نگاه دینی به رسانه یا نگاه رسانه‌ای به دین؟

 "رسانه دینی" ، رسانه ای است که دارای کارکرد دینی می باشد . یعنی حوزه های دینی در آن انعکاس یافته و جامعه را به سوی دینی شدن حرکت می دهد . به عبارتی رسانه ی دینی ، رسانه ای است که از خاستگاه نظری و مبانی تا برنامه سازی و تکنولوژی و تأثیربخشی اجتماع بر مبنای آموزه های دینی استوار باشد .

از آغاز به کار اولین رسانه ها در غرب تا به امروز ، موضوعی به نام "رسانه ی دینی" به صورت جدی و تخصصی وجود نداشته و ما تنها با یک مفهوم کلی مواجه بوده ایم و آن "رسانه" بوده است . خاستگاه رسانه اساساً در مغرب زمین می باشد و رسانه از جمله ابزارهای ساخته دنیای به اصطلاح مدرن تلقی می گردد . دنیای مدرن همزمان با فرآیند سکولار شدن غرب متولد شد و از این رو ابزارها و تکنیک های این دنیای مدرن نیز ماهیت و طبیعتی و عرفی دارند . "دین زدایی" ماهیت اصلی دنیای مدرن بود که باعث شد تا افراد فارغ از نگاه دینی و ارزشی و معنویت ، به جهان اطراف بنگرند و صرفاً برداشتی مادی از رخدادها داشته باشند . رسانه ها نیز در این بین کارگزاران این نگاه عرفی به جهان بودند و با داعیه ی نقش آینه وار بودن ، این گونه القا می کردند که واقعیت تنها همین چیزی است که توسط رسانه ها بازنمایی می شوند و هیچ بُعد معنوی و روحانی در کار نیست. (رسانه ی دینی علاوه بر رعایت هنجارهای حاکم بر جامعه‌ اسلامی‌ و عمل به کارکردهای تعریف ‌شده برای تمامی ‌رسانه ‌ها ، خود را در مقابل خداوند مسئول دانسته و رساندن پیام‌های او را وظیفه‌ اصلی خود می ‌داند.)

در این میان انقلاب اسلامی ، بنا به تبع دینی و معنوی خود از ماهیت و طبیعت مدرنیته عبور نمود و نشان داد که فرهنگ سکولار که مدعی افسون زدایی از همه امور است خود افسونی بیش نیست در قرنی که انتظار می رفت تا لیبرال سرمایه داری ، سکولاریسم و لائیسیته به عنوان فاتحین فرهنگی و ارزشی معرفی شوند ، انقلاب اسلامی طرحی دیگر در انداخت و مسیری دیگر را پیمود و نشان داد که دین همچنان یک نیروی مقاوم و قدرتمند است و توانایی تنظیم و اداره امور انسانی را دارد . متعاقب استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی ، فرهنگ دینی در گستره جامعه شکل گرفت و اشاعه یافت . در سایه سار این فرهنگ دینی ، ما شاهد تعریف مجددی از رسانه ها بودیم و متعاقب این باز تعریف ، رسانه ی دینی تکوین یافت . رسانه ها امروز نقش اساسی در شکل گیری معرفت و نگرش انسان به زندگی و جهان و هستی دارند.

"رسانه دینی" ، رسانه ای است که دارای کارکرد دینی می باشد . یعنی حوزه های دینی در آن انعکاس یافته و جامعه را به سوی دینی شدن حرکت می دهد . به عبارتی رسانه ی دینی ، رسانه ای است که از خاستگاه نظری و مبانی تا برنامه سازی و تکنولوژی و تأثیربخشی اجتماع بر مبنای آموزه های دینی استوار باشد . رسانه ها در یک جامعه دینی باید عاملی در جهت اعتلای ارزش های دینی و انسانی باشند و نه صرفاً ابزاری برای گذران اوقات فراغت.  اگر ماهیت دین به سلول ها و بنیادهای رسانه وارد نشود ، رسانه ی ما رسانه ی دینی نخواهد بود و اگر رسانه دینی نباشد ، جامعه ای دینی نخواهیم داشت . رسانه دینی با توجه به توانایی به تصویر کشیدن وقایع ، محاسن ویژه ای دارد و می تواند بیشترین حد اِعمال نفوذ را بر مخاطب داشته باشد ، مخاطبان را ترغیب به معروف و یا نهی از منکر نماید ، آنها را از کژراهه به راه راست هدایت کند.

رسانه ی دینی ، در فرایند اطلاع رسانی راستگوست و تصویر درستی از اندیشه ها و رویدادها ارائه می کند ، برخی از نشانه های دور از واقعیت را برای دستکاری تصویر بر آن نمی افزاید و برخی از خطوط را آن نمی کاهد، چون که این مسائل ذهن مخاطب را آلوده می سازد. ارزش راستگویی در کار اطلاع رسانی از آن روست که اطمینان را در جان های مردم می کارد و گونه ای از ارتباط و همبستگی را میان اسلام ، به مثابه ی سمت و سوی حرکت اطلاع رسانی ، و مردم که از حرکت آگاه می شوند و آن را امانتدار مصالح در زندگی حال و آینده خود می یابند ، ایجاد می کند زیرا هدفی جز بیان حقیقت ندارد.

توسعه، ترویج و تعمیق فرهنگ دینی با رویکردی جدید از تبلیغ ، یعنی تلفیقی از روش های سنتی موثر با روش های نوین و تکنولوژی روز در امر اطلاع رسانی میسر است. درست است که رسانه هایی چون تلویزیون، روزنامه یا سینما در غرب خلق شدند ولی نباید از این نکته عافل شویم که دین اسلام همواره ارتباطی خاص با رسانه ها داشته و از این ابزار ارتباطی برای انتقال مفاهیم خود سود می جسته است. مسجد ، منبر ، قرآن کریم ، عالمان دین و... از جمله این رسانه ها هستند. از این رو ما که امروزه با شیوع رسانه های دیجیتال مواجه هستیم ، می توانیم با قلب ماهیت غربی آنها ، ماهیتی دینی به آنها ببخشیم و از آنها در جهت مقاصد دینی خود سود بجوییم . آگاهی بخشی نسبت به مسائل از منظری الهی و ربانی یکی از اهداف رسانه های دینی است. آگاهی دقیق از مسائل دینی و رخدادهای جهان دینی، مبانی دینی و اعتقادات، مسائلی که در این حوزه چه در داخل و چه در خارج رخ می دهد، می تواند جامعه را در رسیدن به اهداف بلند و پیش بینی شده کمک کرده و روند رسیدن به این اهداف را تسریع کند، اگر جامعه ای بر مبنا و ملاک دین پیش رود، ضریب اطمینان بیشتر است، زیرا ما برخلاف افرادی که دین را عامل محدودکننده می دانند، دین را عامل پیشرفت و ترقی، رشد و بالندگی، شکوفایی استعدادها و توانمندی های نهفته در انسان قلمداد می کنیم.

هر رسانه ای اساسا به دنبال جذب مخاطب و ارتباط با افراد است. امروزه با فزایندگی و تکثیر سرسام آور وسایل ارتباط جمعی و همزمان سوء استفاده غرب برای جذب مخاطبان در آموزه ها و فرهنگ سکولار خود ، ما در وضعیتی "رقابتی" به سر می بریم . عقب نشینی در این عرصه و غفلت از تأثیر رسانه ها در دنیای جدید به معنای واگذاشتن آینده به دست امپریالیسم رسانه ای غربی است . در نتیجه با توجه به اینکه دین حنیف اسلام، دینی جهان شمول است باید تمام همت خود را برای رساندن پیام خود به جهانیان به کار ببندیم، و لازمه این کار در وهله نخست خلق رسانه ای دینی است که از آلودگی ها و هرزه گی های رسانه های مدل غربی مبرا باشد تا بتوان از طریق آن سخن حق را به گوش مردمان رساند. از این رو نیاز است ما و مسئولین فرهنگی و رسانه ای کشور مصرانه در عرصه تبلیغ و تولید برنامه هایی با ماهیتی دینی بکوشیم . لازمه این کار نیز فعالیتی جهادی می باشد، تنها با تلاشی جهادگرانه می توان در برابر شگردها و توطئه های دشمنان مقاومت کرد.

منابع: آفتاب / همشهری آنلاین