فیلترینگ در سالی که گذشت!

در این رابطه مقالات متعددی درباره فیلترینگ و ستایش و نکوهش آن منتشر شده است. در این نوشتار با نگاهی گذرا به وقایعی که در سال جاری در این باره در جامعه ما گذشت، می پردازیم و درباره معایب و مزایای فیلترینگ هم سخن خواهیم گفت.

آنچه مشخص است اینکه فیلترینگ در مواردی می تواند مفید و حتی ضروری باشد.

در میان خانواده های ایرانی (ویا حتی خارجی) به ندرت میتوان موردی را پیدا کرد، که با دسترسی فرزند نابالغ خود به تصاویر و مطالب پورنو یا انحرافات جنسی مشکلی نداشته باشد و در واقع می توان گفت این موضوع، دغدغه بسیاری از خانوادهایی است که فرزندانشان به اینترنت دسترسی دارند.

بنابراین میتوان محدودیت دسترسی به سایتهای پورنو را گامی مثبت، در جهت پاسخگویی به این دغدغه خانواده های ایرانی و البته، جامعه دانست. این محدودیت برای اغلب خانواده ها خوشایند است و از نگرانیهای آنها می کاهد. اما آنچه مشخص است اینکه کاربرد فیلترینگ تنها در این رابطه نمی باشد.

با توجه به امکاناتی که اینترنت در اختیار افراد می گذارد، این موقعیت برای افرادی ممکن است موجب سوء استفاده شود. کسانی که اقدام به نشر عکس های خصوصی افراد می کنند و یا به کسی توهین می کنند و ایجاد دردسر می کنند. اینها تخلافی است که شاید با فیلتر کردن آن صفحه یا سایت بخصوص، حداقل پاسخی برای جلوگیری از سوء استفاده برخی باشد.

مسلما هر عقل سلیمی این را می پذیرد که در جایی که آزادیهای اینترنت باعث تجاوز به حقوق خصوصی افراد شود، فیلترینگ و محدودیت دسترسی به صفحه یا سایت اینترنتی متخلف، عملی مفید است.

در سطح کلی تر نیز میتوان انتظار داشت که دولت و نهادهای قضایی چه به عنوان نماینده مردم و چه به عنوان یک نهاد یا موسسه، حقوقی را برای خود متصور باشند. برای مثال انتشار مطالب دروغ یا توهین به  مسئولان یا انتشار اطلاعات طبقه بندی شده از جمله مواردی است که شاید هر حکومتی آنرا تحمل نکند. بنابراین اگر منصفانه نگاه کنیم مواردی وجود دارند که فیلترینگ میتواند عاملی برای دفاع از حقوق شهروندان و دولتها باشد.(به نقل از علیرضا شیرازی)

آنچه مسلم است اینکه هر چیزی وقتی به صورت معتدل وجود داشته باشد، در مسیر واقعی خود حرکت خواهد کرد. مسئله فیلترینگ هم اگر در مسیر اعتدال حرکت کند، خوب و پسندیده است اما گاهی ممکن است این مسئله تحت تاثیر سلیقه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قرار گیرد و ابزاری شود در جهت یک طرفه کردن برخی از اطلاعات و تعیین این که مردم یک جامعه چه چیزهایی را باید بدانند و چه چیزهایی را ندانند.

وقتی دسترسی مردم به پدیده بزرگ و جهانی اینترنت تحت تاثیر سلیقه ها قرار می گیرد، به نظر می رسد که فیلترینگ از مسیر درست خارج شده است. انتظار کاربران و شهروندان این است که فیلترینگ در جهت تامین حقوق جامعه و سالم سازی و امن سازی ، محیط اینترنت باشند.

اما از دیگر تبعات فیلترینگ نادرست، مربوط به زمانی است که فیلترینگ حاوی اشتباهات زیاد در دسترسی به سایتهای مفید (یا حداقل بدون مشکل خاصی ) باشد و روند درستی نیز برای تصحیح مشکلات و رفع فیلتر شدن موارد اشتباه،وجود نداشته باشد و در عین حال نهاد پاسخگویی هم نباشد. البته طبیعتا کسی انتظار ندارد که حکومت برای هر موردی که فیلتر میکند اطلاعیه صادر کند اما حداقل انتظار می رود که مثلا مدیران سایتها یا حتی کاربران مرجعی برای گزارش فیلترینگ اشتباه یا حداقل پیگیری دلیل فیلترینگ داشته باشند. همه این وقایع در یک جامعه سبب می شود تا شهروندان در جستجوی راه حل های تازه ای برای دسترسی وسیعتر به دنیای اینترنت باشند.

این مسئله از آن زمان که شبکه های اجتماعی جایگاه ویژه ای پیدا کردند، و به تدریج به محفلی برای گفتگو درباره انواع و اقسام مطالب، تبدیل شدند، شدت بیشتری پیدا کرد. وقتی شبکه هایی همچون فیس بوک در جامعه ما فیلتر شدند، افراد بسیاری به دنبال راهی برای دسترسی به این شبکه بودند. از طرف دیگر عده زیادی از کاربران برای انجام کارهای تحقیقاتی، نیازمند دسترسی به برخی از سایتهایی بودن که انها هم فیلتر بودند. در این میان احتمالا عده کمتری هم به دنبال سایت های غیراخلاقی بودند و مجموع همه اینها موجب شد تا هر روز، شاهد تولد نسل تازه ای از خدمات فیلتر شکن ها باشیم.

مثلا مدتی نحوه اتصال با سیستمی به نام" یو نود و شش" و چند برنامه دیگر صورت می گرفت. مدتی بعد برنامه ای پیشرفته تر و کامل تر با عنوان "وی پی ان" به این عرصه وارد شد که مزایای بیشتری نسبت به سرویس های قبلی داشت. سیستم وی پی ان، سیستمی است که در سال جاری در کشور ما، مورد استفاده عده زیادی از کاربران اینترنتی بود ه است و نحوه دسترسی به آن به سادگی صورت می پذیرد. کافیست نگاهی به صفحات اینترنت بیندازید یا این واژه را جستجو کنید. تبلیغات بی شماری مبنی بر پیوستن به این سیستم وجود دارد. تبلیغاتی از این قبیل:

" تبلیغ وی پی ان در اینترنت:شرکت ... با خدمات متفاوت و در اختیار گذاشتن سرویس های وی پی ان برای شما کاربران،

این امکان را فراهم می‌نماید تا از گذرگاه های مسدود شده

عبور نموده و به محتویات مورد نظر خود دست یابید.

قیمت پایین و کیفیت بالای خدمات معرف شرکت ما می باشد.

به این ترتیب می توان گفت سرویس وی پی ان به سرعت به کابران ایرانی معرفی و مورد استفاده بسیاری از کاربران قرار گرفت. در این زمان اتفاق جالبی رخ داده بود. تصور کنید که در یک جامعه، عده ای با تلاش و صرف هزینه و وقت بسیار، با هدف حفظ منافع مردم و کشور، اقدام به انجام فیلترینگ می کنند و در همین حین تکنولوژی تازه ای به این عرصه قدم می گذارد که تنها با کلیک کردن بر روی یک گزینه و صرف کمترین هزینه، می توان از فیلترینگ عبور کرده و به هر کجای دنیای اینترنت، وارد شد. به همین سبب بود که مدتی بعد، سرویس وی پی ان هم هر از چند گاهی، دچار قطعی و اختلال می شد. وقتی در این رابطه از مسئولین سوال می شد، پاسخ های جالبی به گوش می رسید.

در مهر ماه گذشته علت قطعی وی پی ان و ارتباط این موضوع با شبکه اینترنت ملی، از وزیر ارتباطات پرسیده شد و ایشان اینطور پاسخ دادند:

"این دو موضوع با هم ارتباطی ندارند و اساسا VPN و استفاده از آن یك اقدام خلاف قانون است كه این موضوع نیز ابلاغ شده است"

جالب اینجاست که مدتی بعد از اعلام این موضوع که وی پی ان و استفاده از آن اقدامی خلاف قانون است، موضوع قطعی این شبکه کمابیش حل شد و اکنون نیز کاربران با پشتکار زیاد به استفاده از این شبکه می پردازند.

پس از موضوع فیلترینگ در میان کاربران ایرانی باید به موضوع دیگری اشاره کرد که در سال جاری، کاربران اینترنت با آن مواجه بودند. در هفته اخیر ده‌ها میلیون کاربر ایرانی که دسترسی آنها از روز پنجشنبه به خدمات رایانامه‌ای (ایمیل) مسدود شده بود، با مشکلات بسیاری مواجه شدند. آنچه اتفاق افتاد، این بود که ده ها میلیون کاربر ایرانی که برای استفاده از ارتباطات مجازی خود از پست های الکترونیکی خارجی مثل گوگل و یاهو استفاده می کنند، از روز پنجشنبه 20 بهمن‌ماه جاری، امکان دسترسی به این شبکه ها را نداشتند و  این در حالی است که هیچ مقام پاسخگویی نسبت به این مسئله، وجود نداشت. شاید قبلا نیز در زمانهایی خاص این محدودیت ها برای کاربران ایرانی به وجود آمده بود اما دست کم در آن زمان، علت این محدودیت برای کاربران مشخص بود.

شرکت ارتباطات زیرساخت و سازمان فناوری اطلاعات ایران که دو متصدی اصلی در این خصوص هستند نیز پاسخی به پرسش‌ها و تماس‌های متعدد خبرنگاران نداشتند. در این برهه زمانی بسیاری از کاربران با مشکل مواجه شدند. عده ای متعهد به ارسال پست های الکترونیکی برای انجام روند کاری خویش بودند و یا مثلا کسانی بودند که بلیط هواپیمای خود را اینترنتی خریداری کرده  و قصد داشتند با در دست داشتن پرینت بلیط خود به فرودگاه روند، که همگی از پرواز جا ماندند و...

در هیمن اوضاع و احوال بود که صدای برخی از نمایندگان مجلس در اعتراض به این موضوع شنیده شد.

احمد توکلی رئیس مرکز پژوهش های مجلس با هشدار نسبت به هزینه های "فیلترینگ مردم آزار" برای نظام تاکید کرد: اتفاقات اخیر حتی اگر توجیه امنیتی داشته باشد، باید توسط مسئولان برای مردم توضیح داده شود، چرا که به افزایش اعتماد مردم نسبت به حاکمیت می انجامد و مردم حق جو نیز اقدامات قابل توضیح و منطقی را خواهند پذیرفت.

احمد توکلی در گفتگو با مهر افزود: شیوه فیلترینگ اخیر و قطع بدون اطلاع بسیاری از سرویس های مورد مراجعه اکثر قریب به اتفاق مردم، بدون اینکه قبلا گزینه جایگزین در داخل ایجاد شده باشد و بدون اینکه مسئولان مربوطه قبلا توضیح قانع کننده به مردم داده باشند، گلایه اقشار تحصیلکرده را به دنبال دارد و چنین فیلترینگ مردم آزاری برای نظام بسیار هزینه زاست.

توکلی ادامه داد: این روش فیلترینگ ضررهای دیگری هم دارد. از یک طرف مردم را به قانون شکنی و استفاده از سازوکارهای ضدفیلتر تحریک می کند و قبح قانون شکنی را می ریزد و از طرف دیگر فیلترینگ را از حالت ابزار کنترل فضای مجازی مؤثر خارج می کند، چرا که در وضعیتی که اکثر کاربران اینترنت به سمت استفاده از نرم افزارهای فیلترشکن سوق داده می شوند، فیلترینگ تاثیر خود را از دست می دهد.

وی افزود: مسئولان مربوطه باید به صورت صریح و شفاف دلایل این مساله را برای مردم توضیح دهند و بدون فراهم کردن امکانات سهل الاستفاده و مشابه جایگزین در داخل، بیش از این مردم آزاری و برای نظام هزینه تراشی نکنند.

امید داریم که در سال آینده شاهد فرایندی مشخص، برنامه ریزی شده و مفید در این زمینه باشیم و هرگز شاهد چنین مسائلی که به ضرر مردم و نظام است، نباشیم.

منبع:

خبرگزاری مهر

خبرگزاری تابناک.بهمن 1390

وبلاگ علیرضا شیرازی