تفریحات قرضی در نوروز!
«جایی برای رفتن نداریم»، «تفریح پول می‌خواهد»، «كسی را ندارم با او به تفریح بروم»، «امكانات تفریحی كم و محدود است»، و «تفریح امروزی لوس و كسل‌كننده است» تمام اینها اظهارنظر ما درباره تفریح و گذران اوقات فراغت است كه یا تفریح مورد علاقه‌مان را پیدا نمی‌كنیم یا تفریحات مورد علاقه ما گران است یا تفریحات جاری هیچ فشار و باری از دوش ما بر نمی‌دارد.
نوروز، یكی از مهم‌ترین تعطیلات سالانه ایرانی‌هاست كه آنان را به فكر فراغت و تفریح می‌اندازد. تماشای تلویزیون در ایام نوروز، اولویت اول وحتی گاهی تنها تفریح برخی خانواده‌ها برای سرگرمی است .
تماشای تلویزیون به عنوان مهم‌ترین وسیله تفریح خانواده‌ها نه تنها نشان از فقر امكانات تفریحی دارد كه خانه‌نشین كردن آنان منجر به بروز بی‌برنامگی در دید و بازدیدهای نوروزی می‌شود.
در كنار تماشای تلویزیون، دید و بازدیدهای نوروزی هم برنامه دیگری برای تفریح است. گذشته از رفت‌وآمدهای خانوادگی كه در نوع خود باعث شادی است، گاه آنقدر كسل‌كننده می‌شود كه شكل اجبار و تكلیف به خود می‌گیرد. دید و بازدیدهایی كه هر سال یك بار روی می‌دهد، آن هم در فضایی پر از تعارف‌های مصنوعی، بیشتر جنبه اجبار دارد و معمولا با مقاومت جوان‌ترها روبه‌رو می‌شود. در بسیاری از دید و بازدیدهای نوروزی، میزبان و مهمان آنقدر از هم دورند و از حال هم بی‌خبر بوده‌اند كه حرفی جز وضعیت آب و هوا با هم ندارند. چنین رفت‌وآمدهایی كمتر جنبه تفریحی و سرگرمی دارد و نمی‌تواند لحظات شادی برای ما به همراه آورد. گاهی هم رفت‌وآمدهای نوروزی، وسیله‌ای برای فخرفروشی و چشم و همچشمی است. بهترین فرصت است تا مهمانان را با پذیرایی چند نوع میوه و شیرینی و چای و نسكافه شرمنده كنیم تا ره‌آوردی جز مشاجرات خانوادگی برای مهمان نداشته باشد. در این دید و بازدیدها معمولا باجناق بزرگ‌تر به باجناق كوچك‌تر یا بعكس و جاری و خواهرشوهر به عروس یا بعكس فخر می‌فروشند و دیدارها را از خلوص و صمیمیت خارج می‌كنند.
مسافرت با سود یكساله
آنها كه اهل سفرند، از حراج‌های فصلی و نوروزی داخل و خارج باخبرند، عشق سفرها كه از چند ماه قبل از نوروز، گرانی بلیت و كرایه اتاق در نوروز را به جان خریده‌اند، این روزها راهی سفر می‌شوند؛ سفری كه مهم‌ترین تفریح در نوروز محسوب می‌شود؛ اما عادات خاص فرهنگی برخی خانواده‌ها به آن جلوه جدیدی بخشیده است. «از آذرماه تقاضای وام داشتم. یك میلیون تومان از صندوق شركت وام گرفتم و 500 هزار تومان پس‌انداز داشتم و 200 هزار تومان هم دستی از همكارم قرض گرفتم تا بچه‌ها را به مسافرت ببرم.» این عادت كه نامش را «مسافرت قرضی» و «مسافرت به هر قیمت» می‌دانیم، تفریح جدیدی است كه تاوانش را باید در طول سال آینده پس داد.
بسیاری از ما عادت داریم هنگام سفر به نقطه‌ای از داخل یا خارج كشور، بیش از آن كه در پی استفاده از مواهب طبیعی، آثار و ابنیه تاریخی و نقاط دیدنی باشیم، راهی مراكز خرید می‌شویم و سفر را به پرسه در مراكز خرید و تهیه سوغات برای فامیل و دوستان صرف می‌كنیم. این افراد معمولا نمی‌دانند، برای چه به سفر رفته‌اند و لذت مسافرت را صرفا در خرید می‌دانند، حال آن‌كه تنها خستگی روزهای سفر در تنشان می‌ماند و بدون برداشت گوهر ارزشمندی از سفر، به خانه بازمی‌گردند.
از ماشین‌گردی تا پرسه‌زنی در خیابان‌ها
هرچند در روزهای عید، عطش خرید فرومی‌نشیند، ولی برای بسیاری از ما كه كفگیر ته دیگ خورده و قرار نیست به مسافرت برویم، در روزهای آغاز بهار كه بتدریج كشدار می‌شود، فرصتی است تا در خیابان‌ها پرسه بزنیم، پاساژ‌ها و مراكز خرید را كه خلوت شده‌اند گز كنیم و در خیابان‌های نسبتا خلوت شهر با خودرو ویراژ بدهیم.
آنها كه سنین زیر 30 دارند، این تفریح را در نوروز بیشتر از دید و بازدید عید می‌پسندند، بخصوص اگر چند دوست همسن و سال هم همراهشان باشد. پاساژ‌ها و مراكز خرید و ویراژ در خیابان‌ها به بخشی از زندگی روزمره شهری تبدیل شده‌اند. این مراكز در نوروز، ظرفیت بالایی برای شاد كردن مردم و آموزش‌های فرهنگی دارند كه متاسفانه تاكنون به آن توجه نشده است.
گذشته از ایام نوروز، پاساژگردی به تفریحی عمومی در كلانشهرها تبدیل شده كه عباس كاظمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این باره تحقیقاتی انجام داده است. به نظر وی، مراكز خرید و پاساژ‌ها به مراكز تفریحی و فراغت تبدیل شده‌اند، چون نفس خرید، چانه زدن، قدم زدن و صحبت كردن با دوستان به نوعی تفریح محسوب می‌شود، چون افراد در این مراكز با غریبه‌ها تماس چشمی برقرار می‌كنند، بدون این‌كه آنها را مخاطب قرار دهند؛ كه این نوعی ارتباط متقابل محسوب می‌شود.
از اسكان دو هفته‌ای تعطیلات نوروز در بهترین و پرستاره‌ترین هتل‌های كشور در مازندران، اصفهان، كیش، چابهار، قشم، شیراز و حتی تهران تا دید و بازدید و خیابان‌گردی و قدم زدن در بوستان‌های شهر و تماشای تلویزیون معمولا تفریح هموطنان ما به حساب می ایند . بسیاری از مردم هنوز قادر نیستند از امكانات موجود فرهنگی ـ تفریحی مانند كنسرت‌های موسیقی، سینما، تئاتر و باشگاه‌های فرهنگی و ورزشی استفاده كنند. در حال حاضر هزینه تماشای یك فیلم سینمایی در سینما برای یك خانواده 5 نفره به طور متوسط 15 تا 25 هزار تومان است و برای تهیه بلیت كنسرت نیازمند 50 تا 250 هزار تومان هستند.
پیش به سوی تفریحات مدرن
براساس متون علوم اجتماعی، تفریح 3 كاركرد عمده دارد: رفع خستگی، ایجاد سرگرمی و فرصت برای افزایش سطح معلومات. بر این اساس تفریح می‌تواند باعث تجدید قوا، گریز از ملالت و روزمرگی، فرار از كارهای تكراری و تحمیلی، ترمیم اختلالات عصبی ناشی از فشارهای زندگی و كاهش تمایلات پرخاشجویانه و تقویت عواطف شود. در سطح كلان، تفریح نقش بازتولید انرژی تحلیل رفته را دارد و قادر است در افزایش سطح بهره‌وری نیروی كار موثر باشد؛ اما این كه چقدر تفریحات امروزی قادرند كاركرد واقعی خود را ایفا كنند، محل بحث كارشناسان است.
با ورود تكنولوژی‌های مدرن، نه فقط فضای فیزیكی زندگی تغییر كرده كه بر آداب و عادات ما هم تاثیر گذاشته است. سرعت این تغییرات آنقدر زیاد است كه گاه از قافله تغییرات باز می‌مانیم. نه می‌توان گفت سراسر آنچه امروزه به نام سرگرمی در زندگی ما وجود دارد مضر است و نه مفید، بلكه به گفته سعید سعیدفر استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، ما نیازمند نوآوری و خلق روش‌های جدید و تولید برنامه برای فراغت هستیم. او می‌گوید: در گذشته خیلی از افراد شبیه هم بودند و تفاوت‌ها اندك بود، حتی سلیقه اعضای یك خانواده تفاوت چندانی با هم نداشت. اما امروزه، پیچیدگی‌های موجود در روابط اجتماعی به خاطر تعدد و تكثر مشاغل و تخصص‌ها منجر به تكثر سلیقه شده است. در گذشته تفریحات بخشی از فرهنگ حاكم بر جامعه بود كه از نسل‌های گذشته می‌رسید، اما امروز به‌رغم سطحی شدن برخی تفریحات، نیازمند تدبیر و تخصص بیشتری است. روش‌های غنی‌سازی اوقات فراغت هر روز نو می‌شود و هرچند هنوز بسیاری از ما با تفریحات مدرن بیگانه‌ایم، انتخاب آگاهانه آنها ضروری به نظر می‌رسد. جامعه‌شناسان به همان اندازه كه خواستار توجه به سیاستگذاری‌های كلان در بخش تفریح و اوقات فراغت‌اند، از ضرورت انتخاب تفریح سالم و معرفی بهترین‌ها به جوانان سخن می‌گویند، تعطیلات نوروز می‌تواند بهترین فرصت برای این كار باشد.
فرآوری: نسرین صفری
بخش اجتماعی تبیان
منابع: جام جم آنلاین همراه با تغییرات و اضافات
