روز عاشورا در بین سرو صدای سپاه دشمن برای آخرین بار سخنانی فرمودند تا شاید حتی یک نفر از آنها هدایت شده و با امام جنگ نکند و در آنجا اعلام کردند که مرگ بهتر از زندگی با ذلت است.
در این خطبه امام به بیدادگری بنیامیه و فرستادن نامههای اهل کوفه اشاره دارد. امام در این خطبه خود را اسوه معرفی میکند و به سرزنش پیمان شکنان کوفه میپردازد و سرانجام این پیمان شکنی را ترسیم میکند. این خطبه را نه تنها یاران امام که هزار تن همراهان حر بن یزید ریاحی گوش دادند.
امام حسین(علیهالسلام) قبل از حركت از مکه بسوی کوفه، در ميان افراد خاندان بنىهاشم و گروهى از شيعيان خطبهای ايراد فرمودند و نکات مهمی در آن متذکر شدند.
وقتی مردم كوفه از مخالفت حسين بن على(عليهماالسلام) با مسئله بيعت و از آمادگى آن حضرت براى مبارزه با فساد و از ورود آن حضرت به شهر مكه مطلع گرديدند پيكها و نامههاى انفرادى و طومارهاى فراوانى به آن حضرت فرستادند.
امام حسین(علیهالسلام) این خطبه را در سال ۵۸ق، دو سال قبل از مرگ معاویه در منا خواند؛ در این زمان فشار معاویه بر شیعیان به اوج رسیده بود و در فضای اجتماعی سیاسی خفقان حاکم بود. اهمیت این خطبه در منا و در ایام حج، افشاگری امام علیه حکومت معاویه بود. برخی تحلیلگران این خطبه را که در حضور صحابه و تابعین قرائت شد نشانه برنامه امام حسین(علیهالسلام) برای قیام کربلا میدانند.
نماینده ولی فقیه در سازمان حج و زیارت با تاکید بر این مطلب که باید بر روی اهداف اربعین بیشتر از گذشته تکیه کنیم و اربعین فقط نباید شعاری باشد، گفت: باید در تمام مراحل هدفمند بودن اربعین تبیین شود. چرا که این حرکت جلوههای زیادی دارد که باید آن را به مردم بگوییم.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با تاکید بر این موضوع که دلیل ماندگاری قیام کربلا خداوند است، گفت: قیام امام حسین (ع) انسانها را از جهالت و گمراهی نجات میدهد و تمام شخصیتهای آزاده جهان راه خود را از امام حسین (ع) گرفتهاند.
یک کارشناس مشاوره حوزه علمیه در جامعه مدرسین با تاکید بر این مطلب هیچ مشکل و رفتاری نمیتواند مانع حضور مردم در مراسم اربعین باشد، گفت: از طریق پیادهروی اربعین میتوانیم افکار و ایدههای امام حسین (ع) را که نشأت گرفته از عشق است و میتواند حیاتبخش و تحول بخش باشد ترویج دهیم و با این پیادهروی همگان میدانند که این یک مانور بینالمللی است.
مداح و ذاکر اهلبیت (ع) گفت: امام حسین (ع) با فعل خود در جریان کربلا بشریت را از ظلمت دنیا خارج کرد و نه تنها در آن دوران، بلکه امروزه نیز این امر به وضوح نمایان است.
اگرچه امام حسین علیهالسلام نتوانستند با معاویه بجنگند، اما در برابر بدعتها و ظلم و ستم او سکوت نمیکردند و تا آنجا که ممکن بود مخالفت خود را از هر طریقی نشان میدادند.