در مورد این جنگ تاریخی نکاتی برای شرایط امروز امّت اسلامی قابل توجّه و استفاده است؛ که ابتدا به تشریح این جنگ تاریخی و سپس به برخی از درس های آن برای عصر کنونی اشاره می کنیم.
این جا یک قدمیِ بصره است. پنجاه هزار نفر شمشیر و نیزه تیز کرده اند تا خون یک دیگر را بریزند. هر دو لشگر، مسلمان. هر دو گروه نمازخوان و لااله الاالله گو.
در بخش قبل امام علی علیه السلام تا به این مسله به نامه معاویه بن ابوسفیان پاسخ دادند که در زمانی که کسی یاری رسول خدا نمی کرد، ایشان بودند که به یاری پیامبر رسیدند، در زمان تحریم های مردم مکه، کسانی که تحمل این مشقت را کردند ما اهل بیت بودیم و ...
پیش از شروع جنگ صفین، نامه هایی میان امام علی علیه السلام و معاویه بن ابوسفیان رد و بدل شد. دانستن محتوای نامه ها پیش از وقوع جنگ، ما را با فضای تاریخی آن، آشنا می سازد.
مناظرات بسیاری از بزرگان اصحاب پیامبراکرم صلی الله علیه و آله در زمان های مختلف تاریخی، گویای حقائقی است که نشان می دهد مردم به روشنی با میراث معنوی پیامبر آشنا بوده اند.
ابن تیمیّه براى اثبات حقانیت خوارج و ناصبى ها; كسانى كه جنگ هاى امیرالمؤمنین علیه السلام را نادرست مى دانند احادیث صحیح را تكذیب مى كند و به نقل علماى مذهب خود هیچ اعتنایى نمى نماید. او احادیث صحیح را نمى پذیرد و به راحتى احادیث دروغین را نقل مى كند و به
گسست سریع سپاه بصره نشان می داد که علی رغم وجود عایشه در میان آنها، سپاه شورشی انگیزه های قوی نداشته است. مشکل عمده این بود که طلحه و عایشه علی رغم شهرت، در قضیه عثمان، بدنام تر از آن بودند که بتوانند مردم بصره را فریب داده و خود را دادخواه خون عثمان قلمد
خصوصیت جنگهاى زمان پیغمبر صلى الله علیه وآله این بود كه جبهه حق و باطل كاملا روشن بود و یك طرف ایمان و طرف دیگر كفر قرار داشت. در یك طرف مسلمانها و پیامبر صلى الله علیه وآله و طرف دیگر كفار و مشركان بودند
آنچه آنها از امیرالمؤمنین علیه السلام مىخواستند این بود كه براى دنیاى آنان از دین خود بگذرد و چه خیال باطلى! على علیه السلام كه حتى ذره اى به فكر دنیا و ریاست براى خودش نبود، چگونه ممكن بود كه دین خود را براى دنیا و ریاست دیگران فدا كند؟! و به راستى بدا