الگوی شیعه در کار و تولید

اصالت کار

اصل کار، امری مقدس و انسانی است و برای هر انسانی در هر سطح و درجه ای که باشد، وظیفه ای مهم است. تقسیم روزی به وسیله خداوند، از کانال حرکت و تلاش آدمی صورت می گیرد و گرنه با توقف در اطاقی دربسته و بدون کار و تلاش، چیزی نصیب انسان نخواهد شد. شیعه براساس جهان بینی خود، ابر و باد و مه و خورشید را در کار و نظام آفرینش در حرکت و تلاش می داند و بدین معتقد است که کار، اساس بر پایی نظام است و انسان اگر بخواهد، به عنوان جزئی از نظام هستی و هماهنگ با حرکت و چرخش پدیده ها باشد، باید تن به کار و فعالیت دهد.

از ما خواستند با حرکت و کوشش خود، زمین را آباد کنیم. انشأ کم من الارض و استعمر کم فیها.1 دعوت این است که همه آنچه در زمین است برای آدمی خلق شده است. خلق لکم ما فی الارض جمیعاً2 و نیز همه آنچه در آسمان ها و کرات است، مسخر و رام انسان است، نسخر لکم ما فی السموات ...3 و بدین سان، زمینه برای دستکاری، تغییر و تبدیل وجود دارد.

درجه ها و رتبه ها، چه در بعد مادی و چه در جنبه غیرمادی، در گرو عمل است، و لکل درجات مما عملوا4.

سفارش این است که از تنبلی و بی حالی بپرهیز که این دو، کلید هر شر و بد بختی است.

الگوی کار

تشیّع، الگوی کار را نخست در بعد تکوین از طبیعت می گیرید، از گردش افلاک، از سیر و تلاش پدیده ها، از دستگاه درونی خود،و فی انفسکم افلا تبصرون 5 و از آفرینش آسمان ها و زمین و ورزش بادها و حرکت ابرها و... ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف الیل و النهار و القلک اللتی تجری فی البحر تصریف الریاح و السحاب المسخر و...6

در بعد تشریع و عالم انسانی، الگوی خود را از حضرت معصومین، از پیامبر و علی از امام باقر و صادق علیهم السلام می گیرد که آنان در عین داشتن وظایف و مسئولیت های سنگین هدایت، از کار و تلاش در مزرعه و در تولید غافل نبوده اند. آنان اصل کار و تلاش بودند و این ضابطه عظیم خلقت را مد نظر داشتند که خداوند، سرنوشت هیچ قوم و گروهی را تغییر ندهد، مگر آن گاه که خود در آن تغییر و تحولی پدید آورند. ان لا یغیر ما یقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم.7

در داستان امام علی علیه السلام آمده است که در مزرعه کار می کرد، درختکاری داشت، مدتی شغل سقائی داشت، چاه کنی داشت و گاهی به صورت روز مزد و حتی کارمزد، عمل می کرد. در مورد امام صادق علیه السلام و امام باقر علیه السلام آمده است که در عین عدم توانایی به کار، به مزرعه می رفتند و با بیل زمین می کند ند و مزرعه را آبیاری می کردند و حتی حاضر نبودند که کار خود را به دیگران واگذار کنند. اگر برده ای هم داشتند، همدوش با او در وسط آفتاب تلاش می کردند.8 و وضع به همین گونه بود و در مورد دیگر امامان و حتی حضرت فاطمه زهرا علیهما السلام با اینکه کار و اشتغال نداشت، اما برای دیگران گندم آرد می کرد و نخ ریسی داشت و...

اینان حتی در مواردی کار می کردند تا بتوانند برای دیگران زندگی بسازند و بساط آنان را رونق بخشند. از محل کار و کسب خود، زندگی دیگران را سامان می دادند. برای دیگران کار درست می کردند و یا انگیزه کار و تلاش را در آنان زنده می کردند و از این طریق، سعی داشتند که آنان را از خطرات بی کاری دور و بر کنار دارند. رسول خدا به هنگامی که جوانی را می دید، از کارش سوال می کرد و اگر متوجه می شد که او بی کار است و تن به کار نمی دهد، می فرمود: آه که از چشمم افتادی!9

پی نوشت ها:

1- آیه 61/هود

2- آیه 29/بقره

3- آیه 20/لقمان

4- آیه 19/احقاف

5- آیه 21/ذاریات

6- آیه 164/بقره

7- آیه 11/رعد

8- به کتب مربوط به زندگی آنان مراجعه شود، مثل، در مکتب امام امیرالمومنین، در مکتب فجر دانش ها، در مکتب...

9- جوان گفتار فلسفی

منبع:

- دکتر علی قائمی، چرا تشیع؟، ص 239 – 237