اینترنت ملی،فرصت یا محدودیت؟

اینترنت پدیده ای جهانی است که برای همه افراد در هر نقطه از دنیا، این امکان را فراهم می کند تا همه بتوانند برای دستیابی به مطالب مورد نیاز خود از آن استفاده کنند.

با ظهور پدیده اینترنت و همه گیر شدن استفاده از آن، ایران هم به این سمت روی آورد و شرایط را برای دسترسی به این شبکه، هرچند با مشکلات فراوان ناشی از فقدان زیرساخت های مناسب و سیاستگذاری های صحیح، مهیا کرد.

اکنون شرایط استفاده از شبکه جهانی اینترنت در کشور، رشد فزاینده ای به خود گرفته و مسایل حاشیه ای، از قبیل قطعی های مکرر و هزینه های بالا برای دسترسی ساده تر، ذهن کاربران و مسوولان را به خود مشغول کرده است.

در همین اوضاع و احوال بود که اخباری مبنی بر راه اندازی "اینترنت ملی" شنیده شد.

آنچه مشخص است اینکه در تعریف اینترنت، جهانی بودن امری تثبیت شده است و هرگاه قرار بوده این شبکه، ملی و یا بومی شود از آن به عنوان اینترانت یاد شده است.

در شهریور ماه گذشته، معاون سازمان فناوری اطلاعات از آغاز به کار رسمی ایمیل ایرانی "ایران دات آی آر " خبر داد و گفت: این سرویس دهنده می تواند بدون هیچگونه محدودیتی به هر تعداد تقاضا برای دریافت پست الکترونیکی پاسخ دهد.

به گزارش خبرنگار مهر ، سازمان فناوری اطلاعات در زمان اعلام شده، با ارسال پیام کوتاهی به برخی از مشترکان موبایل از آغاز به کار سرویس ایمیل درگاه ملی خدمات الکترونیکی ایران خبر داد و از کاربران اینترنت خواست برای ایجاد و ثبت پست الکترونیکی ایرانی به درگاه IRAN.IR مراجعه کنند.

علی اصغر انصاری - معاون سازمان فناوری اطلاعات ایران در گفتگو با خبرنگار مهر در تشریح چگونگی عملکرد ایمیل ایرانی و آغاز بکار رسمی آن اظهار داشت: پست الکترونیکی درگاه ملی ایران، پیش از این به صورت آزمایشی به بهره برداری رسیده بود و هم اکنون با حل مشکلات فنی می تواند به صورت عمومی به مراجعه هر تعداد کاربر برای دریافت ایمیل پاسخ دهد.

به این ترتیب در نیمه دوم سال جاری، هر روز شاهد پخش خبری تازه در ارتباط با راه اندازی اینترنت ملی بودیم. در همین حین، نظرات و پیشنهادات و البته انتقادات بسیاری در این زمینه مطرح بود.

در تاریخ پانزدهم دی ماه گذشته، خبری با این عنوان منتشر شد که «اینترنت ملی جایگزین اینترنت جهانی می‌شود» ؛ طرح و نشر این خبر، بحث ها و گفتگوهای بسیاری را به دنبال داشت. این خبر پس از کند شدن بسیار زیاد سرعت اینترنت، بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد و برخی این موضوع را دلیلی برای راه‌اندازی اینترنت ملی خواندند؛ شبکه‌ اینترنت ملی به قول دولتی‌ها تا پایان برنامه پنج توسعه نهایی خواهد شد و مهم‌ترین دستاورد آن، ایجاد امنیت و مصون ماندن از حملات اینترنتی عنوان شده است. دستاوردی که سیستم اینترنتی کشور را می‌تواند از حملات سایبری دیگر کشور‌ها، به‌خصوص آمریکا، به‌عنوان قلب و مغز سیستم سایبری جهان به‌عنوان صاحب و مالک اینترنت بین‌المللی، مصون کند.(به نقل از روزنامه ابتکار)

اما علاوه بر این هدف کلی برای راه اندازی اینترنت ملی، اهداف دیگری نیز از سوی «رضا تقی‌پور» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، بیان شد. تقی‌پور با تاکید بر اینکه در کنار شبکه ملی اطلاعات، اینترنت را به عنوان یک سرویس به‌‌ همان شکلی که تاکنون وجود داشته است، کماکان خواهیم داشت، گفته است: «با اجرای این پروژه ملی، پهنای باند داخل را به صورت امن و حفاظت شده برای کسب و کار اقتصادی و حریم شخصی خانوار‌ها توسعه خواهیم داد.» وی تلویزیون اینترنتی، ویدئو درخواستی، آموزش از راه دور، دورکاری، سلامت الکترونیکی و تجارت الکترونیکی را از جمله برنامه‌های قابل ارائه برروی شبکه ملی اینترنت عنوان کرده و افزوده است: «شبکه ملی اینترنت یا شبکه اطلاعات ملی بر پایه پروتکل اینترنت طراحی‌شده و یکی از زیر‌ساخت‌های اصلی دولت الکترونیک محسوب می‌شود و پهنای زیاد باند، ارسال تصویر، صوت و حجم زیاد اطلاعات از ویژگی‌های این شبکه است.» روزنامه ابتکار.15دی90)

درواقع اگرچه مطالعات مفهومی طرح اینترنت ملی در مركز تحقیقات مخابرات ایران صورت گرفته و سپس طرح راه اندازی اینترنت ملی به جریان افتاده است، اما با این وجود، ابهام‌های بسیاری در این زمینه وجود دارد. از این منظر شاید بجز مهندس عبدالمجید ریاضی، دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات، كسی نتواند مزایا و فواید آن را بداند ! شاید بتوان از میان سخنان و اظهارات ایشان تا حدودی فهمید كه منظور از اینترنت ملی چیست؟

اینترنت ملی را به نوعی می توان اینترنت بومی سازی شده و یا نسخه ای ایرانی و محلی از اینترنت جهانی دانست که قرار است سیاست های داخی بر آن حاکم شود. اینترنت ملی شبکه ای است که تنها برای هم وطنان داخل کشور قابل استفاده و دسترسی می باشد.

به طور كلی وجود دلایل مختلف سبب شده كه بحث اینترنت ملی، پرسش‌های بسیاری را در ذهن موافقان و مخالفان ایجاد كند. ‌پرسش‌هایی از این دست كه آیا اصولا اینترنت قابل ملی شدن است؟

اگر اینترنت قابلیت ملی شدن را دارا باشد، چرا دیگر كشورها به سراغ چنین امکانی نرفته‌اند و اگر اینترنت آنچنان كه مسوولان وزارت ارتباطات بر آن تاكید می‌كنند، بدون یكپارچه شدن قابلیت توزیع مناسب را در كشور ندارد چرا مسوولان اینقدر دیر به این فكر افتاده‌اند و درست در شرایطی که استفاده از اینترنت جهانی به امری مرسوم در جامعه تبدیل شده است و آیا صرف هزینه سنگین یك میلیارد دلاری و چه بسا بیشتر می‌تواند تضمینی بر استفاده صحیح از این شبكه در كشور باشد؟

در این زمینه حرف و سخن بسیار است. اما بهتر است به سخنان کارشناسان استنادی داشته باشیم.

دكتر علی اكبرجلالی، استاد دانشگاه می‌گوید با اینترنت ملی آشنایی ندارد و چنین واژگانی را در دنیا مشاهده نكرده‌است. وی می‌افزاید: فناوری اطلاعات و ارتباطات برای برداشتن مرزهای جغرافیایی و تسهیل امكانات دسترسی به دانش جهانی برای همگان است و وقتی بحث از اینترنت ملی می‌كنیم این موضوع زمانی ارزشمند است كه خود را در مجموعه اینترنت جهانی یا قدرت ببینیم و این موضوع باعث انفعال ما و جدا شدن از جامعه جهانی نشود.(به نقل از جام جم آنلاین)

به گفته دكتر سیاوش شهشهانی، مدیر دامنه‌‌‌های اینترنتی فارسی و دات آی آر (.ir)، ابتدا لازم است چند موضوع از هم تفكیك شود. اگر با اینترنت ملی بخواهند سرعت و ظرفیت ترافیك داخلی را تقویت كنند و به نوعی صرفه‌جویی در مسیر ترافیك ایجاد شود، مشكلی نیست. در تمام كشورهای دنیا چه آنها كه از سطح بالای اینترنت بهره می‌برند، چه كشورهای متوسط همه از این روش یعنی نقطه تماس داخلی استفاده می‌كنند و مركز ما از سال‌ها‌ قبل این طرح را دنبال می‌كرد، چرا كه اعتقاد داشتیم با افزایش روز افزون كاربران اینترنتی باید یك نقطه تماس داخلی داشته باشیم؛ ولی گاهی به نظر می‌آید بعضی كسانی كه در طرح اینترنت ملی شریك هستند با چنین تفكری جلو نیامده‌اند و تفكر بر سر تولیت است به جای این‌كه مطرح شود اگر ما نقطه تماس داخلی داشته باشیم این كار به نفع مصرف كننده داخلی است.

از طرف دیگر موافقان طرح اینترنت ملی به بیان نکات دیگری می پردازند.

اسماعیل احمدی مقدم نیز در 20 دی ماه 1390، در جمع خبرنگاران و در پاسخ به ایلنا در مورد ملی شدن اینترنت، گفت:«نباید مرکز اطلاعات رایانه‌ای ما در خارج از کشور باشد؛ خودمان می‌توانیم این مراکز را در داخل کشور داشته باشیم؛ گوگل موتور جستجو نیست بلکه ابزار جاسوسی است.»(1)

علی مطهری، رئیس کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای از لزوم مدیریت فضای مجازی با استفاده از «فیلترینگ» و «محدود کردن سرعت» گفت و راه‌کار غلبه بر این دو مشکل را «شبکه ملی اطلاعات» دانست.(2)

محمدرضا آقامیری، عضو کارگروه تعیین محتوای مجرمانه اینترنتی، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: "جی‌میل ممکن است به کمک اخلالگران بیاید، ما هیچ وقت گوگل را در خدمت رسانی به کاربران ایرانی مناسب نمی‌بینیم چرا که گوگل در خدمت سازمان سیا است.(3)

با توجه به مطالب مذکور می توان اینطور بیان کرد که طرح اینترنت ملی از جنبه های مثبت و منفی بسیاری برخوردار است. آنچه مسلم است اینکه استفاده از سرویس های خارجی همچون گوگل و یاهو برای ارسال و دریافت پست های الکترونیکی، ممکن نیست که بدون غرض و صرفا جهت بهره برداری تمامی مردم دنیا از یک سرویس مجهز و مناسب باشد. به طور قطع مباحثی همچون جاسوسی های اینترنتی با اهداف اقتصادی و سیاسی و دستیابی سرویس های اطلاعاتی از این طریق به اطلاعات شخصی و خصوصی افراد در سرتاسر دنیا، واقعیت دارد. اما از طرف دیگر نباید فراموش کنیم که در قرنی زندگی می کنیم که مباحث جهانی شدن و جامعه جهانی مطرح است. در شرایط فعلی نمی توان جامعه و افراد را در شبکه ای بومی محصور کرد و امکان دسترسی به شبکه های جهانی را از مردم گرفت و یا در پی کاهش آن بود. مردم جامعه ما در شرایطی به سر می برند که حتی کودکان نیز نسبت به شبکه اینترنت و فناوریهای ارتباطاتی، آشنایی دارند. وقتی فرصت شناسایی و بهره بردن از یک موقعیت و یک پدیده برای افراد فراهم بوده است نمی توان با اجبار این فرصت را از افراد گرفت و فرصت دیگری را به انها دیکته کرد. اگر اینترنت ملی در میان مردم وارد شود و خود را به تدریج به مردم بشناساند، روندی مناسب را سپری می کند تا مردم داوطلبانه و نه از سر اجبار، به ان مراجعه کنند. تجربه تاریخ این موضوع را به اثبات رسانده که هر گاه پدیده ای به مردم تحمیل شده است، هرگز نتوانسته است پدیده ای ثمر بخش و تاثیرگذار باشد. اینترنت ملی در کنار امکان برخورداری افراد از شبکه جهانی اینترنت، می تواند در طول زمان، پدیده ای مفید و قابل استفاده برای افراد باشد. به شرط انکه استاندارهای لازم برای امکانات آن موجود باشد.

پی نوشت ها:

1-   «گوگل موتور جستجو نیست بلکه ابزار جاسوسی است». ایلنا. خبرگزاری ایلنا، 20 دی 1390 (منتشرشده در 20 دی 1390). بازبینی‌شده در 11 ژانویه 2012.

2-   «مدیریت محتوای اینترنت با دو ابزار فیلترینگ و محدودیت سرعت». تابناک، 27 دی 1390.

3-   â” ‘ خبرآنلاین - عضو کمیته فیلترینگ: در برخی موارد فیلترینگ، افراط صورت می‌گیرد / جی‌میل ممکن است به کمک اخلالگران بیاید