تبیان، دستیار زندگی
قم فاطمه معصومه به مدینه رسول ا... و كوفه امیر مؤمنان(علیه السلام) می ماند و آن گونه كه گفته شده، هجرت، غربت و مظلومیت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) بود كه اساس و بدنه این فضیلتها را در قم پدید آورد؛ بدین سان او فرزند رسول و فرزند امیرمؤمنان و ادامه دهنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پژوهشی در زیارتنامه حضرت معصومه سلام الله علیها

زیارتنامه

سلام بر شما...

زیارتنامه حضرت معصومه جزو زیارتنامه های مأثوری است كه از طرف معصوم(امام رضا(علیه السلام)) برای ایشان وارد شده است.

در خصوص پاداش و ثواب عظیم زیارت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) روایات متعددی از ائمه معصومین(علیهم السلام) نقل شده است. آن گونه كه نقل شده است، پاداش زیارتش بهشت مقرر گردیده است. ویژگی زیارتنامه از معصوم، نثر بسیار متقن و لبریز از معارف الهی و نص استوار آن است كه دقت در آن و مقایسه آن با زیارتهایی كه غیرمعصوم(علیه السلام) انشا كرده است، به خوبی نشان می دهد این زیارتنامه از امام معصوم(علیه السلام) صادر شده است. متن این زیارت را می توان به خطبه های نهج البلاغه و دعاهایی از قبیل دعای كمیل تشبیه كرد كه حتی اگر سند نداشته باشد - كه دارد - محتوای آن نشانگر صحت صدور آن است. بدین سان، سند زیارت حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) در نهایت اعتبار است.

سلام بر شما...

زیارتنامه حضرت معصومه(سلام الله علیها) كه از یادگارهای حضرت رضا(علیه السلام) می باشد و برای خواهر گرانقدر آن امام معصوم وارد شده، با یك سیر خاص، معنوی و منطقی طی شده است، در این زیارتنامه به پنج پیامبر بزرگ الهی، امیر مؤمنان، فاطمه زهرا و دیگر معصومان (علیهم السلام) سلام داده شده است و این سلامهای مؤدبانه و فروتنانه و اظهار محبت و ارادت در واقع مقدمه ای برای سلام بر فاطمه معصومه(سلام الله علیها) است؛ مقدمه هایی كه ارزشمند و ارزش آفرین است، زیرا چه این سلام بر پیامبران و معصوم از آدم تا خاتم انبیا و خاتم اوصیا، بسیار مفید و ارزنده حتی برای خود مقدمه است و در واقع نوعی ادب، فروتنی، ادای حق پیامبران و معصومان(علیه السلام) و دعا برای آنان است و پس از سلام به آنها، نوبت به سلام به حضرت معصومه(سلام الله علیها) می رسد و سلام بر آن حضرت در این زیارتنامه بدین قرار است:

قم فاطمه معصومه به مدینه رسول ا... و كوفه امیر مؤمنان(علیه السلام) می ماند و آن گونه كه گفته شده، هجرت، غربت و مظلومیت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) بود كه اساس و بدنه این فضیلتها را در قم پدید آورد؛ بدین سان او فرزند رسول و فرزند امیرمؤمنان و ادامه دهنده راه آنان و تحقق بخش آرمانهای بلند ایشان است

سلام بر شما باد ای دختر رسول خدا(صلی الله علیه وآله)

سلام بر شما باد ای دختر فاطمه و خدیجه(سلام الله علیها)

سلام بر شما باد ای دختر امیر مؤمنان(علیه السلام)

سلام بر شما باد ای دختر حسن و حسین(علیهماالسلام)

سلام بر شما باد ای دختر ولی خدا

سلام بر شما باد ای خواهر ولی خدا

سلام بر شما باد ای عمه ولی خدا

سلام بر شما باد ای دختر موسی بن جعفر(علیه السلام) و رحمت و بركتهای خدا بر شما باد.

حضرت معصومه (س)

برخی از فضایل حضرت معصومه(سلام الله علیها) به دلیل پاكی و فضیلتها و كرامت پدر و مادر و اجداد آن بزرگوار است. و این سلامها به این نكته مهم اشاره دارد. فاطمه معصومه(سلام الله علیها) در مكتبی پرورش یافته است كه به فاطمه، خدیجه، امیرمؤمنان و خاتم پیامبران منتهی می شود؛ از این رو زمینه دستیابی به فضیلتها و گریز از رذیلتها به طور كامل در او فراهم است. اما به نظر می رسد این سلامها معنای فراتری از این نكته دارد، زیرا كه خواهر و عمه ولی خدا بودن در این مسأله تأثیری ندارد؛ درود، رحمت و نعمتهای جامع، شامل، پیوسته و ناگسسته خدا و همه مومنان بر شما باد ای دختر رسول خدا. چنین سلام بلندی به حضرتش بدان جهت است كه او دختر رسول اكرم(صلی الله علیه وآله) بوده و روش و منش و اخلاق و رفتار و كردارش همچون رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است، زیرا پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) فریادگر توحید در سرتاسر گیتی است، فاطمه معصومه(سلام الله علیها) نیز همانند جدش رسول خدا(صلی الله علیه وآله) چون از سرشت و ذاتی پاك برخوردار است.

او نیز در پی استوار سازی و گسترانیدن توحید در جهان است و قبر او در قم و مانند قبر رسول الله(صلی الله علیه وآله) در مدینه به پایگاهی عظیم و جاودان برای اسلام تبدیل شده است و سبب گرد آمدن شیفتگان اهل بیت(علیهم السلام) و عاشقان دانشهای آل محمد در این مركز توحید و ولایت شده است.

در این سلامها، همانند سلامهای گذشته به جای یادكردن نام حضرت معصومه(سلام الله علیها)، با یكی از اوصاف ایشان؛ یعنی دختر، خواهر و عمه ولی خدا به آن حضرت سلام داده شده است و این نكته بی حكمت نیست؛ فاطمه معصومه(سلام الله علیها) آن گونه كه ولی خدا می خواست و موسی بن جعفر(علیه السلام) در پی آن بود، دختری كرد از این رو پدر بزرگوارش درباره او فرمود: پدرش فدایش باد

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «حرم رسول خدا مدینه و... و حرم ما اهل بیت قم است.»

قم فاطمه معصومه به مدینه رسول الله و كوفه امیر مؤمنان(علیه السلام) می ماند و آن گونه كه گفته شده، هجرت، غربت و مظلومیت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) بود كه اساس و بدنه این فضیلتها را در قم پدید آورد؛ بدین سان او فرزند رسول و فرزند امیرمؤمنان و ادامه دهنده راه آنان و تحقق بخش آرمانهای بلند ایشان است.

سلام بر توای دختر فاطمه و خدیجه(سلام الله علیها)

او از جهات مختلف مانند فاطمه و خدیجه(سلام الله علیها) بود، فاطمی بود و خدیجی. به لحاظ حسب و نسب به فاطمه(سلام الله علیها) می ماند، زیرا فاطمه(سلام الله علیها) فرزند رسول خدا و خدیجه بود و او فرزند موسی بن جعفر و نجمه خاتون. او همانند جده اش خدیجه، هستی خود را برای برادرش علی بن موسی الرضا(علیه السلام) در طبق اخلاص نهاده و از هر چه داشت در راه او دریغ نورزید و آن گونه كه شایسته او و علی بن موسی الرضا(علیه السلام) بود رفتار كرد، به همان سان كه فاطمه و خدیجه(سلام الله علیها) در برابر رسول خدا و امیر مؤمنان(علیه السلام) چنین كردند. از این رو به حق می توان گفت كه:

«درود و رحمت خدا بر تو باد ای دختر فاطمه و خدیجه».

کوفه

السلام علیك یا بنت امیرالمؤمنین

پیش از این اشاره شد كه قم فاطمه معصومه(سلام الله علیها) به كوفه امیرمؤمنان می ماند و در كلام بلند امام صادق(علیه السلام) به درستی و دقت به این واقعیت اشاره شده است، اما او به زینب دختر بلا واسطه علی(علیه السلام) نیز شباهتهایی دارد، زینب آن بانوی یگانه و بی همتای عصر و زمان قیام و خون و حماسه پرچم مبارزه را علیه یزید و یزیدیان برافراشت و آن چه داشت عاشقانه در راه حسین داد و زینب ثانی معصومه(سلام الله علیها) هم با هجرت به ایران و قم پرچم و علم مبارزه با نفاق سپاه عباسی و تزویر و نیرنگ مأمونی برافراشت و پس از ایفای رسالت زینب گونه خود روح بلندش به عالم ملكوت پركشید و با مدفون شدن در قم، پایگاه عظیمی برای حسینیان و رضویان تاریخ ساخت؛ هجرت او به هجرت زینب به كوفه و شام می ماند كه هر كدام در زمان و مكان و شرایط خاص خود، تاثیر شگرفی داشت.

السلام علیك یا بنت الحسن و الحسین

فاطمه معصومه(سلام الله علیها)، حسنی بود و حسینی. حسنی بود چون با مخالفان و معاندان، صلح و مدارا كرد و زندگانی او نیز همانند جدش حسن(علیه السلام) با زهری كه به او خورانیدند فرجام یافت و در راه پاسداری از حریم اسلام و حقیقت شكیبایی ورزید. مانند ابا عبدالله الحسین(علیه السلام) بود، زیرا هجرت كرد و در غربت، مظلومانه برادران و همراهانش به خاك و خون غلطیدند و در همان جا خود نیز به آنان پیوست. قم او، مانند كربلا به پایگاه و جایگاهی بزرگ برای تحقیق و تبلیغ معارف اسلامی مبدل گشت و معصومان(علیه السلام) بر آن تأكید بسیار داشته اند. همان طور كه درباره كربلا چنین بوده است.

هر كس عمه مرا در قم زیارت كند، سزامند است در زمره بهشتیان قرار گیرد.» و به طور خلاصه زندگانی او طوری بود كه حضرت جواد می پسندیدند و او معصومانه زیست و راه پدر، برادر و برادرزاده اش را رفت و مرزهای موفقیت و سرافرازی و سربلندی را درنوردید و در میان فرزندان موسی بن جعفر(علیه السلام) بهترین روش زندگی؛ یعنی راه و روش خدایی را برگزید

«السلام علیكِ یا بنت ولی الله، السلام علیكِ یا اخت ولی الله، السلام علیكِ یا عمة ولی الله، السلام علیكِ یا بنت موسی بن جعفر و رحمة الله و بركاته»

دانشوران و كارشناسان زبان عربی گفته اند: «تعلیق حكم به وصف شعر به علیت آن است.»

در این سلامها، همانند سلامهای گذشته به جای یادكردن نام حضرت معصومه(سلام الله علیها)، با یكی از اوصاف ایشان؛ یعنی دختر، خواهر و عمه ولی خدا به آن حضرت سلام داده شده است و این نكته بی حكمت نیست؛ فاطمه معصومه(سلام الله علیها) آن گونه كه ولی خدا می خواست و موسی بن جعفر(علیه السلام) در پی آن بود، دختری كرد از این رو پدر بزرگوارش درباره او فرمود: «پدرش فدایش باد».

و آن گونه كه ولی خدا؛ یعنی حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) می خواست خواهری كرد، از این رو آن حضرت درباره خواهرش فرمود: «كسی كه او را زیارت كند از اهل بهشت است.»

در كتب و روایات تاریخی آمده كه آن حضرت نزدیك بیست خواهر داشت و آن چه در فضیلت حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) فرموده درباره هیچ یك از خواهرانش نفرموده است.

و او عمه ولی خدا بود، زیرا به گونه ای عمل كرد كه حضرت جواد(علیه السلام) از او به بزرگی یاد كرده و فرموده است:

«هر كس عمه مرا در قم زیارت كند، سزامند است در زمره بهشتیان قرار گیرد.» و به طور خلاصه زندگانی او طوری بود كه حضرت جواد می پسندیدند و او معصومانه زیست و راه پدر، برادر و برادرزاده اش را رفت و مرزهای موفقیت و سرافرازی و سربلندی را درنوردید و در میان فرزندان موسی بن جعفر(علیه السلام) بهترین روش زندگی؛ یعنی راه و روش خدایی را برگزید.

پی نوشت:

1) كشف اللئالی، به نقل از كریمه اهل بیت، ص 53.

2) جامع احادیث الشیعة، ج 12، ص 617، عیون الاخبار الرضا، ج 2، ص 271.

3) ر.ك: الارشاد، ج 2، ص 244 و عوالم، ج 21، ص 318 - 321.

4) كامل الزیارات، ص 424.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش تاریخ وسیره معصومین تبیان


منابع :

روزنامه قدس

سایت حوزه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.