تبیان، دستیار زندگی
مبلّغ برای موفقیت در بیان احادیث باید سیر مطالعاتی مشخصی را دنبال کند و احادیث را بر اساس گروه های سنی مخاطبان در موضوع های مختلف آماده سازد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

راهکارهای ترویج حدیث در تبلیغ(2)

تبلیغ

مبلّغ برای موفقیت در بیان احادیث باید سیر مطالعاتی مشخصی را دنبال کند و احادیث را بر اساس گروه های سنی مخاطبان در موضوع های مختلف آماده سازد.

لطفا مقاله شماره یک را نیز مطالعه فرمایید.

در این مثاله نیز در ادامه مقاله قبل به موارد و راهکارهای ترویج حدیث در تبلیغ اشاره خواهد شد.

5. کاربردی و اجرایی بودن

پیام حدیث نباید مبهم یا خیلی کلّی باشد. اگر صد بار بگوییم: «اتقوا الله»، ولی جزئیات بیان نشود، اجرایی و کاربردی نخواهد بود. باید مثال هایی از مصادیق تقوا، اسباب تقوا، راه های تقویت، موانع، آثار و برکات تقوا، مشخص شود تا شنونده آن را به کار گیرد.

6. دوره های متفاوت سنّی

مخاطبان حدیث در سنین و سطوح گوناگونی قرار دارند. بهتر است شنوندگان، به سطوح کودک، نوجوان، جوان، میان سال، موءنث و مذکر تقسیم و تفکیک شوند.

بدیهی است گزینش و تبلیغ حدیث برای هر مقطعی باید با همان دوره متناسب باشد.

برای جوانان، احادیثی گزینش می شود که کوتاه، روان و دارای پیام مناسب با سن آن ها باشد. احادیث غرر الحکم و کلمات قصار ائمه( و نهج الفصاحه اکثراً کوتاه هستند. از نظر مضمون، آموزش آداب اسلامی و آشنایی با مفاهیم ساده اخلاقی مثل معنای گناهان، خداترسی، احترام به والدین، توکل، امید، اعتدال، فرصت شماری، در کنار بهره گیری از قصه های ساده و شیرین تناسب دارد.

مبلّغ برای موفقیت در بیان احادیث باید سیر مطالعاتی مشخصی را دنبال کند و احادیث را بر اساس گروه های سنی مخاطبان در موضوع های مختلف آماده سازد.

به تازگی رساله های فقهی جداگانه ای بر اساس نیاز اصنافی مانند پزشکان، بازرگانان، رانندگان و... تهیه شده که کار بسیار مناسبی است. شایسته است همین کار برای دسته بندی احادیث نیز صورت گیرد.

گذشته از محتوا، شیوه بیان احادیث نیز برای همه اصناف، یکسان نیست. مثلاً بیشتر میانسالان، متأهّل و به شدّت با مشکلات کاری و معیشتی گوناگون درگیرند. از این رو، اوقات فراغت و فرصت شان، کوتاه و گرفتاری های شان، متعدد است.

از طرفی، به دلیل ازدواج، زمینه انحراف اخلاقی آنان، نادر است. اینان نیازمند آشنایی با مفاهیم کارساز و کاربردی در اخلاق و زندگی هستند.

در اخلاق، به باب های مربوط به تکامل معنوی، همسرداری، تربیت فرزند، کسب و افزایش روزی، موفقیت بیشتر، آداب معاشرت و... بیشتر علاقه و نیاز دارند.

از این رو، لازم است احادیث بیشتر درباره موضوع های یاد شده انتخاب و تبیین شود.

کهن سالان در پی تاریخ و قصه و فضایل و مناقب و امثال آن هستند که شیرین و سرگرم کننده اند. هم چنین به اموری که مرتبط به آخرت است، بیشتر تمایل دارند. جوانان نیز به مسائل سیاسی و انقلابی و ایجاد تحول یا بررسی مکاتب و فلسفه های سیاسی بیشتر علاقه نشان می دهند.

بیان احادیث و سخنرانی برای بزرگ سالان شیوه خاص خود را دارد. چنان که می دانید، طبع انسان ها معمولاً نمی پذیرد که کوچک ترها، آنان را نصیحت و موعظه کنند.

از طرفی، در بیشتر محافل دینی، افراد بزرگ تر از گوینده، نیز حضور دارند و برایشان دشوار است شنوای درس اخلاق کوچک ترها باشند.

در این موارد، راه حل آن است که برخی معارف و نصایح از مقام های عالی و زبان فحول مطرح و بیان شود. اگر شیوه نقل احادیث به صورت زیر باشد، مناسب است. علامه مجلسی در بحارالانوار از مرحوم کلینی از حضرت امام علی بن حسین(ع) نقل می کند که از علی(ع) درخواست حدیث شد.

فرمود: شعیب(ع) تبلیغ می کرد تا آن گاه که بزرگسال و فرتوت شد. سپس آن مدتی که خدا می خواست، از مردم غایب شد.

ثُمَّ عادَ إلَیهِم شابّاً، فَدَعاهُم إلی اللهِ عزَّ و جلَّ، فَقالُوا: ما صَدَّقْناکَ شیخاً فَکیْفَ نُصدّقُک شابّاً؟... ؛ آن گاه در سیمای جوانی به سوی مردم بازگشت و آنان را به سوی خدای عزّ و جلّ فراخواند. مردم گفتند: زمانی که تو پیر بودی، سخنت را نپذیرفتیم، چگونه اکنون که جوانی، تصدیق کننده ات باشیم؟

برنامه امام علی(ع) چنین بود که این حدیث را برای مردم زیاد تکرار می فرمود.(16)

7. توجه به جایگاه اشخاص و اصناف

نکته اساسی در موفقیّت مبلّغ، شناخت، توجه و اعتنا به شخصیّت افراد و اصناف است. هر کدام از مقاطع سنّی از کودکان تا بزرگسالان و هر صنف و قشری، برخورد و احترام ویژه ای می طلبد. آشنایی کامل با این مسائل، در گرو آشنایی با روان شناسی و جامعه شناسی است.

در این زمینه نباید قایل به تساوی بود؛ چون مخاطبان ما آجرهای یکسانی نیستند و روحانی نیز نقش بنّا را ندارد، بلکه طبیب وار باید با هر بیمار، برخورد متناسب و ویژه ای داشته باشد. پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «هرگاه بزرگ قومی نزد شما آمد، او را اکرام کنید».(17)

پیامبر اکرم(ص) مُعاذ بن جبل را به یمن فرستاد. او سواره بود و حضرت، پیاده وی را همراهی و راهنمایی می فرمود. از جمله توصیه کرد: «و أنزِل الناسَ مَنازِلَهُم؛ هر فردی را در منزلت و جایگاه خویش قرار ده.)(18)

به روایت امام علی(ع)، عدی بن حاتم برای تحقیق درباره اسلام به مدینه آمد و با رسول خدا(ص) دیدار کرد. حضرت او را بسیار احترام کرد و با امکانات اندکی که در خانه اش فراهم بود، از او پذیرایی کرد. زیراندازش را به میهمان داد و خود روی زمین بر شن ها نشست.(19)

8. آگاهی از نیازمندی ها و سطح علمی مخاطبان

هر اندازه گوینده، بهتر و بیشتر مخاطبانش را بشناسد و نیازها، مشکلات و روحیات آنان را بداند و به مقتضای حال کار کند، موفق تر خواهد بود. برای آشنایی با مخاطب، راه هایی پیشنهاد می شود:

الف) روی آوردن به گرایش های تخصصی

امروزه تنوع صنفی و گروهی در اجتماع فراوان است و تا انسان با جمعی کاملاً درنیامیزد و «من أنفسهم» نگردد، آنان را به خوبی درک نمی کند. بدیهی است یک نفر مبلّغ نمی تواند هم مربّی کودک، هم سخنران بازار، هم معاشر ورزش کار و هم مشاور دانشگاه باشد.

امروزه که همه جا و همه کارها به شکل تخصصی انجام می شود، روحانیّت نیز ناگزیر از تخصصی شدن است. پس از تخصصی شدن، زمینه های آشنایی، خودبه خود فراهم می شود. اگر این ضرورت انجام نشد، مبلّغان حوزه دست کم باید تلاش خود را به قشر خاص، منطقه خاص و موضوع های تبلیغی ویژه محدود کنید، وگرنه همه کاره، هیچ کاره است.

ب) توجه به تجربه پیشینیان

پیش از ما، مبلّغانی با محیط کاری ما سر و کار داشته اند. پس باید از آگاهی ها و تجربه های آنان استفاده کرد. علاوه بر آن، از پرونده محل، کتاب و نوشته هایی که درباره محل کار ما، ذخیره شده است، باید بهره برد. برای نمونه، برخی مراکز تبلیغی مثل نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها می توانند سابقه دانشگاه ها و خوابگاه ها را در زمینه تبلیغی، در اختیار مبلّغ قرار دهند.

ج) تحقیق میدانی

گفت و گو با مسئولان فرهنگی اجتماعی منطقه یا محیط خاص و نخبگان و خبرگان را باید در نظر داشت.

د) نظرخواهی مستقیم و حضوری

در اولین برنامه ها به مخاطبان اعلام شود پیشنهادهایشان را درباره محتوا و موضوع برای بهسازی تبلیغات اعلام کنند. هم چنین می توان برنامه پرسش و پاسخ و مشاوره را برگزار کرد و از لابه لای اظهارات مخاطبان، نیازها، به بررسی نقاط قوّت و ضعف و ارزیابی سطح تفکر مخاطبان پرداخت.


پی نوشت ها:

16. همان، ج 12، ص 385، ح 10، «باب قصص شعیب».

17. الکافی، ج 2، صص 658 و 659، باب «اکرام الکریم» و «وجوب اجلال ذی الشیبه المسلم».

18. تحف العقول، ص 25، باب «مواعظ النبی(ص)».

19. کافی، ج 2، ص 659، ح 3.

پدید آورنده : علی مختاری

منبع : پایگاه حوزه نت

تهیه و تنظیم : جواد دلاوری ، گروه حوزه علمیه تبیان