سوریه در سالی که گذشت

آغاز ناآرامی‌های سوریه

ناآرامی‌های سوریه از شهر "درعا" در جنوب سوریه با كشته شدن تعدادی از جوانان معترض این شهر آغاز شد و پس از مدتی به برخی دیگر از شهرهای این كشور از جمله "جسر الشغور" و "ادلب" (شمال غرب) و "حماه" و "حمص" (در مركز) سرایت كرد.

در جسر الشغور و حماه چه گذشت

"جسر الشغور" اواخر خرداد سال گذشته یكی از پر تنش‌ترین مناطق سوریه بود و بیش از 123 نظامی و نیروی امنیتی سوری در یك روز و در جریان تصرف مقر آنان در این شهر كشته شدند و ارتش را وادار به ورود به منطقه کرد، این موضوع افراد مسلح را وادار به فرار به تركیه كرد.

شهر "حماه" نیز به دنبال جسر الشغور بسیار ملتهب بود، اما اوضاع در این شهر به سرعت اوایل تابستان با بیرون راندن افراد مسلح توسط ارتش سوریه آرام شد و امروز بیش از همه، حمص شاهد تنش و درگیری است.

اعترافات بازداشت‌شدگان

دستگیری شمار زیادی از افراد مسلح در جریان این ناآرامی‌ها نشان داد كه كشورهای همسایه سوریه به ویژه تركیه، با همراهی برخی رژیم‌های عربی عمدتا حوزه خلیج فارس از مدافعان این افراد هستند و برخی از افراد دستگیر شده نیز در اعترافات خود به این موضوع اشاره كردند.

در این ارتباط یكی از فرماندهان جدا شده از ارتش سوریه نیز از دادن وعده‌های كمك از سوی برخی مخالفان سوریه مانند "عبدالحلیم خدام"، معاون سابق رئیس جمهور سوریه و "برهان گلیون"، از اندیشمندان سوری که به ریاست شورای به اصطلاح ملی سوریه خبر داد.

"حسین هرموش"، فرمانده "افسران آزاد سوریه" که چند روز پیش توسط ارتش سوریه بازداشت و پس از محاکمه تیرباران شد، در اعتراف‌های خود تاکید کرد كه با این افراد در تماس بوده و وعده‌هایی برای كمك‌های مالی به مخالفان سوری داده‌اند ولی تاکنون به هیچ‌یك عمل نشده است.

وی همچنین به دریافت كمك‌های مالی و تسلیحاتی از جنبش اخوان المسلمون سوریه برای ایجاد و دامن زدن به ناآرامی‌ها در سوریه اعتراف كرد.

نقش ترکیه در ناآرامی‌های سوریه

درباره ناآرامی‌های به هیچ عنوان نمی‌توان نقش تركیه را نادیده گرفت، چون این کشور به عنوان اولین ضربه ضمن قطع روابط اقتصادی خود با سوریه گروه‌های مخالف كه داخل سوریه از پایگاه مردمی برخوردار نبوده و حتی مردم آنها نمی‌شناختند، مانند اخوان المسلمون و شورای به اصطلاح ملی را پناه داد،‌ بگونه‌ای که شورای مزبور امروز به "شورای استانبول" معروف شده است. در مقابل این اقدامات ایران و عراق با اعزام هیئت‌های اقتصادی به سوریه به نوعی حمایت خود را از این كشور اعلام كردند.

ورود اتحادیه عرب به بحران

اما دخالت در امور داخلی سوریه به اینجا ختم نشد، بلکه دامن زدن به بحران این کشور و بزرگ جلوه دادن این ناآرامی‌ها توسط رژیم‌هایی چون عربستان سعودی و قطر موجب شد، پرونده سوریه به اتحادیه عرب ارجاع داده شود و این اتحادیه در اولین تصمیم‌گیری جانبدارانه خود عضویت سوریه در اتحادیه عرب را به حالت تعلیق درآورد تا در کنار اعمال مجازات‌های اقتصادی و كاهش سطح روابط برخی كشورهای عربی سوریه بیش از پیش تحت فشار قرار گیرد.

زیان‌هایی اقتصادی بسیاری که به برخی از کشورهای همجوار سوریه وارد می‌شد، کشورهایی چون لبنان و اردن را واداشت تا از پیوستن به طرح اتحادیه عرب برای اعمال مجازات‌های اقتصادی و كاهش سطح روابط را نپذیرند، كشورهای دیگر نیز كه دارای مناسبات تجاری با سوریه هستند در پشت پرده اعلام كردند، از اجرای تحریم‌های مزبور خودداری می‌‌کنند. این موضوع به شکلی ویژه برای لبنان که دارای مرزهای مشترک با سوریه، دریای مدیترانه و سرزمین‌های اشغالی است،‌ اهمیت بسیاری دارد.

اتحادیه عرب که در این مدت در دو کشور عربستان و قطر خلاصه شده بود، وقتی طرح مجازات اقتصادی سوریه را شکست خورده ملاحظه کرد، طرح اعزام ناظران اتحادیه عرب را ارائه داد که با موافقت دمشق مواجه و همین موجب شد، هیئت‌های اتحادیه به عنوان ناظر وارد سوریه شوند، گزارش‌های ارائه شده توسط این هئیت بر مدارای نظام دمشق و تحریک مخالفان توسط عوامل خارجی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تاکید داشت، وقوع دو انفجار تروریستی در دمشق در روز جمعه دوم دی ماه و تنها چند ساعت پس از ورود این هیئت به پایتخت سوریه و ایجاد فضایی ناامن برای هیئت ناظران اتحادیه عرب موجب شد تا این هیئت کار خود را نیمه‌کاره رها کند.

بروز اختلاف میان مخالفان

اما از نکات بسیار مهم ناآرامی‌های داخلی سوریه بروز اختلاف شدید میان مخالفان نظام در سطوح داخلی و خارجی بود، این امر از شورای ملی سوریه در استانبول آغاز شد، اخوان المسلمون که اصطلاح عربی را درباره نظام آینده سوریه مورد تاكید قرار داده بود با مخالفت كردها مواجه و همین موجب بروز اختلاف شدید میان مخالفان سوری شد.

کارشناسان بر این باورند، یكی از علل سكوت مناطق كردنشین در برابر رویدادهای ماه‌های گذشته سوریه شاید امر همین باشد، چرا كه آنها می‌دانند جماعت اخوان المسلمون در صورت روی كارآمدن مشكلاتی با کردها که 10 درصد جمعیت 23 میلیونی سوریه را تشكیل می‌دهند،‌ خواهد داشت.

این درحالی است که دولت سوریه در ماه‌های گذشته اعطای شناسنامه به كردهای بدون شناسنامه را آغاز كرد و به این دلیل كردها حاضر نیستند تا این امتیاز را از دست بدهند، چون در صورت سرنگونی نظام و به قدرت رسیدن اخوان المسلمون تمام این امتیازات از كردها گرفته شده و آنها به حاشیه رانده خواهند شد.

همچنین شورای ملی سوریه یا همان مخالفان مقیم خارج نیز با هیئت هماهنگی ملی برای تغییر دمكراتیك سوریه یا مخالفان مقیم داخل سوریه درباره رسم خطوط دوران انتقالی که در رد هرگونه مداخله خارجی در امور داخلی سوریه و سایر موارد خلاصه می‌شد، دچار اختلاف شد.

کشته و مجروح شدن شماری از مردم سوریه

اما از رهاوردهای دردناک ناآرامی‌های سوریه کشته و مجروح شدن شماری از مردم سوریه اعم از غیرنظامی، نیروهای ارتش، امنیتی و پلیس توسط افراد مسلح بود. براساس اعلام منابع رسمی سوریه آمار كشته‌های نظامی این كشور در جریان تحولات 12 ماه گذشته بیش از 2 هزار نفر است.

در جریان این ناآرامی‌ها بناهای زیادی ویران، بانك‌ها و مراكز دولتی و خصوصی غارت و برخی افراد ربوده شدند كه از آن جمله می‌توان به 7 مهندس ایرانی نیروگاه برق "جندر" در شهر حمص و تعدادی از زائران عتبات مقدسه این کشور اشاره كرد.

بعد امنیتی بحران سوریه

در بعد امنیتی نیروهای ارتش، پلیس، حفظ نظم و امنیتی سوریه هزاران آشوبگر، مسلح و قاتل را دستگیر كردند، اما افرادی كه به خاطر شركت در تظاهرات ضد نظام دستگیر شده و شركتی در قتل یا قاچاق سلاح نداشتند، پس از مدتی آزاد شدند كه رقم این افراد كه در چند مرحله آزاد شدند، بیش از 3 هزار نفر اعلام شده است.

بعد خارجی بحران سوریه

در بعد خارجی ایران، چین، روسیه، ونزوئلا، برزیل، عراق و شمار دیگری از كشورهای جهان حمایت قاطع خود را از سوریه و روند اصلاحات در آن اعلام و به دنیا ثابت كردند، سوریه تنها نبوده و مانند لیبی نیست كه پیمان ناتو هر وقت اراده كند آن را مورد حمله قرار دهد.

این حمایت خارجی با راهپیمایی‌های گسترده داخلی در حمایت از "بشار اسد" رئیس جمهوری سوریه، روند اصلاحات به رهبری وی و مخالفت با هرگونه مداخله خارجی در امور داخلی این كشور نیز همراه شد و این راهپیمایی‌ها در شهرهای مختلف سوریه همچنان ادامه دارد. این درحالی است که روسیه نیز شماری از ناوهای هواپیمابر و جنگی خود را به سوریه اعزام كرد.

اگر چه گفته شده است، هدف از چنین اقدامی تعمیر كشتی‌های سوری در "طرطوس" یا در چارچوب آموزش‌های نظامی است، اما در واقع برای قدرت‌نمایی در برابر ناوگان ناتو به ویژه آمریكا در این منطقه حساس است كه خبر حضور ناوهای آن در مدیترانه چندی قبل از آن منتشر شده بود.

ارجاع پرونده سوریه به شورای امنیت

اتحادیه عرب که تا اینجا خود را از مقابله با نظام دمشق ناتوان می‌دید و هرچه در چنته داشت را رو کرد تا شاید موجبات براندازی نظام سوریه را فراهم آورد، روی به شورای امنیت سازمان ملل متحد آورد تا با تصویب قطعنامه‌ای بر علیه سوریه این کشور را به سرنوشت لیبی دچار کند و به هر طریق ممکن موجبات ورود نیروهای ناتو در این کشور را فراهم آورد که تاکنون تمام قطعنامه‌های ارائه شده با وتوی روسیه و چین مواجه شد.

ادامه اصلاحات توسط اسد

در چنین شرایطی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه برای اینکه حسن نیت خود را به مخالفان نشان دهد و ثابت کند که انجام اصلاحات بهانه‌ای بیش در دست مخالفان نیست تا کشور را به آشوب بکشند، همچنان روند اصلاحات در این کشور را ادامه داد و پیش نویس قانون اساسی جدید را تهیه کرد تا با گذاشتن آن به همه‌پرسی عمومی مابقی خواسته‌های مردم این کشور را برآورده سازد.