منبر و رسانه

به طور طبیعی در هر بحثی باید محاسن و معایب آن را به طور دقیق بسنجیم اما در رابطه با پخش سخنرانی از سیمای جمهوری اسلامی به نظر من این کار بسیار مفید، پسندیده و کار درستی است؛ زیرا ما با این روش منبر را به خانه های مردم می بریم و مخاطبینی که نمی توانند پای منبر بیایند، عملا آنها را پای منبر می کشانیم.

به عنوان مثال اگر همه مساجد (قم یا تهران) در فصلی از سال هم پر شوند، فکر نمی کنم بیش از صد هزار نفر پای منبر بنشینند یا در حرم حضرت معصومه(س)، مسجد اعظم، مهدیه تهران و...

در مناسبت ها شاید حدود (اگر خوش بین باشیم) بین چهار الی پنج هزار نفر جمع می شوند، این در حالی است که شهر مقدس قم حدود یک میلیون نفر جمعیت و شهر تهران بالای 10 میلیون نفر جمعیت دارد.

از این جمعیت خیلی ها پای منبر نمی آیند و دلیل آن هم الزاما علاقه نداشتن به منبر نیست، بلکه مشغله های کاری اجازه نمی دهد که پای منبر بیایند، اما پخش سخنرانی ها در سیما باعث می شود، که فرد در محل کار خود هم بتواند به مطالب گفته شده گوش دهد.

 البته به طور طبیعی، تأثیر که نشستن در پای منبر و گوش دادن و شنیدن چهره به چهره دارد در سیما و شنیدن تنها وجود ندارد؛ زیرا گاهی از اوقات یک نکته از سخنرانی باعث تحول در افراد و یا فرد می شود، به عنوان مثال دختر خانمی که اهل موسیقی بود و اهل نماز نبود و اصلا منبر و روحانی را هم خیلی قبول نداشت، با گوش دادن به یک نکته از این سخنرانی ها موسیقی را کنار گذاشته و اهل نماز شده، که این برای ما کافی است.

لذا اصل این مسئله، یعنی پخش سخنرانی ها از سیمای جمهوری اسلامی، بسیار پسندیده و خوب است. یادم هست در زمان طاغوت که رادیو و تلویزیون هم نداشتیم، سخنرانی های آقای دکتر آیتی و آقای راشد به صورت مرتب و منظم، مستند و حساب شده پخش می شد و گاهی هم سخنرانی های مرحوم آقای فلسفی پخش می شد.

بنابراین برای اینکه سخنرانی ها در سیما مفید باشد، باید به چند نکته اساسی توجه کنیم: نکته اول بحث گزینش است؛ زیرا بسیاری از سخنرانی هایی که از سیما پخش می شود قابل استفاده و پخش نیست و باید عام، فراگیر و برای استفاده عموم باشد و ایجاد شبهه نکند.

مطالب باید بر مباحث سست و ضعیف نباشد و به صورت صحیح و درست ادا شود، البته باید توجه داشته باشیم که سخنرانی هایی که پخش می شود از طریق ماهواره ها هم قابل دریافت است و لذا در سراسر دنیا می توان آن را دید و گوش کرد.

 من خیلی از افراد خارج از کشور را دیده ام که گفته اند: ما به این سخنرانی ها گوش می دهیم حتی شخصی از ترکمنستان آمده بود و می گفت: با اینکه پدرم شیعه نیست، ولی سخنرانی های سیمای ایران را گوش می دهد، و از این سخنرانی ها تعریف می کند.

پدرم می گوید: این سخنان خوب و اخلاقی است و من هم به آن توجه می کنم.

بنابراین منظور من این است که سخنرانی ها نباید محدود به چند نفر خاصی باشد، که متأسفانه در حال حاضر این گونه است و این کار، کار خوبی نیست.

سیما باید به همین منظور کارشناسانی را استخدام کند و به آنها آموزش های لازم را بدهد، که متأسفانه با اطلاعی که من دارم در این زمینه کارشناسی در صدا و سیما وجود ندارد.

و گاهی همین فیلم بردارها با افرادی آشنا و رفیق هستند و به هر حال به نحوی به آنها گفته می شود و آنها نیز سخنرانی های دوستان خودشان را ضبط می کنند و بسیاری از سخنرانی های دیگر از دست شان در می رود.

ما در شهرستان ها و استان ها سخنرانان بسیار قوی و قابل استفاده زیادی داریم، اما حالا اینکه یکی دو نفر یک مرتبه کلیک می شوند و فقط سخنرانی آنها پخش می شود، به نظرم این کار، خیلی مطلوب نیست، بلکه بهتر آن است که سیما لیست پنجاه نفره یا چهل نفره منظمی داشته باشد و سخنران ها را از میان آنها گزینش کند.

نکته بعدی این است که سخنرانان محور و محدوده بحث خودشان را به مردم ارائه دهند تا مردم آشفته نشوند، چون گاهی دیده می شود که مثلا شب میلاد است، اما سخنرانی شب شهادت را پخش می کنند و یا مناسبتی درگذشته بود و الآن آن را پخش می کنند، مثلا الآن تابستان است، ولی مجلسی را پخش می کنند که همه لباس گرم پوشیده اند.

البته من این مطلب را بارها به هیأت ها گفته ام که اعلامیه هایی که در کوچه و خیابان و به مناسبت های مختلف نصب می کنند، باید دارای محور سخنرانی باشد، به عنوان مثال بنویسند که آقای فلانی در هیأت رزمندگان سخنرانی می کند و محور سخنرانی این است تا جوان ها و مخاطبین در جلسات مورد علاقه خودشان شرکت بکنند، مثلا اگر می خواهد تفسیر یاد بگیرد، در مجلسی شرکت کند که محور سخنرانی آنجا تفسیر است.

نکته سوم کنترل است. متأسفانه سخنرانی هایی که پخش می شود، کنترل شده نیست و من این امر را به صورت متعدد دیده ام، حداقل بعضی از سخنرانی های خودم را این گونه دیده ام.

به عنوان مثال در منزلی به اقتضای آن مکان سخنرانی کرده ام و باعث شده مطلبی را بگویم و یا اسم شخص را بیاورم که برای آن جمع آشنا بوده است، مثلا گفته ام: «خدا رحمت کند مشهدی حسین را که پدر بزرگ شما بوده است»، بعد به همین صورت پخش شده و لذا ملاحظه این را نکرده اند که این اسم برای شخص است که داخل آن منزل آشنا است، در حالی که وقتی سخنرانی پخش می شود، مخاطبین آن غیر از آن مجلس می شوند.

یا به عنوان مثال اتفاق افتاده که مطلبی پخش شد و تعریض به کسی و یا گروه و حزبی بوده است و یا آیه و روایتی به صورت غلط خوانده شده و بالاخره خطیب که معصوم نیست و ممکن است اعراب کلمات را اشتباه بخواند و یا حتی ممکن است که قطعه تاریخی ای را اشتباه بگوید، که در اینجا باید کارشناس دقیقی باشد تا آنها را کنترل کند. من این اشتباهات را خیلی دیده ام و به همان گونه هم از سیما پخش شده و تمام دنیا آن را دیده اند.

نکته چهارم کوتاه بودن سخنرانی است. البته این نکته رعایت می شود. به نظر من سخنرانی هایی که از صدا و سیما پخش می شوند، نباید از مرز 30 دقیقه عبور کنند و باید اصل بحث را به سخنران بگویند و اگر سخنرانی بلند مدت است، به صورت درست آن را کوتاه کنند، به گونه ای که مطلب افاده نشود.

نکته پنجم، بحث مواد سخنرانی است که باید به آن دقت کنیم، زیرا سخنرانی هایی که از صدا و سیما پخش می شود، باید به مخاطبین خود محور و الگو بدهد. حتی ممکن است از منبری های ما نیز الگو بگیرند و یا هیأت ها الگو می گیرند، لذا نباید مطالب سست و بی اساسی در این منبرها گفته شود. مثلا منبری را دیده ام که از اول منبر تا آخر خواب نقل می کند.

از جمله چیزهایی که باید از آن پرهیز کرد، برجسته کردن بیش از حد بعضی از افراد عادی است. شاید این تجربه شخصی باشد، ولی باید به تبعات آن هم توجه داشته باشیم. به عنوان مثال فلان شخص که بی سواد بوده یک دفعه قرآن را حفظ کرده است.

یا مثلا کسی چشم برزخی پیدا کرده و این را نقل می کنند و باعث می شود که جوان ها از مطالب مهم دور شوند و به دنبال این مطلب بروند.

به هر حال باید حداقل ها را مشخص کنیم تا بسیاری از افراط و تفریط ها اصلاح شود.

این پنج نکته را که عرض کردم در ارتباط با کاهش معایب این گونه سخنرانی ها بود. البته هر کاری معایبی دارد و ممکن است پخش سخنرانی از سیما باعث شود که اگر منبرهای پخش شده خیلی عالی و قوی باشند، سطح توقعات مردم از منبری ها را بالا ببرند به روحانی محل خود بگویند که حاج آقا ببین فلان سخنران در تلویزیون چقدر خوب صحبت می کند، چرا شما از این صحبت ها ندارید، و این امر باعث شود که مردم عادی زیر بار منبرهای ضعیف نروند.

 البته ممکن است این مسئله عیب تلقی شود، و شاید هم حسن باشد و باعث شود که منبری های ضعیف خودشان را بالا بکشند و خودشان را به سطوح عالی برسانند. بنابراین، وقتی نقاط مختلف این امر را می سنجیم، فکر می کنم نکات مثبت پخش سخنرانی از سیما از نکات منفی آن بیشتر باشد.

البته باید توجه داشت که ساعات و زمان پخش سخنرانی نیز مهم است و بالاخره همه شبکه ها اقدام به سخنرانی در یک ساعت نکنند، و در مطالب سخنرانی ها تکرار نباشد.

متأسفانه در حال حاضر سخنرانی های صبح جمعه نوعا تکرار مطالب است. بنده یک داستانی را یا یک مطلبی را نقل می کنم، که نفر دیگر هم می آید و آن را نقل می کند و این موضوع باعث تکرار مطالب می شود و علت آن هم این است که به سخنران ها محور نمی دهند.

ما باید مواظب باشیم که برای همه مخاطبان برنامه داشته باشیم، مخصوصا در مناسبت ها که همه شبکه های تلویزیونی به آن مناسبت نپردازند، زیرا بالاخره بچه ها برنامه کودک خود را می خواهند، جوانان ورزش می خواهند و اینها منافاتی با عزاداری ندارند یا اینکه این روش، روش درستی نیست که در ایام عزاداری موسیقی پخش شود.

البته باید در همه ایام موسیقی حرام پخش نشود، حالا ما تکریم می کنیم و می گوییم که چون این موسیقی شاد است، در ایام عزا پخش نشود و من مخالف این روش هستم که در ایام عزاداری ها مثل رحلت حضرت امام یا شهادت ها تمام شبکه ها و برنامه های صدا و سیما به این سمت و سو می رود و مردم هر چه کانال ها را عوض می کنند، می بینند که طلبه ای در حال سخنرانی یا صحبت است.

خود ما طلبه ها هم از این گونه پخش ها خسته می شویم، لذا باید یک نوع هماهنگی بین شبکه ها باشد تا این کثرت پیش نیاید.

پی نوشت:

1. یادداشت شناسی.

2. از اساتید حوزه و دانشگاه.

پدید آورنده : دکتر رفیعی

منبع : حوزه نت

تهیه و تنظیم : جواد دلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان