اهمیت سه ماده‌ی مهم در آب و هوا

مواد و ترکیبات زیادی در جوّ زمین وجود دارند که اهمیت چندانی برای آب و هوا ندارند؛ اما سه ماده ی ترکیبی با این که بخش کوچکی از جوّ زمین را تشکیل می دهند از اهمیت زیادی برای جانداران و ما برخوردار هستند: ازون، بخار آب و دی اکسیدکربن

ازون

مولکول ازون از سه اتمِ اکسیژن تشکیل شده و غلظت آن با ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی و زمان، تغییر می کند. بیش ترین ازون در ارتفاع 50 تا 55 کیلومتری و به دلیل فرآیندی که به جذب اشعه ی ماورای بنفش خورشید منجر می شود، تشکیل می شود. ازون سپس به ارتفاع های پایین تر آمده و در ارتفاع های 15 تا 25 کیلومتری مستقر می شود. مقدار بسیار کمی از آن ممکن است در اثر تخلیه های الکتریکی در سطح زمین ایجاد شود. در مجموع غلظت ازون در هر ارتفاعی به طورکلی در اثر حرکت های عمومی جوّ تغییر می کند. اشعه ی ماورای بنفش خورشید، توسط ازون جذب می شود. وجود ازون به زندگی موجودات زنده ی روی کره ی زمین کمک بسیاری می کند. این ماده با جذب اشعه ی ماورای بنفش کشنده ی خورشید، زندگی را در این سیاره برای ما ممکن می سازد.

بخار آب

جوّ هیچ گاه به طور کامل خشک نیست و همیشه مقداری بخار آب به صورت متغیر در آن وجود دارد. در مناطق ساحلی حاره ای که هوا بسیار گرم و مرطوب است، غلظت بخار آب تا سه درصد جرم هوا می رسد. برعکس در مناطق خشک، مقدار آن به حدی است که اندازه گیری آن به سختی انجام می شود.

به هر حال مقدار کم بخار آب می تواند تغییرات بزرگی در جوّ ایجاد کند و این موضوع تا حد زیادی مربوط به تغییرات ناشی از غلظت بخار آب در نزدیکی سطح زمین است. این تغییرات به ویژه در ارتفاع های کم تر از شش کیلومتری رخ می دهد که بخار آب زیادی در آن قرار دارد. بخار آب پس از ورود به جو به صورت مایع یا جامد درآمده و سرانجام به شکل شبنم، باران، برف و تگرگ به سطح زمین باز می گردد. به طور کلی، غلظت متوسط بخارآب در جوّ با ارتفاع کاهش می یابد، ولی ممکن است توزیع آن در قسمتی از جوّ برعکس شود.

دی اکسید کربن

دی اکسید کربن در اثر فرآیندهایی مثل تنفس جانداران و نیز در اثر سوختن یا تجزیه ی مواد کربن دار وارد جوّ می شود. از دیگر راه های ورود آن به جوّ، فعالیت های آتش فشانی است. مقدار زیادی از این دی اکسید کربن، توسط گیاهان از جوّ خارج می شود. حدود 99 درصد دی اکسید کربن کره ی زمین در آب های اقیانوس ها حل می شود. این حل شدن به دمای آب بستگی دارد و با توجه به تغییرات دمای آبِ اقیانوس ها، دی اکسید کربن از جوّ کاسته شده و یا زیاد می شود.

مقدار دی اکسید کربن که سالانه وارد جوّ و یا خارج می شود، حدود یک دهم مقدار کل آن است. غلظت دی اکسید کربن در نزدیکی سطح زمین تغییر می کند. در شهرها مقدار آن زیاد و در نواحی دور از مناطق صنعتی، تغییرات آن در چند متری سطح زمین نسبتاً کم است. در قسمت های بالای جوّ، توزیع دی اکسید کربن ناشناخته مانده و کم تر از سطح زمین شناخته شده است.

بخش کودک و نوجوان تبیان

منبع:هدهد،سیامک نیک طلب