عربستان در سالی که گذشت

آل‌سعود دایه مهربان‌تر از مادر

با آغاز انقلاب تونس در 17 دسامبر 2010 و فرار زین العابدین بن علی به همراه خانواده‌اش از این کشور، عربستان سعودی رسما اعلام کرد، بن علی و خانواده‌اش را پذیرفته و به آنها پناهندگی سیاسی می‌دهد. روی آوردن بن علی به عربستان سعودی در حالی صورت گرفت که فرانسه و چند کشور اروپایی و کانادا از پذیرش وی سرباز زده بودند. پس از پیروزی انقلاب تونس، دولت جدید این کشور بارها خواستار تحویل بن علی توسط مقامات سعودی شد، اما آل‌سعود از تحویل وی سر باز زده‌اند.

درگذشت رهبر شیعیان عربستان

سال گذشته شاهد در گذشت علامه شیخ "محمدعلی العمری"، رهبر شیعیان عربستان در بیمارستانی در مدینه بود. علامه شیخ العمری به عنوان شخصیت اول شیعیان مدینه منوره و امام مسجد شیعیان این شهر قلمداد می‌شد.

دخالت در بحرین و یمن

بی‌تردید بزرگ‌ترین نگرانی آل‌سعود طی سال گذشته بیداری اسلامی در بحرین و یمن بود،‌ به ویژه آن که این دو کشور در همسایگی عربستان قرار داشته و صرف نظر از روابط تنگاتنگ اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی، آل‌سعود به این دو کشور به عنوان یکی از استان‌های خود نگاه می‌کرد، در حالی که موج بیداری اسلامی نه تنها پای به این کشورها گذاشته و موجب قیام‌های مردمی در آنها شده بود، هم اکنون این موج به شدت مناطق شرقی عربستان را که ساکنان آن عمدتا شیعه و سال‌های سال تحت تبعیض شدید توسط آل‌سعود قرار داشتند، تهدید می‌کرد.

به همین دلیل و تنها چندین روز پس از آغاز قیام مردمی بحرین شاهدان عینی از ورود 30 دستگاه تانک ارتش عربستان سعودی از طریق معبر مواصلاتی دو کشور موسوم به "جاده ملک فهد" به بحرین خبر دادند. این معبر 25 کیلومتری که در سال‌های اخیر شاهد تردد خودروهای گران قیمت ثروتمندان و متمولان سعودی برای گذاران روزهای تعطیل و تفریح در بحرین بود، این‌بار به گذرگاه تسلیحات و تجهیزات نظامی سعودی تبدیل شده بود تا به رژیم آل‌خلیفه در سرکوب مردم بی‌دفاعش کمک کند. پس از آن این دخالت‌های نظامی در قالب نیروهای سپر جزیره شکل عیان‌تر و رسمی‌تری به خود گرفت تا سرکوب خونین مردم بحرین را خونین‌تر کند.

اگر سیاست آل‌سعود در بحرین بر دخالت مستقیم نظامی متمرکز بود،‌ در تحولات یمن سیاست دیگری را اتخاذ کردند که بر جلوگیری از سرنگونی عبدالله صالح از طریق عدم دخالت مستقیم  و سپس به تاخیر انداختن سرنگونی صالح استوار بود.

آغاز قیام شرق عربستان

با وجود تمام ترفندهای اتخاذ شده توسط آل‌سعود جهت جلوگیری از ورود پای گذاشتن موج انقلاب‌های عربی به عربستان مناطق شیعه‌ نشین شرقی این کشور خیلی زود به کابوس شاهزادگان سعودی تبدیل شدند.

پرونده زندانیان سعودی که سال‌های سال بدون محاکمه در زندان‌های آل‌سعود بسرمی‌بردند و به زندانیان "فراموش شده" معروف شده بودند، بازداشت فعالان سیاسی و مذهبی، تعطیلی مراکز دینی و عبادی، محرومیت‌های اجتماعی و تبعیض‌های طایفه‌ای و مذهبی از جمله مسائلی بودند که موجب آغاز قیام در مناطق شرقی عربستان بود.

رژیم آل‌سعود تلاش بسیار کرد، از یک‌سو با سانسور شدید خبری در رسانه‌ها و از سوی دیگر با سرکوب شدیدتر مانع درز اخبار این قیام به روزنامه‌ها و سرایت آن به مناطق دیگر عربستان شود.

معارضان رژیم بازداشت و ده‌ها نفر به شهادت رسیدند و مطالبات مردمی بسان گذشته نادیده گرفته شدند تا موجب شعله‌ورتر شدن قیام مردمی شود که در اوایل سال گذشته و به دنبال شلیک مستقیم نظامیان سعودی شهروندان معترض عربستانی در شهر القطیف که منجر به شهادت 4 نفر از این شهروندان شد، جرقه آن در دو شهر شیعه نشین "العوامیه" و "القطیف" در شرق عربستان زده شد.

این اعتراض‌ها تا آخرین روزهای سال 1390 با وجود سرکوب شدید و خونین آن ادامه داشت و نکته مهم که ترس و هراس بسیاری در دل خاندان سعود ایجاد کرد، برگزاری چندین تظاهرات به سبک و سیاق اعتراض‌های شرق عربستان در مکه مکرمه، مدینه منوره، جده و ریاض بود.

افزایش خریدهای تسلیحاتی از آمریکا

خریدهای تسلیحاتی عربستان سعودی از آمریکا در سال گذشته نیز به بهانه تقویت توانمندی نظامی عربستان سعودی باز هم بسان سال‌های گذشته ادامه یافت و در همین راستا آل‌سعود قراردادی 10 ساله به ارزش بیش از 23 میلیارد دلار با آمریکا امضا کرد.

همچنین آل‌سعود قرارداد تسلیحات دیگری به ارزش 30 میلیارد دلار نیز با آمریکا امضا کرد که با مخالفت‌های گسترده داخلی مواجه شد، بگونه‌ای که حتی مردم عادی عربستان نیز از این اقدام آل‌سعود انتقاد کرده و آن را اقدامی در جهت کمک به اقتصاد در حال فروپاشی آمریکا برای نجات آن از بحران اعلام و تاکید کردند، آل‌سعود به جای دست زدن به چنین خریدهایی که هیچ سودی برای این کشور ندارد، بهتر است به وضع اسفبار اقتصادی مردم خود رسیدگی کند که بیش از 22 درصد آنها در حال حاضر زیر خط فقر مطلق قرار دارند و حتی از سیر کردن شکم خود عاجز و ناتوان هستند.

بیماری ملک عبدالله؛ مرگ ولیعهد

خبرگزاری رسمی عربستان سعودی اواخر مهرماه سال گذشته از تشدید بیماری "ملک عبد الله"، پادشاه 89 ساله این کشور و عمل جراحی ستون فقرات وی در آمریکا خبر دادند، اگرچه عمل موفقیت آمیز خوانده شد،‌ اما ظاهر امر چیز دیگری را نشان می‌داد، به همین دلیل به نظر می‌رسد که سال آینده سال سختی برای مبارزه با  بیماری‌اش پیش‌رو داشته باشد.

اما به موازات اقدام پادشاه عربستان برای عمل جراحی ستون فقرات برادرش "سلطان بن عبدالعزیز"، ولیعهد 85 ساله عربستان سعودی که از بیماری سرطان رنج می‌برد، در یکی از بیمارستان‌های نیویورک فوت کرد تا چند روز بعد پادشاه سعودی با صدور فرمانی، شاهزاده "نایف بن عبدالعزیز" 78 ساله وزیر کشور را با حفظ سمت، به ولیعهدی عربستان منصوب کند.

سناریو ساختگی ترور سفیر عربستان در واشنگتن

سناریوی ترور "عادل جبیر"، سفیر عربستان سعودی در واشنگتن نیز از جمله رویدادهای مهمی بود که به همان سرعت که در راس خبرهای جهان قرار گرفت،‌ به همان سرعت دروغین و مضحک بودن آن اثبات و پس از آن به فراموشی سپرده شد. بی‌تردید در طراحی این سناریو بیش از آنکه آل‌سعود دخیل باشد، کاخ سفید دخالت داشت تا در نهایت با قطعنامه پیشنهادی ریاض در محکومیت طرح ترورادعایی سفیر عربستان به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد برسد.

در پایان باید گفت که سال گذشته سالی بسیار سخت برای رژیم سعودی چه در عرصه داخلی و چه در عرصه خارجی بود، عربستان از یک‌سو تلاش داشت از یک طرف بر اوضاع داخلی مسلط نشان دهد و از سوی دیگر حاکمیت منطقه‌ای خود بر اعراب را حفظ کند.

تغییر و تحولات بعدی نشان داد که آل‌سعود نه در عرصه داخلی و نه در عرصه خارجی موفق نشان نداد، در عرصه خارجی ظهور قطر و افول قدرت منطقه‌ای آل‌سعود و در عرصه داخلی تشدید اعتراض‌ها و قیام مردمی مناطق شرقی تایید کننده این نکته است.