خصلتی با ارزش‌تر از تمام ثروت‌ها
تمام خیر و نیکى را دیدم که در بریدن طمع از آن چه دست مردم است مىباشد، و هر که هیچ امیدى به مردم نداشته باشد و امورش را در هر کارى به خداى عزوجل واگذارد، خداى عزوجل در تمام چیزها او را اجابت کند.
عزت نفس امام على علیه السلام
متأسفانه بعضى انسان ها براى برطرف کردن نیازهاى زندگى و منافع مادى خوارى و ذلت را به خود مى خرند و شرافت و کرامت انسانى خود را لکه دار مى کنند. حال این سؤال مطرح است که آیا براى رسیدن به زندگى مرفه و پر زرق و برق دنیا و به دست آوردن منافع مالى مى توان تن به ذلت و خوارى داد؟
نیازهاى روحى با توجه به گستردگى روح به مراتب گسترده تر از نیازهاى جسمانى است. یکى از نیازهاى روحى و روانى انسان (عزت طلبى و ذلت گریزى) است. آدمى شیفته عزت است و به همین دلیل بسیارى از تلاش ها و فعالیت هاى او براى دست رسى به عزت صورت مى گیرد تا از ذلت و خوارى دور باشد.
انسان طورى آفریده شده که داراى طبعى بلند است. هنگامى که وارد میدان زندگى مى شود فراز و نشیب هاى زندگى هم چون امواج دریا او را با خود پایین و بالا مى برد. اگر بلندى طبع در باطن آدمى راسخ و محکم گشت مجدّانه با عواملى که او را از آن مقام ساقط مى کند مى جنگد و بالاخره پیروز مى شود به تعبیرى دیگر عزت نفس خویش را حفظ مى کند. چنین شخصى حاضر است دست از زندگى بر دارد ولى زیر بار ذلت نرود با کمى و ندارى بسازد ولى به دیگران رو نزند. به واقع زبان حال او این است: (المنیة ولا الدنیة مرگ آرى اما پستى هرگز)
(نهج البلاغه حکمت 396) زیرا سراسر زندگى انسان تلاش و کوشش است. گاهى انسان در گرو این تلاش ها به موفقیت هایى دست مى یابد و زمانى ناکام مى شود. ممکن است این موفقیت به انسان عزت بدهد و ناکامى هم ذلت در پى آورد.
عزت در پرتو ایمان
عزت یک مسلمان در سایه عمل به آیات الهى است. عزت واقعى از آن خدا است(فان العزة لله جمیعاً نساء آیه 139.) و هر که را بخواهد عزیزش مى دارد و هر که را بخواهد ذلیلش مى کند.3 خداوند در قرآن فرمود: (عزت از آن خدا و پیغمبر و مؤمنین است) پس سزاوار نیست شخص با ایمان خود را ذلیل کند زیرا عزت مؤمن متکى به عزت خدا است.
در سخنان ائمه معصومین علیهم السلام شاهدیم که توجه و تذکر نسبت به حفظ عزّت نفس و شأن انسان اهمیت ویژه ای دارد. برای درک ابعاد این مسأله فرمایشات ایشان را برای شما عزیزان نقل می کنیم باشد که همه ما بیاموزیم که در دنیا هیچ کس و هیچ چیز ارزش این را ندارد که بخواهیم عزّت نفس خود را به خاطرش نادیده بگیریم.
«لا تسألوا الا الله سبحانه، فانه ان اعطاکم اکرمکم، و ان منعکم حاز لکم». [1] به جز از خداى سبحان چیزى نخواهید زیرا اگر به شما بدهد، شما را گرامى داشته و اگر ندهد ذخیره [ آخرتتان] خواهد کرد.
امام على علیه السلام:
«من اتى غنیا فتواضع له لغناه ذهب ثلثا دینه». [2] ؛ هر کس نزد ثروتمندى رود و به خاطر توانگرى و ثروتش در مقابل او کرنش و فروتنى کند، دو سوم دینش رفته است.
عزت در عین فقر
«الصبر على الفقر مع العز اجمل من الغنى مع الذل»[3] ؛ شکیبایى بر تنگدستى همراه با عزت، زیباتر از ثروتمندى با ذلت است.
امام حسن علیه السلام:
«اذا اردت عزا بلا عشیرة و هیبة بلا سلطان فاخرج من ذل معصیة الله الى عز طاعة الله». [4]
هرگاه خواستى عزت بدون داشتن فامیل، و شکوه بدون سلطنت را، پس از ذلت نافرمانى خدا، به سوى عزت اطاعت او خارج شو.
امام حسین علیه السلام:
«موت فى عزة خیر من حیاة فى ذل»[5] ؛ مرگ با عزت، بهتر از زندگى با ذلت است.
امام سجاد علیه السلام:
«ما احب ان لى بذل نفسى حمر النعم» [6]؛ دوست ندارم داراى شتران سرخ مو (و ثروت کلان) باشم ولى در برابر تحصیل آن لحظهاى تن به ذلت دهم.
امام سجاد علیه السلام:
«رایت الخیر کله قد اجتمع فى قطع الطمع عما فى ایدى الناس و من لم یرج الناس فى شىء و رد امره الى الله عزوجل فى جمیع اموره، استجاب الله عزوجل له فى کل شىء». [7]
تمام خیر و نیکى را دیدم که در بریدن طمع از آن چه دست مردم است مىباشد، و هر که هیچ امیدى به مردم نداشته باشد و امورش را در هر کارى به خداى عزوجل واگذارد، خداى عزوجل در تمام چیزها او را اجابت کند.
امام سجاد علیه السلام:
«من کرمت علیه نفسه هانت علیه الدنیا». [8]
هر کس خود را ارجمند شمارد، دنیا را پست انگارد.
امام باقر علیه السلام:
«طلب الحوائج الى الناس استلاب للعز... والیاس عما فى ایدى الناس، عز المؤمن فى دینه». [9]
حاجت خواستن از مردم، موجب سلب عزت خواهد شد. و قطع امید از آن چه در دست مردم است، مایه عزت مؤمن در دینش مىباشد .
امام صادق علیه السلام:
«لاینبغى للمؤمن ان یذل نفسه، قیل له و کیف یذل نفسه؟ قال: یتعرض لما لایطیق». [10]
سزاوار نیست مؤمن خود را ذلیل کند، سؤال شد چگونه؟ فرمود: خود را در معرض کارى که از او ساخته نیست قرار دهد.
امام صادق علیه السلام:
«من سال الناس و عنده قوت ثلاثة ایام لقى الله تعالى یوم یلقاه و لیس فى وجهه لحم». [11]
کسى که از مردم تقاضاى کمک کند، با این که غذاى سه روز را دارد، روز قیامت با خداوند ملاقات کند در حالى که در صورتش گوشت نیست (یعنى با چهره زشت و بىآبرو وارد محشر مىشود).
پىنوشتها:
[1]. نهج البلاغه، نامه 31.
[2]. همان، حکمت 228.
[3]. غرر الحکم.
[4]. بحارالانوار، ج 44، ص 139.
[5]. همان، ص 192.
[6]. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 464.
[7]. اصول کافى، ج 2، ص 148.
[8]. تحف العقول، ص 285.
[9]. بحارالانوار، ج 75، ص112.
[10]. فروع کافى، ج 5، ص 46.
[11]. ثواب الاعمال، (ترجمه شده) ص 630.
فرآوری : محمدی
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع : سایت بلاغ
سایت شارح
