله بررسی تاثیر حرارت و یا فریز کردن بر ویتامین ث مواد، مقایسه میزان ویتامین ث موجود در میوه و آبمیوه و ...

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان

تهیه : سارا قیصری

تنظیم : اعظم اژدری

مطالب مرتبط:

گرما و دما

فشار هوا

یک میکروسکوپ بسازیم