چرایی افراط زنان در آرایش

1/2 میلیارد دلار صرف خرید لوازم آرایشی در کشور می شود که  این میزان رقم پایینی نیست.

ما در کشوری زندگی می‌کنیم که نه تنها آرایش خانم‌ها رتبه‌های اول تا چهارم را در دنیا به خود اختصاص داده است، بلکه اخیرا با تبلیغات ماهواره‌ها که بیشتر بر روی زیبایی چهره و تناسب اندام متمرکز شده است به سوی جراحی‌های زیبایی رو آوردند که خود این مسئله نیازمند آسیب‌شناسی است.

آرایش افراطی زنان معضلی است  که هر روزه  رنگ و لعابی خاص به خود می گیرد و جامعه بیش از گذشته شاهد آن است. تا کنون با خود اندیشیده اید که چرا مصرف لوازم آرایش در کشور ما بالاست؟

پیرامون این موضوع با کارشناسان به گفتگو نشستیم تا در مورد این موضوع برایمان بگویند.

حجت الا سلام سید حسین شرف الدین، جامعه شناس ، پیرامون مصرف بالای لوازم آرایشی در ایران گفت: مصرف این نوع از لوازم تا آنجا که اطلاعات و آمار های منتشره نشان می دهد، در همه کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بالا است. البته زیادی و کمی مصرف تابع معیارسنجی خواهد بود که قاعدتا بدون آن، نمی توان در این خصوص داوری کرد. به بیان دیگر، تا حد مصرف متعادل و متوازن لوازم آرایشی تعیین نشود زیادی و کمی آن قابل تعیین نیست.

وی با بیان اینکه برآوردهای موجود بیشتر ذوقی یا ارجاع به یک سطح انتظار طبیعی و عرفی است، اظهار کرد: مصرف زیادی لوازم آرایشی تابع شرایط و امکانات جامعه مدرن از یک سو ؛ موقعیت اجتماعی زن دراین جامعه از سوی دیگر، اهمیت یابی موضوع آرایش و زیبایی و اهتمام به جلوه های فیزیکی؛ از سوی سوم است. آرایش و زینت و متقابلا دوری جستن از ژولیدگی و پلشتی یکی از مطلوبات روانی و نیازهای فطری انسان اعم از زن و مرد است. نیازی که در طول تاریخ و تقریبا در همه جوامع انسانی به گونه های مختلف به رسمیت شناخته شده و از ارزش فرهنگی اجتماعی متناسب برخوردار است. فعالیت هایی همچون خالکوبی، سرمه کشیدن، سرخاب و سفیدآب کردن، خضاب کردن مو، روغن مالی، استفاده از عطریات و مواد خوش بو کننده، بلند گذاشتن مو با آرایش های خاص، شانه زدن، استفاده از زیور آلات همچون انگشتر، دستنبد و خلخال؛ مسواک زدن و سایر دخل و تصرفات بدنی از رایج ترین اقداماتی بوده که برای ارضای این نیاز طبیعی و زیباشناختی مورد توجه قرار گرفته است. بدیهی است که نیاز به زینت و آرایش نیز همچون سایر نیازهای فطری با دخالت و برنامه ریزی فرهنگی ارضا می شود.

این جامعه شناس با بیان اینکه در اسلام نیز این نیاز به رسمیت شناخته شده و در چارچوب حدود و قواعدی به ارضای آن توصیه و ترغیب شده است، خاطر نشان کرد: خداوند می فرماید: «یا بنی آدم خذوا زینتکم عندکل مسجد»(1). طبق این آیه عموم انسان ها به بهره گیری از زینت و آرایش متناسب در محیط عام و اجتماع توصیه شده اند. در روایاتی دیگر هم می فرماید: «ان الله جمیل و یحب الجمال» یعنی خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. البته اسلام بسیار بیشتر و موکدتر از آراستگی و زینت ظاهری؛ به آراستگی باطنی، فکری، اخلاقی و معنوی توصیه و ترغیب کرده است.

عبدالله امیدی، روان‌شناس و استاد دانشگاه در این زمینه می گوید: زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند که به دلیل ملزومات زندگی و شرایط اجتماعی بایستی وارد جامعه شوند، زیرا نمی‌توانند در منزل بمانند و فقط کارهای خانه‌‌داری را انجام دهند، بنابراین شرایط ایجاب می‌کند که خانم‌ها در اجتماع حضور داشته باشند. جنس مؤنث در تمام جوامع نسبت به جنس مذکر از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردار است به همین دلیل بالقوه مورد تهاجم دیگران قرار می‌گیرد. وی تصریح کرد: تهاجم نسبت به بانوان همیشه فیزیکی نبوده، بلکه گاهی اوقات روانی نیز است. به هر حال نگاه‌ها نسبت به خانمی که در اداره کار می‌کند نوعی تهاجم و حمله برای همه آنها تلقی می‌شود و معنای روانی خوشایندی برایشان ندارد.

بنابراین واقعیت این است که خانم‌ها در اجتماع حضور دارند، و بعضی از موقعیت ها برانگیزاننده سرنخ‌هایی برای تحریک محیط هستند، لذا خانمی که از تجلی بیشتری برخوردار بوده و آرایشش به گونه‌ای است که می‌تواند برانگیزاننده اطرافیان باشد، با چنین شرایطی می‌تواند سر نخی برای افرادی که احتمالا دارای آسیب‌هایی هستند، باشند.

وی در ادامه افزود: به هر حال همه انسان‌هایی که در جامعه زندگی می‌کنند افراد سالمی نبوده و دارای شخصیت‌های ضد اجتماعی هستند که اساسا کنترل خوبی به رفتارهای خود ندارند، بنابراین اگر ما این سر نخ‌ها را به دست افرادی که از لحاظ شخصیتی بی‌ثبات و هیجانی هستند، دهیم؛ در واقع شرایط را برای تهاجم آنها مهیا کردیم.

لذا، آرایش زنان آنان را در معرض نگاه های شهوت آلود بوالهوسان قرار می دهد، ضریب بزه دیدگی آنها توسط عوامل سرکش را افزایش می دهد؛ عزت نفس آنها را مخدوش می سازد؛ التهابات جنسی را در جامعه افزایش می دهد؛ فضای اخلاقی جامعه را تیره و تار می سازد؛ هزینه های امنیتی و روانی زیادی را برجامعه تحمیل می کند و در نهایت هزینه های اقتصادی خانواده و کشور را افزایش می دهد؛ همچنین زمینه اشاعه برخی بیماری های جلدی را نیز فراهم می سازد.

راه حل چیست؟

اگر نگاه آسیب‌شناسانه نسبت به حل مسئله داشته باشیم، اقدامات مهمی در این زمینه می‌توان انجام داد؛ اگر ما در محیط کار فرصت‌هایی برای خانم‌ها ایجاد کنیم که این فرصت‌ها مؤید رفتارهای آنها باشد، دیگر نیازی احساس نمی‌کنند که یک اعتباربخشی افراطی را از جنبه‌‌های جسمانی بخواهند دریافت کنند و آنها می‌توانند از طریق تسهیلاتی مانند تسهیلات آموزشی، شغلی، اوقات فراغت و چیزهایی که اغناکننده نیازهای روانی افراد در جامعه باشد ابراز وجود مثبت کنند.

عدم اهتمام آموزش وپرورش به هویت افراد

یکی از آسیب‌های زیربنایی برای استفاده از لوازم آرایشی مسئله هویتی است، بخشی از مسئله هویتی افراد به تجربیات دوران کودکی به ویژه در نظام آموزش و پرورش ما ارتباط پیدا می‌کند، آموزش و پرورش که صرفا به نمره و موقعیت تحصیلی افراد اعتبار می‌دهد و هیچ فرصتی را برای ابراز وجود و تأیید شدن افراد ایجاد نمی‌کند، در چنین شرایطی دانش‌آموزان بسیار محوری و کانالیزه شده، تربیت می‌شوند.

به عنوان مثال فرد 18 و 19 ساله‌ای که از لحاظ تحصیلی موفق نبوده بایستی در نظام آموزشی ما به گونه‌ای تربیت شده باشد که بتواند در موقعیت‌های دیگر خود را نشان دهد، اگر ما بخواهیم یک مقایسه‌ای با جوامع غربی داشته باشیم، باید بگوییم در این جوامع فرصت ابراز وجود تقریبا برای افراد وجود دارد و هر فردی با حداقل تفاوت سواد می‌تواند خود را در جامعه نشان دهد، مثلا یک فردی که هیچ جایگاه اقتصادی و اجتماعی در کشور ما ندارد، می‌تواند در جوامع غربی با یک خلاقیت و ابداع در میادین ورزشی خود را نشان دهد، در صورتی که در کشور ما عکس این امر حاکم است.

نظام آموزش و پرورش متکی به موقعیت تحصیلی افراد است، نه هویت آنها

یک‌قطبی بودن جامعه ما یکی از دلایل مهم مشکلات موجود است. عامل این مشکل در جامعه، آموزش و پرورش است، نظامی که متکی به هویت افراد نبوده و صرفا متکی به موقعیت افراد آن‌هم در مسایل تحصیلی و شغلی است. در چنین شرایطی فرصت رشد و هویت از افراد گرفته می‌شود که یکی از آسیب‌های هویتی آن در بزرگسالی همین معضل (آرایش) در جامعه است که شاهد آن هستیم.

احیای هویت انسانی فراموش شده گامی در راستای حل معضل آرایش :

 فرهنگ سازی و تقویت بنیادهای فرهنگ دینی؛ جامعه پذیری مناسب و اهتمام به ترویج الگوهای تربیتی و اخلاقی؛ اصلاح سبک زندگی و معیارهای زیستی؛ تقویت حس بازنگری وجود شناختی؛ احیای هویت انسانی فراموش شده و ترویج فرهنگ ترجیح روح و مطالبات روحانی و معنوی بر تمایلات و کشش های غریزی معطوف به بدن از جمله راههای مقابله با این معضل است.

هچنین از دیگر راهکارهای مقابله با این معضل می توان به ترویج حقیقت گرایی به جای ظاهر گرایی؛ اهتمام به ترمیم خلاء های شخصیتی و فرهنگی؛ تعدیل مصرف گرایی و تجمل گرایی؛ بازتعریف زیبایی؛ تردید افکنی در مشروعیت ارزش ها واستاندارهای فرهنگی بیگانه؛ اطلاع رسانی عمومی در خصوص تبعات و عوارض منفی موضوع و بهره گیری از نظارت و کنترل فرهنگی نرم اشاره کرد.

باید مد نظر داشت که فرهنگ سازی نقش مهمی در حل معضل آرایش در جامعه دارد، اساسا ایجاد هر نوع تحول در جامعه انسانی در سطوح رفتاری و خلق و خوی اجتماعی بدون بهره گیری از سازوکارهای جامعه پذیری، اقناع سازی، تغییر نگرش، ارائه سبک و شیوه جایگزین، تغییر نظام ترجیحات، ایجاد حساسیت متناسب، تردید افکنی در رویه های متعارف، اعمال نظارت و کنترل عمومی غیر ممکن و عقیم خواهد بود. البته ناگفته نماند که نام کلی همه این سیاست ها « فرهنگ سازی» است.

پی نوشت ها:

1- سوره اعراف، آیه 31

منابع:چارقد/شبستان همراه با تغییرات