مخصوص عاقلها!
از جمله مباحث مهم اعتقادی موضوع بعثت و نبوّت است که خود شامل بحثهای فرعی بسیاری است. میکوشیم طی مقالاتی به برخی زوایای نو و جدید در این موضوع بپردازیم. امید است که بتوانیم این موضوع اعتقادی مهم را به خوبی از نظر عقلانی برای خویش تبیین گردانیم. چرا که در این مسأله مجاز به تقلید از سایرین نیستیم بلکه هر کس خود میبایست با دلایل عقلانی و منطقی این مسأله را برای خود روشن نماید و بدان ایمان آورد.
نبوّت برای آدمهای عاقل است!
در تعریف نبوّت میگویند: نبوّت ارتباط بین خدا و صاحبان عقل و خرد از بندگان است. که در امور دنیا و آخرت ایشان را هدایت مینماید و نبی یا پیامبر کسی است که عهده دار امر نبوّت است و او کسی است که از خداوند متعال به یکی از طرف چهارگانه که قرآن بدان اشاره نموده است. پیام الهی را دریافت مینماید.
از این تعاریف چند نکتهی مهم بدست میآید. نخست آنکه نبوّت نوعی واسطه گری میان خدا و بندگان است. بنابراین پیامبر پل ارتباطی بندگان با خداست و فیض الهی از و به واسطهی ایشان به بندگان میرسد. از این دیدگاه پیامبر نه تنها پیام از جانب خدا میآورد بلکه از جانب بندگان نیز میتواند نزد خداوند شافع و واسطهی رحمت باشد پس توجه به جایگاه والا و معنوی پیامبر خود موضوع مهمی است که به خوبی مورد لحاظ قرار میگیرد. نکته دیگر آن است که نبی پیام الهی را برای صاحبان فرد از میان بندگان میآورد. بنابراین هر کس هم که از اندک بهرهی خرد و عقل بی نصیب نمانده باشد میتواند به راحتی پیام نبی را دریابد و آن را با جان و دل بپذیرد. به بیان دیگر آدمهای عاقلند که پیام الهی را در مییابند. زیرا این پیام، پیامی مطابق و منطبق بر خرد و عقل آدمی است.
دنیا و آخرتت آباد باد!
از دیگر نکات مهم که از تعریف نبوّت بدست میآید آن است که نبی برنامهی هدایتی دنیا و آخرت را برای انسان به ارمغان میآورد. بنابراین در همهی مباحث و مسائل زندگی میتوان به دین و امر الهی که بنی عهده دار رساندن آن به بندگان است، اعتماد کرد و از آن هدایت جست!
چهارراه معروف!
قرآن کریم در جاهای مختلفی به بیان راههای ارتباطی پیامبر با خداوند پرداخته است که به طور خلاصه چهارراه را میتوان نام برد که عبارتند از:
1- ارتباط بی واسطه 2- ارتباط از طریق فرشتهی وحی 3- ارتباط از وراء حجاب 4- شنیدن صدای وحی بدون دیدن فرشتهی وحی.
این راههای چهارگانه طرقی است که انبیاء گذشته هر کدام به یک یا برخی از این طرق پیام الهی را دریافت نمودهاند.نبوّت دو جور است!
بحث از نبوّت میتواند به دو صورت باشد:
1- بحث از مطلق نبوّت که خود شامل 4 محور فرعی است.
2- بحث از نبوّت خاص که نبوّت هر یک از انبیاء است مثل نبوّت پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله).
بحث از نبوّت عامه در 4 محور انجام میشود که عبارتند از:
1- فوائد بعثت و لزوم آن و تحلیل ادله و دلایل کسانی که بعثت را اثبات و یا انکار مینمایند.
2- راههایی که میتوان پیامبر صادق را از غیب گوی دروغگو شناخت.
3- راه و یا وسیلهای که پیامبر از آن طریق تعالیم را از خداوند سبحان دریافت مینماید.
4- صفات و ویژگیهای خاص برای پیامبر شدن که نبی را از سایرین متمایز میسازد.
پس از آن مباحثی است که حول نبوّت خاص برخی از انبیای الهی مطرح میشود.
قانون کامل برای اجتماع!
از جمله ادلهی مهم در لزوم بعثت و نبوّت نیاز اجتماعات انسانی به قانون کامل است. که این قانون کامل را پیامبران الهی به بشر عرضه میدارند. پس لازم است نبوّت باشد. دلیل مهم این موضوع آن است که بشر بذاته موجودی اجتماعی است یعنی میل دارد با سایرین تشکیل گروه و اجتماع را بدهد و از تنهایی خود را نجات دهد.
از سوی دیگر هر کس به غریزه، حبّ ذات دارد یعنی خود و نیازهایش را بر سایرین ترجیح میدهد. با این شرایط اجتماع، انسانها به کشمش و مشاجره میان آنها مبتلا میشود که برای رهایی از این وضعیت قانون کامل و متقنی نیاز است که نیاز انسانها را مرتفع نماید و بقای اجتماع را تضمین کند و این قانون کامل قانون الهی است که توسط انبیاء به بشر ارزانی میگردد.
دلایل دیگری نیز در لزوم بعثت انبیا در مبحث نبوّت عام وجود دارد که قصد داریم به حول و قوه الهی در مقالات آینده بدانها بپردازیم.
سخن پایانی...
نبوّت و بعثت انبیای الهی یکی از مباحث هم اعتقادی است که لازم است زوایای آن با کنکاش دقیق و موشکافانه نگریسته شود تا کلیهی نقاط ابهام آن برطرف گردد و کاملاً از نظر عقلی معقول و متقن تبیین گردد.
ن . رادفر
بخش اعتقادات شیعه تبیان
فهرست منابع و مآخذ
1- فی الالهیات، آیت الله سبحانی، مبحث نبوّت عامه
2- کشف المراد – علامهی حلّی، مبحث بعثت انبیاء
3- تجرید الاعتقاد – خواجه نصیرالدین طوسی – بحث بعثت و نبوّت.
4- آموزش کلام اسلامی، سعیدی مهر، ج دوم، مبحث نبوّت و بعثت.